منابع و مسیرهای انتقال انرژی همواره یکی از دلایل مهم بروز درگیری و تنش بین کشورهای همسایه بوده است. در این بین قدرتهای بزرگ نیز با حضور در مناطق تولید انرژی و مسیرهای انتقال انرژی ضمن حفظ هژمونی در منطقه، مانع کنترل منابع انرژی توسط قدرتهای رقیب می‌شوند. اولین اکتشاف منابع انرژی در دریای مدیترانه در سال ۱۹۶۹ صورت گرفت. تلاشها برای اکتشاف میادین جدید گاز در دریای مدیترانه از سال ۲۰۰۹ با کشف میدان گازی تامار در اسراییل شتاب بیشتری گرفت. از سال  ۲۰۰۹  تا سال ۲۰۱۹ میزان ذخایر میادین گاز کشف شده در دریای مدیترانه ۲.۵ تریلیون متر مکعب برابر با حجم ذخایر اثبات شده گاز آذربایجان می‌باشد. تا به امروز بزرگترین ذخایر گازی دریای مدیترانه در سواحل مصر کشف شده است. میدان گازی ظهر توسط شرکت انی ایتالیا کشف شد، این میدان در زمینی به مساحت ۱۰۰ کیلومتر گسترده شده و از ذخیره‌ای به میزان ۸۵۰ میلیارد مترمکعب برخوردار می‌باشد. بر اساس آخرین آمار شرکت انی در ماه ژوئن  میزان ذخایر قابل برداشت این میدان گازی ۶۴۰ میلیارد متر مکعب می‌باشد.

دکترین " ماوی وطن"

برای درک بهتر سیاست خارجی ترکیه در دریای مدیترانه باید به دکترین ماوی وطن اشاره کرد. ترکیه برای بهره گرفتن از منابع انرژی دریای مدیترانه و حفظ حاکمیت خود در مرزهای دریایی و مناطق منحصر اقتصادی دکترین دریایی ماوی وطن را دنبال می‌کند. این دکترین برای اولین بار در سال ۲۰۰۶ میلادی توسط  دریاسالار نیروی دریایی جم گوردنیز، ارائه شد.  وی در آن زمان مسئولیت برنامه‌ریزی دریایی ترکیه را برعهده داشت.  

به گفته دریاسالار (بازنشسته) گوردنیز تحقق این دکترین دریایی پشتوانه آنکارا برای تحکیم بیشتر استقلال ترکیه و بهبود موضع ترکیه در تعامل با جهان می باشد. گوردنیز معتقد است: "سیاست دفاعی ترکیه همیشه بر اساس حمایت قاطع آنکارا از ناتو بوده است و هر آنچه ناتو تصمیم می‌گرفت. این یعنی ترکیه استراتژی‌های خود را نمی‌توانست توسعه دهد". اوائل ماه جاری نیروی دریایی ترکیه مانوری با عنوان ماوی وطن در دریای مدتیرانه برگزار نمود تا اراده خود را برای بهره‌گیری از حق حاکمیت خویش در مرزهای دریایی نشان دهد. وزارت دفاع ملی ترکیه با انتشار بیانیه‌ای در حساب توئیتر خود اعلام کرد: برای دفاع از حق، حقوق و منافع خود در قبال حریم دریایی (ماوی وطن) کشورمان مصمم و قادر هستیم. میثاق‌مان «ماوی وطن» است.

قرارداد دریایی یونان و مصر

در اواخر ماه نوامبر گذشته ترکیه با دولت وفاق ملی لیبی "توافق‌ نامه پیرامون حوزه صلاحیت دریایی به امضا رسانید. با امضای این توافق‌نامه ترکیه توانست در معادلات انرژی دریای مدیترانه بصورت فعال‌تر نقش ایفا نماید. امضای این توافق‌نامه با مخالفت شدید مصر- یونان و قبرس روبرو شد. هفته اول ماه جاری یونان و مصر توافقنامه‌ای را برای تعیین منطقه انحصاری اقتصادی برای دو کشور در دریای مدیترانه امضا کردند با امضای این توافق نامه تنشها در منطقه شدت یافت.

ترکیه در ماه گذشته با هدف انجام فعالیتهای اکتشافی در منطقه منحصر اقتصادی خویش "ناوتکس" اعلام نمود که با اعتراص یونان روبرو شد. آلمان برای کاهش تنشها از ترکیه خواست تا عملیات اکتشاف را بطور موقت تعطیل نماید. ترکیه در خواست آنگلا مرکل را پذیرفت اما امضای توافق‌نامه دریایی یونان و مصر و بدنبال آن برپایی مانور دریایی توسط یونان و دعوت از امارات برای شرکت در این مانور بر شدت تنشها افزود. ترکیه و امارات منافع متضادی در  لیبی و برخی مناطق دیگر دارند و روابط دو کشور در ماههای اخیر با فراز و نشیب زیادی  همراه بوده است. روز یک شنبه ۳۰ اوت ترکیه به یونان درباره انتقال تجهیزات و نیروی نظامی به جزیره میس هشدار داد. این جزیره طبق پیمان صلح پاریس در سال ۱۹۴۷ به‌عنوان منطقه عاری از سلاح اعلام شده است.

روسیه

هر گونه درگیری در دریای مدیترانه بویژه بین ترکیه و یونان در مرحله اول باعث ایجاد شکاف بیشتر در بین اعضای ناتو و دو پارچگی این سازمان خواهد بود. روسیه همواره نگران گسترس مرزهای ناتو در مجاورت مرزهای خویش بوده است. تضعیف ناتو امکان پیگیری سیاست‌های گسترش مرزها را از این سازمان برای مدتی خواهد گرفت. در صورت تداوم ناامنی و بروز درگیری احتمالی منابع گاز این دریا به موقع استخراج نخواهد شد و به بازار مصرف نخواهد رسید. اتحادیه اروپا بازار ثانویه برای منابع گاز طبیعی دریای مدیترانه می‌باشد اگر گاز این دریا به بازار اروپا نرسد سهم روسیه در این بازار حفظ خواهد شد. حمایت اروپا از مواضع یونان باعث نزدیکی بیشتر ترکیه به روسیه خواهد بود که این امر خوشایند ناتو و بویژه آمریکا نخواهد بود. با توجه به این موارد می‌توان دلیل سکوت نسبی روسیه در قبال بحران اخیر در دریای مدیترانه پی برد.

فرانسه

 سیاست خارجی و منافع ملی فرانسه و ترکیه در مواردی مثل سوریه – لیبی و آفریقا با هم، هم‌خوانی ندارد و برخی کارشناسان مسائل آفریقا بر این اعتقادند که فرانسه از افزایش حضور و نفوذ ترکیه در آفریقا ناخشنود می‌باشد. ناوگان فرانسه حضور فعالی در منطقه دارند. فرانسه در تنش اخیر بین یونان و ترکیه جانب یونان را گرفته است و در موارد قبلی هم در اختلافات ترکیه با قبرس هم از مواضع قبرس دفاع کرده است. تنش یونان و ترکیه فرصت مناسبی را برای افزایش حضور و نفوذ فرانسه در منطقه فراهم کرده است. فرانسه درصدد افزایش فروش سلاح و جنگده‌های رافال به کشورهای منطقه از جمله یونان می‌باشد.

آلمان

آلمان بزرگترین شریک تجاری ترکیه می‌باشد. سالیانه تعداد زیادی توریست آلمانی راهی ترکیه می‌شوند، هر چند امسال بخاطر شیوع کرونا صنعت توریسم در همه جا تقریبا راکد می‌باشد. اقلیت ترک در آلمان زندگی می‌کنند که نقش مهمی در سیاست داخلی آلمان می‌توانند ایفا نمایند. آلمان یکی از کشورهایی است که بیشترین کمکها و منابع مالی را برای بازسازی اقتصاد یونان در اختیار آتن قرار داده است. این کشور هم در روزهای اخیر بیشتر جانب یونان را گرفته است.

تحریم احتمالی اروپا

جوزپ بورل، مسئول سیاست خارجی اتحادیه اروپا روز جمعه گذشته در کنفرانس خبری مشترکی با وزیر خارجه آلمان، ضمن انتقاد از اقدامات یکجانبه‌گرایانه ترکیه در دریای مدیترانه، از وجود توافقی در اتحادیه اروپا برای وضع تحریم‌هایی علیه این کشور خبر داد و گفت که اعضای این اتحادیه زمینه را برای این تحریم‌ها آماده می‌کنند. قرار است در مورد تحریم ترکیه در جلسه روز ۲۴ سپتامبر  سران اروپا  تصمیم‌گیری شود.

با توجه به ائتلافهای صورت گرفته در منطقه و حمایت قاطع اروپا از مواضع یونان در قبال ترکیه به نظر می‌رسد ترکیه با بازنگری در سیاست منطقه‌ای خود و در چارچوب منافع ملی خود نیازمند گفتگو با اسراییل و مصر و سوریه می‌باشد. اگر ترکیه بتواند با یکی از این کشورها و یا همه این کشورها مشکلات سیاسی خود را حل نماید می‌تواند با تغییر توازن قوا در منطقه در معادلات فعلی و آینده دریای مدیترانه نقش ایفا نماید. آمریکا هم می‌تواند با داشتن روابط خوب با هر دو کشور در نقش میانجی فعالانه مشارکت داشته باشد.

هر چند امکان توافق با مصر بدلیل اختلافات ایدئولوژیک آنکارا و قاهره لااقل در کوتاه‌مدت سخت به نظر می‌رسد اما ترکیه می‌تواند شرایط را برای حل مشکلات با اسراییل و سوریه در چهار چوب منافع ملی و بصورت برد-برد فراهم نماید. ترکیه و یونان می‌توانند مشکلات بین خود را در بازه زمانی مشخص و با چشم‌پوشی از برخی از ادعاهای خویش  حل و فصل نمایند. توجه به حقوق بین الملل و بهره‌گیری از دپیلماسی  بهترین روش برای کاهش تنشها در منطقه می‌باشد. تحریم احتمالی اروپا باعث افزایش تنش‌ها در منطقه خواهد شد. ترکیه در مقابل تحریم اروپا می‌تواند با باز کردن مرزها بر روی پناهندگان، اروپا را با بحران جدیدی روبرو سازد. ختم کلام اینکه در درگیری احتمالی بین ترکیه و یونان همه طرفهای درگیر بازنده خواهند بود.