ششمین جلسه شورای عالی روابط راهبردی ایران و ترکیه هفته پیش در فضای مجازی برگزار شد، البته اولین نشست این شورا در ژوئن سال ۲۰۱۴ و با حضور رجب طیب اردوغان، رئیس جمهوری ترکیه و حسن روحانی، رئیس جمهوری ایران در آنکارا برگزار شده بود.

اردوغان در اولین جلسه شورای عالی روابط راهبردی ایران و ترکیه، چشم انداز خود را در مورد نقش دو کشور در منطقه توضیح داده و در آن زمان چنین گفته بود: "ترکیه و ایران از باستانی ترین کشورهای منطقه هستند و دوستی میان آن‌ها بر اساس گذشته‌ای فراتر از تاریخ بسیاری از کشورها است." در آن نشست، رئیس جمهوری ترکیه ضمن ابراز احساساتش در قبال تحولات منطقه، از برنامه‌ها و پروژه‌هایی که قصد داشت آن‌ها را در کشورهای عربی"غیرباستانی" در همکاری با متحدش (ایران) آغاز کند، پرده برداشت، البته اقدامات عملی و بعدی دو کشور در خلیج فارس، سوریه و لبنان، نتایج این برنامه ریزی‌ها را به صورت آشکار نمایان کرد.

هرچند دامنه همکاری میان ترکیه و ایران نمی‌توانست بدون وقوع تنش و درگیری گسترش یابد، اما مبادلات تجاری‌، عمده‌ترین عاملی است که دو کشور را به هم پیوند می‌دهد، صرف‌نظر از این که در این اواخر،‌ حجم مبادلات تجاری میان ایران و ترکیه به دلیل شیوع بیماری کرونا کاهش یافته است. اما همکاری میان دو جانب به طور کلی بر پایه یک دروغ استراتژیک که در قالب حمایت از حقوق فلسطینیان رونما می‌گردد، استوار است، اما دو کشور در چند سال گذشته، جز دست زدن به اقدامات تحریک آمیز فرقه‌ای که هدف از آن‌ها تفرقه‌افکنی میان کشورهای همسایه بوده و زمینه گسترش نفوذ ایران و ترکیه را در منطقه فراهم می‌کند، گام دیگری در راستای حمایت از مسئله فلسطین برنداشته اند.

در گیرودار کشمکش‌های منطقه‌ای، ترکیه و ایران در سوریه و عراق درگیر شدند، در سوریه، اردوغان به حمایت از اخوان المسلمین پرداخت و ایرانیان در کنار بشار اسد قرار گرفتند، سپس، ترکیه در عراق متهم به حمایت از داعش شد و ایران تلاش‌های خود را برای حمایت از گروه‌های شبه‌نظامی شیعه عراق افزایش داد.

به‌رغم این‌که "همکاری‌های استراتژیک" میان ترکیه و ایران در سال ۲۰۱۴، آغاز شد، اما دو کشور در همان سال و سال بعدی به تبادل اتهامات پرداختند و درگیری میان آن‌ها از موصل تا حلب گسترش یافت. رسانه‌های ترکیه، شبه‌نظامیان عراقی وابسته به ایران را متهم می‌کردند و رسانه‌های ترکیه، به تروریسم تکفیری مورد حمایت ترکیه حمله‌ور می‌شدند. در این میان، تلاش‌های هر دو طرف برای گسترش نفوذ در منطقه در حال افزایش بود.

در سپتامبر سال ۲۰۱۵، روسیه با مداخله مستقیم نظامی در سوریه، ترکیه و ایران را وادار به اتخاذ موضع‌گیری جدیدی کرد تا مطابق به برداشت اردوغان که ترکیه و ایران را به عنوان تنها کشورهای باستانی منطقه می‌شناسد، به حضور خود در قلمرو سوریه سر و سامان دهند. سپس، ترکیه و ایران تصمیم گرفتند در مذاکرات آستانه به رهبری روسیه شرکت کنند، در آن نشست، هر دو کشور به هماهنگی برای محافظت از مناطق تحت نفوذ خود در سوریه و عراق بسنده کردند و ایران در برابر گسترش نفوذ ترکیه در شمال سوریه، به ویژه در استان ادلب و پیشروی ترکیه در شمال عراق سکوت اختیار کرد.

بحث و جدال دو کشور در مورد تروریسم تکفیری و شبه‌نظامیان ایرانی متوقف شد، اما در عوض، آنکارا و تهران تصمیم گرفتند نبرد مشترکی را علیه کُردها آغاز کنند. گفتمان فلسطین در مرز قطعنامه‌های شورای امنیت سازمان ملل متحد محدود شد و دو کشور در آخرین نشست، نگرانی‌ها و منافع مشترک منطقه‌ای خود را مورد بحث و بررسی قرار دادند. یک ماه پس از فاجعه انفجار بیروت، ترکیه تصمیم گرفت آن‌چه را آنکارا به عنوان خلأ قدرت سُنی‌ها می‌نامد، پر کند، در حالی‌که تهران از گذشته‌های دور تا کنون نفوذ بسیاری در لبنان دارد.

در بیانیه‌ای پایانی نشست اخیر میان ایران و ترکیه، اشاره‌ای به بحران لبنان نشد و پرونده مبارزه علیه تروریسم، به‌رغم ادامه فعالیت‌های تروریستی داعش در عراق و سوریه، به فراموشی سپرده شد، در حالی‌که برجسته‌ترین مسئله مورد بحث در این نشست را توافق در مورد عملیات مشترک علیه کُردها در کُردستان شرقی و غربی عراق تشکیل می‌داد.

دو کشور تأکید کردند که برای مقابله با حزب کارگران کُردستان و حزب پژاک به تفاهم و هماهنگی رسیدند و قصد دارند عملیات نظامی مشترکی را علیه عناصر تروریستی که در منطقه مرزی فعالیت دارند آغاز کنند. به عبارت دیگر، ایران و ترکیه بر سر نقض حاکمیت عراق و تجاوز به مرزهای آن کشور به توافق رسیدند و تصمیم گرفته اند بدون احترام به حاکمیت عراق، از شرق و غرب به این کشور یورش برند و شهروندان کُرد عراقی که ایران ادعای حمایت و پشتیبانی آنان را می‌کند، هدف حمله قرار دهند.

در واقع، حملات ترکیه به عراق طی سال‌های گذشته هرگز متوقف نشده و ایران نیز در اغلب همان سیاست را در مرزهای شرقی کردستان عراق پیشه می‌کند، گاهی به نام تعقیب قاچاقچیان و گاهی به بهانه تعقیب تروریست ها. بنابر این، توافقنامه اخیر ترکیه و ایران، دولت جدید عراق را وادار می‌کند برای روبه‌رو شدن با چالش‌های بیشتری از سوی دو کشور همسایه که همواره ادعا دارند عراق را از چنگ تروریسم نجات داده اند، آمادگی بگیرد.

افزون بر آن، در پاراگراف مربوط به سوریه، هیچ اشاره‌ای به تروریسم و مبارزه علیه سازمان‌های تروریستی در قلمرو این کشور نشده است، بدین ترتیب، به نظر می‌رسد تهران با تسلط ترکیه بر منطقه ادلب موافقت کرده و در مقابل، آنکارا نیز نقش ایران در سوریه را بدون ذکر جزئیات از جمله نقش روسیه که متحد هر دو کشور است، پذیرفته است.

از سوی دیگر، ترکیه و ایران در این نشست، مسئله فلسطین را در چارچوب رفتارهای دیپلماتیک مطرح کردند و آن‌گونه به این مسئله پرداختند که گویی نماینده ویژه سازمان ملل متحد در مورد فلسطین صحبت می‌کند. ایران که به کمتر از آزادی کامل فلسطین قانع نمی‌شود و رئیس جمهور آن سعی داشت در آغاز سخنرانی خود کشورهای عربی حوزه خلیج فارس را مورد حمله و انتقاد قرار دهد، تنها به تأسیس کشور فلسطین که پایتخت آن بیت المقدس باشد بسنده کرد و با اردوغان که خود را فاتح عصر کنونی می‌داند خواستار دستیابی به یک راه حل عادلانه و جامع برای منازعه فلسطین و اسرائیل شد.

روزنامه "جروزالم پست" در گزارشی که در مورد اجلاس یادشده منتشر کرده، چنین نوشته است که ترکیه و ایران به توافق رسیده اند بخشی از خاک سوریه و عراق را به مناطق تحت نفوذ خود تقسیم کنند، افزون بر آن، ترکیه قصد دارد در درون جامعه اهل سنت لبنان نقش ویژه‌ای ایفا کند، در حالی‌که ایران از سال‌ها قبل، نفوذ گسترده‌ای در لبنان دارد. این روزنامه افزوده است که ترکیه و ایران در تلاش برای تضعیف نقش عربستان سعودی در لبنان هستند.