تاریخ صلح در خاورمیانه بدون ذکر کشور نروژ، ناقص است. نخستین اشاره به «توافق صلح» منعقد شده در پایتخت نروژ، شهر اسلو است که در آن فلسطینیان اغفال شدند و به آن‌ها غیرمستقیم گفته شد که مقاومت مسلحانۀ خود را ترک کنند و تسلیم دشمن اسرائیلی اشغالگر شوند. پس از توافق اسلو، فلسطینیان سرابی را که تحت نام «صلح» دریافت کردند، عبارت از تاریخی پُر از ماجراهای دور و دراز و بی‌نهایت دردناک است.   

درست دو روز پس از انتشار این نوشته، ۲۷ سال از امضای توافقنامۀ صلح اسلو می‌گذرد. این صحنه در واشنگتن در تاریخ ۱۳ سپتامبر ۱۹۹۳ قابل مشاهده بود، زمانی که روند مذاکرات مخفیانه در نروژ را «پروسۀ صلح اسلو» لقب دادند و زیر نظر بیل کلنتون، رئیس جمهوری وقت ایالات متحده، در چمن کاخ سفید برگزار شد و آن را برای همیشه به یاد ماندنی ساخت.

طبق اسنادی که توسط بزرگترین فرمانده جنگی اسرائیل، نخست‌وزیر فقید اسحاق رابین، و  شادروان یاسر عرفات، تجسم عملی آرمان‌های استقلال طلبی فلسطینیان، امضا شد، راه‌حل آینده‌ای مبتنی بر مذاکره به جای جنگ، وعده داده شد و دو رقیب سرسخت نیز با هم دست دادند، درحالی که قبل از آن، ورود یاسر عرفات به ایالات متحده ممنوع اعلام شده بود.

توافق‌نامۀ اسلو چه بود؟

توافق‌نامۀ صلح اسلو به عنوان نقطۀ عطفی در تاریخ درگیری‌های درازمدت میان اسرائیل و فلسطین تلقی می‌شود که یاسر عرفات و اسحاق رابین از آن به عنوان روزنۀ امید استقبال کردند، اما منتقدان گفتند که یاسر عرفات در این توافق‌نامه چیزهای زیادی را از دست داد. توافق‌نامۀ اسلو نتیجۀ شش سال مذاکره بین شورای ملی در تبعید فلسطین به رهبری زنده‌یاد یاسر عرفات با اسرائیل بود که در سال ۱۹۸۸ با کمک دولت نروژ آغاز شده بود.   

پیش از آغاز مذاکرات صلح، دولت تبعیدی یاسر عرفات، بنیانگذار جنبش الفتح، در سال ۱۹۸۸ مقاومت و مبارزات خشونت‌آمیز را رها کرده بود، قطعنامۀ ۱۸۱ سازمان ملل را که همانا «راه حل دو دولت» یا طرح تقسیم فلسطین نامیده می‌شود، به رسمیت شناخته بود و به حل سیاسی درگیری‌ها تمایل نشان داده بود. 

در مقابل، در توافق‌نامۀ اسلو ویژگی‌های مبهمی برای کشور فلسطین مشخص شد. مرحلۀ اول آن عقب‌نشینی نیروهای اسرائیلی از سرزمین‌های اشغالی در جنگ ۱۹۶۷ بود، به شرط آن ‌که فلسطینی‌ها از خشونت دست بکشند. همچنین، روی ایجاد تشکیلات خودگردان فلسطین برای ادارۀ این مناطق و ممنوعیت ساخت شهرک‌های یهودی‌نشین در سرزمین‌های اشغالی فلسطین توافق صورت گرفت.

پس از پنج سال اعتمادسازی، در مرحلۀ دوم مذاکرات دربارۀ آیندۀ سیاسی نهایی دولت فلسطین و تعیین مرزهای نهایی کشور فلسطین، و در مرحلۀ سوم روی وضعیت بیت‌المقدس و حق بازگشت به خانۀ فلسطینیان تبعیدی بحث و گفت‌وگو صورت گرفت. با این حال، در تمام سال‌های پس از آن، نخستین اولویت ایالات متحده در مذاکرات صلح میان اسرائیل و فلسطین، پشتیبانی از آرمان‌های دولت اسرائیل، حراست از مرزهای آن، و بیش از همه، تضمین امنیت آن کشور بوده است.

اما رؤسای جمهوری آمریکا که بر اریکۀ قدرت تکیه زده‌اند، اذعان کرده‌اند که برای برقراری صلح، حتی در صورت نبودِ آمادگی برای دادن حاکمیت برابر، به دولتی با ثبات و پایدار در کنار اسرائیل نیاز است. به گفتۀ اسرائیل، فلسطینی‌ها بسیاری از پیشنهادهای خوب را رد کرده‌اند. با این حال، میانجی‌گران فلسطینی می‌گویند که آن‌ها به اسرائیل امتیازاتی دادند و حدود ۷۸ درصد از وجود اسرائیل را در سرزمین تاریخی خود پذیرفته‌اند.   

قابل ذکر است که جایزۀ مشترک صلح نوبل به دلیل امضای توافقنامۀ صلح اسلو، به اسحاق رابین، شادروان یاسر عرفات، و شیمون پرز، وزیر امور خارجۀ وقت اسرائیل، اهدا شد.  

خاورمیانه و نروژ

امروز، نام نروژ یک بار دیگر در مورد مسئله فلسطین سرخط اخبار است. این بار نروژ در ارتباط با تلاش‌های دونالد ترامپ، رئیس جمهوری آمریکا، که نقش اساسی در برقراری روابط دیپلماتیک میان اسرائیل و امارات متحده عربی داشته است، مورد توجه قرار گرفته است.

کریستین تيبرينگ جید، عضو پارلمان نروژ از حزب دست راستی «پروگرس پارتی»، دونالد ترامپ را به دلیل داشتن نقش اساسی در دستیابی به توافق صلح بین اسرائیل و امارات متحده عربی، برای دریافت جایزۀ صلح نوبل در سال ۲۰۲۱ معرفی کرده است. طبق مقررات جایزۀ صلح نوبل، هر عضو شورای ملی نروژ می‌تواند نامزد دریافت جایزه را معرفی کند.

تیبرنگ جید، نمایندۀ چهار دورۀ پارلمان که مدتی رئیس هیئت نروژ در مجمع پارلمانی ناتو نیز بوده است، طی نامه‌ای به کمیتۀ جایزۀ صلح نوبل ابراز امیدواری کرده است که سایر کشورهای خاورمیانه نیز گام امارات متحدۀ عربی را دنبال خواهند کرد: «این توافق می‌تواند یک بازی تغییردهنده باشد که خاورمیانه را به منطقۀ همکاری و رفاه مبدل سازد.»

بر اساس این نامزدی، اگر دونالد ترامپ برنده جایزه صلح نوبل شود، وی پنجمین رئیس جمهوری آمریکا خواهد بود که این جایزۀ بی‌نظیر را دریافت می‌کند. پیش از این، چهار رئیس جمهوری آمریکا ، باراک اوباما، جیمی کارتر، تئودور روزولت، و وودرو ویلسون این جایزه را دریافت کرده‌اند.

تیبرینگ جید از باراک اوباما، رئیس جمهوری پیشین آمریکا و برندۀ جایزۀ نوبل، انتقاد می‌کند. وی گفت که اوباما برای برنده شدن این جایزه هیچ کاری نکرده بود. رئیس جمهوری ترامپ نیز  بارها به دلیل اهدای این جایزه، باراک اوباما را هدف انتقاد خود ساخته است.

این واقعیت انکارناپذیر است که رئیس جمهوری ترامپ هرگز فرصتی را برای افتخار به قدرت آمریکا از دست نمی‌دهد. او باور دارد که توانایی نظامی و اقتصادی ایالات متحده به او اجازه می‌دهد که هرکاری که دوست دارد، انجام دهد. او می‌خواهد ذهنیت و باورهای گذشته مذاکرات ناموفق صلح را از بین ببرد.

مدعیات ترامپ، همچنین حقایق دردناکی مانند قطعنامۀ ۲۴۲ سازمان ملل یا قوانین بین‌المللی را حذف می‌کند که اصرار دارند مالکیت سرزمین از طریق جنگ را به رسمیت نشناسد، و این‌که اشغالگران نمی‌توانند مردم خود را در سرزمین اشغالی اسکان دهند.

رهبری نظامی و سیاسی اسرائیل در زمان امضای توافق‌نامۀ اسلو چنان به قدرت خود می‌بالید که رئیس جمهوری ترامپ امروز هرگز از بیان آن خسته نمی‌شود. به همین دلیل، رؤیای صلح نیز در منطقه محقق نمی‌شود.

کسانی که فلسطینیان را به دلیل افراط‌گرایی مورد لعن و طعن قرار می‌دادند، دیدند که حتی نخست وزیر وقت اسرائیل، اسحق رابین، نمی‌تواند از انتقادات یهودیان افراطی در امان بماند و در نهایت نیز او پس از تیراندازی توسط یک یهودی متعصب، جان خود را از دست داد. یاسر عرفات و شیمون پرز نیز زیر خاک خفته‌اند، اما هنوز و تا آینده‌ای بسیار دور، نشانه‌ای از رسیدن به صلح در خاورمیانه به چشم نمی‌خورد.

برای موفقیت در توافق‌نامۀ صلح، امارات متحدۀ عربی و اسرائیل با چالش‌ها و موانعی بیش‌تر از توافق‌نامۀ اسلو روبه‌رو هستند. در گذشته، یاسر عرفات، رهبر جنبش الفتح، همچون یک شمشیر برهنه برای حراست از حقوق دموکراتیک فلسطینیان به شمار می‌رفت. وی تصمیم مهمی را برای کنار گذاشتن مبارزات و نبردهای چریکی برای صلح اتخاذ کرد، و پس از آن، به زودی نارسایی‌های توافق‌نامۀ اسلو به چشم آمد. رهبران اسرائیل آن را تهدیدی مرگبار برای رژیم صهیونستی خواندند، و طرح خود را برای اسکان یهودیان در سرزمین‌های اشغالی فلسطین شدت بخشیدند.

انتقاد از توافق دیپلماتیک میان امارات متحده عربی و اسرائیل برای برقراری صلح در خاورمیانه فقط به دایرۀ فلسطین محدود نمی‌شود و به نظر می‌رسد که بسیاری از قدرت‌های منطقه‌ای در تلاش برای تخریب آن هستند. نیروهای صلح‌جو باید تاریخ شکست‌خوردۀ توافق‌نامۀ اسلو را کاملاً در نظر داشته باشند. در غیر این صورت، منطقه می‌تواند یک بار دیگر به میدان آتش و خون مبدل شود.