همزمان با نقض چندباره آتش‌بس در قره‌باغ از سوی ارمنستان و آذربایجان و افزایش حملات راکتی به درون مرزهای ایران، سیدعباس عراقچی، معاون وزیر امورخارجه دیروز و امروز را در دو استان اردبیل و آذربایجان شرقی سپری کرد و به‌زودی نیز به مسکو، باکو، ایروان و آنکارا سفر می‌کند.

سعید خطیب زاده، سخنگوی وزارت امور خارجه امروز گفت که هدف آقای عراقچی از سفر به مناطق مرزی، «اطلاع از آخرین شرایط میدانی» بوده است. عراقچی در سفرش به مناطق مرزی دو استان اردبیل و آذربایجان، از سد خداآفرین هم بازدید کرده است.

در روزهای گذشته، مقام‌های نظامی ایران از جمله کیومرث حیدری، فرمانده نیروی زمینی ارتش نیز به تأسیسات سد خداآفرین سرکشی کرده و در مورد حفاظت از این تأسیسات مهم تدابیری اندیشیده بود.

عراقچی نیز امروز در بازدید از سد خداآفرین گفت که آسیب‌رسیدن به تأسیسات مهم ایران، خط قرمز جمهوری اسلامی است: «برای جمهوری اسلامی ایران امنیت مناطق مرزی، سدها و ابنیه مرزی بسیار مهم و خط قرمز بوده و نباید در جریان مناقشه دو همسایه شمالی آسیبی به آن‌ها وارد شود.»

سخنگوی وزارت خارجه هم گفت که دیدار آقای عراقچی از مناطق هم‌جوار با جنگ قره‌باغ پیش از سفر او به‌عنوان فرستاده ویژه ایران برای حل بحران به روسیه، آذربایجان، ارمنستان و ترکیه خواهد بود.

آقای خطیب‌زاده گفته است که ایران طرحی ابتکاری برای پایان دادن به بحران قره‌باغ تدوین کرده و در سفر آقای عراقچی، جزئیات این طرح در اختیار طرف‌های درگیر و دو کشور ترکیه و روسیه قرار خواهد گرفت.

ایران با وجود اینکه در هفته‌های گذشته به صورت علنی از موضع آذربایجان در جنگ قره‌باغ حمایت کرده است ولی از آغاز این جنگ در روز شش مهرماه امسال، تاکنون صدها راکت به روستا‌ها و مناطق مرزی ایران اصابت کرده است. منشأ بسیاری از این راکت‌ها، نیروهای نظامی وابسته به آذربایجان بوده است.

ارتش آذربایجان در روز ۲۹ مهرماه اعلام کرد که بر نوار مرزی قره‌باغ و ایران به صورت کامل مسلط شده است. یک روز بعد نیز الهام علی‌اف، رئیس‌جمهور آذربایجان در گفتگو با نشریه فیگارو گفت که اصابت راکت به مناطق مرزی ایران «اشتباهی» بوده و با تسلط آذربایجان بر مناطق مرزی این اتفاق دیگر رخ نخواهد داد: «چون درگیری‌ها در مرز ایران و در کنار رود ارس جریان داشت و به‌طور اتفاقی برخی راکت‌ها از مرز عبور کرده بود. اما امروز ما مناطق مرزی ایران و جمهوری آذربایجان را به‌طور کامل از اشغال آزاد و پاک‌سازی آن را اعلام کرده‌ایم. به همین دلیل در آنجا هیچ درگیری رخ نمی‌دهد و دیگر هیچ نگرانی برای برادران ایرانی ما در آن‌سوی رود ارس وجود نخواهد داشت.»

در همان روز که علی‌اف اطمینان داد که دیگر پرتاب راکتی به سمت ایران متوقف خواهد شد، علی امیری‌راد، فرماندار شهرستان خداآفرین از اصابت سه راکت دیگر به روستا‌های این شهرستان خبر داد.

از ابتدای جنگ قره‌باغ گزارش‌های متعددی از گسیل نیروهای معارض سوری به مناطق درگیری و کمک به ارتش آذربایجان منتشر شد.

دیده‌بان حقوق‌بشر سوریه بر اساس یافته‌های منابع اطلاعاتی خود اعلام کرده که حدود ۸۵۰ نفر از این جنگجویان از طریق ترکیه به آذربایجان منتقل شده‌اند. گزارش‌های دیگری هم منتشر شده است که شمار این افراد را تا ۱۰۰۰ نفر برآورد می‌کند.

انتقال این جنگجویان در دو مرحله انجام شده است که بر اساس گزارش یک خبرنگار آمریکایی به نام لیندزی اسنل، گروه نخست پنج روز قبل از آغاز جنگ به آذربایجان رسیده‌اند.

در روز ۲۶ مهرماه نیز فایل ویدئویی از گروهی از این جنگجویان در شبکه‌های اجتماعی منتشر شد که در آن معارضان سوری در حالی که لباس‌های نظامی جمهوری آذربایجان را به تن داشتند در نزدیکی مرز ایران در  منطقه نخجوان از حضورشان در این منطقه مهم خبر دادند.

پیش از این رویداد، حسن روحانی، رئیس‌جمهور ایران در میانه مهرماه گفته بود که استقرار معارضان سوری در نزدیکی مرزهای ایران، تحمل نخواهد شد: «مردم در سوریه لبنان و عراق با تروریست‌ها جنگیدند و ما هم مردم را یاری کردیم اکنون برای ما قابل‌قبول نیست و اجاره نمی‌دهیم تروریست‌ها کنار مرزهای ما قرار بگیرند.»

استقرار معارضان سوری در مناطق مرزی ایران سبب شده است تا برخی تحلیلگران نظامی و رسانه‌ها، دلیل افزایش حملات راکتی به مناطق مرزی ایران را ناشی از اقدام این گروه‌ها بدانند.

در واکنش به این رویدادها، ارتش و سپاه پاسداران نیز از تاریخ اول آبان‌ماه تجهیزات نظامی و تسلیحات خود را به سراسر مناطق مرزی با جمهوری آذربایجان، آرتساخ یا قره‌باغ و همچنین نخجوان اعزام کردند. در روز ۳ آبان نیز تصاویر متعددی از انتقال یگان‌های زرهی نیروهای نظامی ایران از استان‌های آذربایجان شرقی، غربی، اردبیل، مازندران و زنجان به مناطق مرزی منتشر شد.

ایران به صورت رسمی ناخشنودی خود از حضور نیروهای معارض سوری در مرزهایش با آذربایجان را اعلام کرده و حضور نظامی سنگین ایران در مرزهای محل مناقشه شاید پیامی برای طرف آذربایجانی است که اگر این نیروها را از منطقه مرزی دور نگه ندارد، ایران خود دست به حمله متقابل خواهد زد.

از این رو به نظر می‌رسد سفر عراقچی به پایتخت این چهار کشور پیش از آنکه با هدف ارائه طرح ابتکاری جمهوری اسلامی برای صلح در قره‌باغ باشد، بیان نگرانی ایران جهت تبدیل این جنگ به ناامنی مزمن مرزی و قصد نیروهای نظامی برای دفع این خطر است.