گزارش امسال مؤسسه بریتانیایی «هِنِلی و شرکا» از شاخص قدرت و اعتبار گذرنامه‌های جهان، نشان می‌دهد که ایران همچنان در قعر جدول و گذرنامهٔ ایرانی همچنان در حال سقوط است.
در این گزارش سالانه، گذرنامه‌های ژاپن و سنگاپور با امکان سفر بدون روادید به ۱۸۹ کشور جهان و کره جنوبی، آلمان و فنلاند با امکان سفر بدون روادید به ۱۸۷ کشور در رده‌های دوم و سوم جای گرفته‌اند.
در این میان بریتانیا و ایالات متحده که در سال ۲۰۱۴ میلادی جایگاه نخست را از آن خود کرده بودند در ردهٔ ششم جای گرفته‌اند که پایین‌ترین رده از سال ۲۰۱۰ میلادی تاکنون بوده است.
ایران، اتیوپی و کرهٔ شمالی نیز با امکان سفر بدون روادید به حدود ۴۰ کشور جهان در ردهٔ ۹۶ از ۱۰۷ کشور و در زمرهٔ خوارترین گذرنامه های جهان هستند.
با گذرنامهٔ ایرانی و بدون روادید، به جز کشورهای کوچک و دورافتاده‌ای مانند ایالات مستقل ساموآ ، میکرونزی، نیکاراگوا و جیبوتی، تنها می‌توان به تعداد محدودی از کشورهای شناخته‌شده‌تر جهان مانند ترکیه، ارمنستان، مالزی، نپال، لبنان و ونزوئلا سفر کرد.
Webstagram
بر پایهٔ این گزارش، افغانستان و عراق نیز با فاصلهٔ کمی از ایران، در انتهای این فهرست جای دارند.
اما در این میان، امارات متحدهٔ عربی با جهشی چشمگیر و برای نخستین بار در ۱۴سال گذشته، در میان ۲۰ کشور نخست این فهرست جای گرفته است. اعتبار گذرنامهٔ امارات متحدهٔ عربی در سنجش با ۵ سال پیش دو برابر شده و دارندگان آن اکنون می‌توانند بدون روادید به ۱۶۴ کشور دنیا سفر کنند. با این حساب در میان کشورهای خاورمیانه، امارات متحدهٔ عربی در ردهٔ نخست و اسراییل و ترکیه به ترتیب در جایگاه دوم و سوم جای می‌گیرند.
شاخص هنلی همچنین نشان می‌دهد که در دههٔ گذشته، میانگین آزادی سفر جهانی برای شهروندان کشورها رشد چشمگیری داشته و با جهشی نزدیک به دو برابر از ۵۸ کشور در سال ۲۰۰۶ به ۱۰۷ کشور در سال ۲۰۱۸ رسیده که یکی از عوامل این رشد، توافق‌نامه‌های دوجانبهٔ میان کشورها برای لغو روادید بوده است.
گذرنامه ایرانی: از عرش تا فرش
پدران و مادران ما اوج قدرت گذرنامهٔ ایرانی در دههٔ ۵۰ شمسی و اواخر حکومت پهلوی را فراموش نمی‌کنند. زمانی که برای سفر به بسیاری از کشورهای جهان خرید بلیط و بستن چمدان کافی بود.
در دوران محمدرضا شاه پهلوی، ایران با ۵۶ کشور جهان قرارداد لغو روادید داشت و دارندگان گذرنامهٔ ایرانی برای سفر به بسیاری از کشورهای اروپایی، آسیایی و آمریکایی نیازی به روادید نداشتند.
هرچند انقلاب ایران و رویدادهای پس از آن و به ویژه حملهٔ دانشجویان موسوم به خط امام به سفارت آمریکا را می‌توان عامل اصلی سقوط جایگاه گذرنامهٔ ایرانی دانست اما افت چشمگیر اعتبار گذرنامهٔ ایرانی در چهار دههٔ گذشته، ریشه در عوامل گوناگونی دارد که مهم‌ترین آنها وجههٔ بین‌المللی ایران در عرصهٔ سیاست خارجی است.
آنچه روشن است، تاوان بی‌اعتباری گذرنامهٔ ایرانی را شهروندانی می‌دهند که در حسرت سفر به کشورهای جهان دست به هر کاری می‌زنند. از خرید گذرنامهٔ کشورهایی چون دومینیکن ، مالت ،کومور و… گرفته تا پناهندگی یا مهاجرت به کشورهای گوناگون.
هجوم گستردهٔ پناهجویان ایرانی به کشورهایی چون صربستان و گرجستان در سالهای اخیر نیز مشتی است نمونهٔ خروار.
صربستان که از سال ۲۰۱۷ میلادی و در پی توافق با ایران، روادید سفر برای ایرانیان را لغو کرده بود، حدود یک سال بعد و با هجوم گردشگرانی که یا خیال بازگشت به ایران را نداشته و یا از آنجا راهیِ سایر کشورهای اتحادیهٔ اروپا شده بودند، از کرده خود پشیمان شده و معافیت روادید برای ایرانیان را لغو کرد. براساس آخرین آمار موجود، در این میان حدود ۱۱۰۰ پناهجوی ایرانی از صربستان درخواست پناهندگی کرده بودند.
به جز صربستان، گرجستان، مالزی و اندونزی نیز از کشورهایی هستند که معافیت روادید ایرانیان را محدود کرده و سیاست‌های سخت‌گیرانه‌تری را پیش‌گرفته‌اند.
در حالی که گذرنامهٔ ایرانی هر سال خوارتر می‌شود، کشورهای همسایهٔ حاشیهٔ خلیج فارس مانند امارات متحدهٔ عربی با تلاشی سخت در حال برنامه‌ریزی برای افزایش اعتبار گذرنامه‌شان بوده‌اند.
