با اعلام خبر شناسایی ویروس جهش‌یافته کرونا در بریتانیا و پس از آن انتشار نوع دیگری از ویروس جهش‌یافته از آفریقا، برخی مقام‌های ایرانی اظهارات متناقضی در خصوص گونه جدید کرونا و احتمال شیوع آن در ایران در ماه‌های گذشته بیان کردند.
تنها چند روز پس از اینکه وزیر بهداشت بریتانیا گفت «سرعت شیوع این گونه [جدید] کرونا سریع‌تر از گونه قبلی است» مینو محرز، عضو کمیته علمی ستاد مقابله با کرونا گفت: «از آنجایی که در پیک اخیر کرونا در کشورمان، قدرت سرایت بسیار بالا بود، این احتمال وجود دارد که همین ویروس جهش‌یافته قبلا وارد کشور شده باشد.» او دلیل این گمانه‌زنی را اینطور توصیف کرد: «در پیک اخیر، قدرت سرایت بسیار بالا بود. میزان مراجعه بیماران آنقدر زیاد بود که گاهی دیگر تخت خالی برای بستری بیماران نداشتیم.»
این در حالی است که سعید نمکی و معاون او ایرج حریرچی، با رد این مطلب گفتند: « تاکنون ردپایی از ویروس انگلیسی در ایران دیده نشده است.»
آرش علایی، کارشناس بین‌المللی بهداشت و مدیر انستیتو جهانی آموزش و سلامتی در نیویورک آمریکا، با بیان اینکه صحبت‌های مطرح شده در ایران در لحظه و بدون پشتوانه علمی و تحقیقی است، به ایندیپندت فارسی می‌گوید: «این سوال مطرح است که آیا ایران می‌تواند آزمایشی انجام دهد که تغییر در ویروس را نشان دهد یا خیر؟ انجام این آزمایش کار بسیار پیچیده، زمانبر و هزینه‌بری است. نکته دیگر این است که اگر ایران در تابستان چنین گزارشی در اختیار داشته است، باید زودتر اعلام می‌کرد. می‌توان گفت این گفته‌ها، فقط برای ایجاد جوسازی و پوششی برای سوءمدیریت بیان می‌شود.»
به گفته آقای علایی، در حال حاضر، ایران با تکیه بر این نکته که ویروس جدید می‌تواند گسترش بیشتری داشته باشد، درصدد بهره‌برداری از جریان شناسایی این ویروس جدید در انگلستان است. چون در طول تابستان، ایران نتوانست مدیریت خوبی برای کنترل ویروس اولیه داشته باشد، می‌خواهند با بیان احتمال وجود ویروس جهش‌یافته در ایران در آن دوران، بر ناکارآمدی خود سرپوش بگذارند. ابتدا مردم را مقصر آمار بالای مرگ‌ومیرها معرفی کردند و حالا نوبت به نقش ویروس جهش‌یافته رسیده است. این در حالی است که حتی در صورت جهش‌یافته بودن ویروس، هرجا که مدیریت درست باشد، ویروس هم کنترل شده است. در صورت رعایت مسائل اولیه مربوط به پیشگیری، امکان مدیریت این شرایط فراهم می‌شود.» بنابراین، سخنان متفاوت مقام‌های حوزه بهداشت در ایران، می‌تواند ناشی از تلاش برای بهره‌برداری سیاسی از شرایط موجود و یا توجیه افزایش شیوع ویروس کرونا در تابستان باشد.
با طرح این مسیله که احتمال دارد ویروس جدید پیشتر به برخی کشورها از جمله ایران سرایت کرده باشد، آرش علایی می‌گوید «چنین مطالعه‌ای در ایران انجام نشده است چون امکان تکنیکی آن در ایران فراهم نیست. چون ایران توان مالی انجام این تحقیق و همینطور تکنولوژی آن را در اختیار ندارد. آنها فقط سوءمدیریت را گردن ویروس جهش‌یافته می‌اندازند.» این کارشناس بین‌المللی بهداشت البته اذعان کرد که ایران دانش این علم و متخصصین این حوزه را در اختیار دارد ولی «نحوه شناسایی ویروس جدید کرونا، نیازمند تکنولوژی، روش و ارتباطات بین‌المللی است. در غیر اینصورت امکان آن وجود ندارد. ایران فقط شعار می‌دهد.» به گفته آقای علایی، ایران در مورد تولید واکسن هم شعاری عمل کرده است. او می‌گوید: «ایران توان تولید واکسن را ندارد، چون امکان شبیه‌سازی ژنتیکی در ایران وجود ندارد. احتمال دارد برای تهیه واکسن، قراردادی با کشور چین منعقد کرده باشند تا واکسن تولید چین را خریداری کنند و در شیشه‌های تولید داخلی، با برچسب ایرانی مونتاژ کنند. این کار به آنها این امکان را می‌دهد تا به مردم بگویند ما واکسن تولید کرده‌ایم.»
Read More
This section contains relevant reference points, placed in (Inner related node field)
چرا ویروس کرونا جهش داشت؟
با کشف ویروس جهش‌یافته، بریتانیا با یک چالش بزرگ روبرو است. این احتمال وجود دارد که تا این لحظه ویروس جهش‌یافته، همراه با مسافران به کشورهای زیادی وارد شده باشد. جهش ویروس اما چه معنایی دارد؟ گفته می‌شود ویروس جهش‌یافته، ویروسی است که بسیار مسری‌تر از نوع قبلی است ولی الزاما نشانه‌ای از تشدید بیماری یا مرگ و میر بالاتر ندارد. در این خصوص آرش علایی می‌گوید: «تا این لحظه سه جهش در ویروس کرونا دیده شده است: یکی در دانمارک، دیگری در انگلستان و اخیرا در آفریقا. نوع جهش‌یافته آن در دانمارک، نگران‌کننده بود ولی دانشمندان نتوانستند با قطعیت بگویند که کل ساختار ویروس تغییر کرده است. در نوع انگلیسی هم، با توجه به گزارش‌هایی که تا دیروز به دست ما رسیده است، تغییر ماهیتی در ویروس نبوده است و فقط سرعت گسترش آن بیشتر است.»
به گفته آقای علایی این ویروس می‌تواند با مدار کم، زودتر فرد را مبتلا کند. ولی مشاهدات علمی به این نتیجه نرسیده‌اند که با ابتلا به ویروس جدید، شدت بیماری کمتر یا بیشتر می‌شود. گسترش ویروس انگلیسی بیشتر شده ولی گزارشی از ماهیت بیماری‌زایی آن داده نشده است. به دلیل تعداد کم نمونه‌های آزمایش‌شده، هنوز ماهیت ویروس آفریقایی هم مشخص نیست.
به گفته این کارشناس بهداشت، دانشمندان همواره امید داشته‌اند که ابتلا به ویروس کرونا در مسیر بهبودی جهش داشته باشد. این امیدواری وجود دارد که ویروس کرونا که در جهش اول سرماخوردگی ایجاد کرد و در جهش بعدی سبب مرگ شد، در جهش بعدی خود باز موجب مرگ‌ومیر نشود.
ویروس جهش‌یافته بریتانیایی چیست؟
تلخی خبر ویروس جهش‌یافته که کمی بعد از شیرینی خبر کشف واکسن منتشر شد، هراس زیادی در میان عموم مردم ایجاد کرد. سوال بسیاری از مردم این است که اصلا ویروس جهش‌یافته چیست و چه ابعادی می تواند داشته باشد؟ در پاسخ به این سوال، آرش علایی سعی می‌کند با مثال تصویر روشن‌تری به ما بدهد. او می‌گوید: «تصور عمومی از این ویروس باید اینگونه باشد که فرض کنید ماشین‌ها در هر کشوری یک پلاک مخصوص دارند که از طریق آن شناخته می‌شوند. به این معنا که دوماشین یک شماره پلاک همسان ندارند. ویروس‌ها هم در سطح خود، قسمت خاصی دارند که از طریق همان قسمت خاص اختصاصی، شناخته می‌شوند. بدن برای از بین‌بردن ویروس، با تشخیص همان شماره پلاک مشخص، ویروس را شناسایی کرده و آن را از بین میبرد. همانطور که فرد برای فرار از پلیس، پلاک ماشین خود را عوض می‌کند، ویروس هم، کد شناسایی خود را تغییر می‌دهد تا بتواند از سیستم دفاعی بدن فرار کنند. بدن برخی ویروس‌ها را شناسایی می‌کند و از بین میبرد مثل ویروس سرماخوردگی ولی برخی ویروس‌ها اصلا برای بدن قابل شناسایی نیست مثل ویروس «اچ‌آی‌وی» و یا مثل کووید-۱۹. به عبارت دیگر، تصور کنید بدن ویروسی را اکنون شناسایی کرده و از بین میبرد ولی به مرور زمان ویروس، ترفندی را به کار میبرد تا شناسایی نشود؛ به این معنا که کد خودش را که بدن شناسایی کرده، تا حدودی تغییر می‌دهد.»
در پاسخ به این سوال که تغییر کد ویروس چطور عمل می‌کند، علایی می‌گوید: «اگر این تغییر در جهت تغییر تمام شماره‌های این پلاک باشد بدن کلا دیگر ویروس را نمی‌شناسد. به این تغییر کلی، تغییر ماهیتی ویروس می‌گویند یعنی فرمول ژنتیکی ویروس تغییر ماهیت داده است. در صورتی که تنها یکی از شماره‌های پلاک این ویروس تغییر کند، در واقع ماهیت کلی آن تغییر نکرده، فقط یک بخش از نوع فعالیت آن تغییر کرده است.»
او با تاکید بر اینکه در مورد ویروس کرونا تا این لحظه تغییر ماهیتی رخ نداده است، اضافه می‌کند: « دانشمندان ابتدا باید بتوانند تمام شماره‌های پلاک یک ویروس را پیدا کنند که به آن سیکوئنسی می‌گویند، یعنی توالی یا فرمول مولکولی. با شناخت کامل ماهیت ویروس، قادر خواهند بود آن را با ویروس جدید تطبیق دهند تا متوجه تغییرات در ویروس شوند.»
«برای چنین تشخیصی ابتدا باید افراد مبتلا به نوع جدید ویروس کرونا شناسایی شوند، که امری زمانبر است و دستگاه‌های بسیار پیشرفته‌ای نیاز دارد.»
لطفا فاصله را رعایت کنید
ویروس جدید هرچه باشد کارشناسان، قویا معتقدند تنها راه مبارزه و جلوگیری از پیشروی آن، رعایت اصول و پروتکل‌های بهداشتی است. اگر واکسن‌ها هم کارساز نباشند فقط رعایت همان توصیه‌های اصلی یعنی شستن دست‌ها، رعایت فاصله اجتماعی و زدنِ ماسک ناجی ما خواهد بود.
