بیش از ۱۱۰ سال از انتخاب تهران به‌عنوان پایتخت ایران می‌گذرد. اما دلایلی که روزی این کلان‌شهر را گزینه‌ای مناسب برای این انتخاب کرده بودند، امروز دیگر مزیت نیستند، بلکه باتوجه به مدیریت ناکارآمد شهری؛ عملاً مبدل به نقاط ضعف تهران شده‌اند.
تهران شهری است که هر روز نسبت به گذشته از هویت زیستی و تاریخی خود به نفع «برج و سازه‌های تجاری و تراکم‌های بی‌حساب کتاب و حاشیه‌های در حال گسترش» خالی‌تر می‌شود و درعین‌حال خطرات زندگی در آن بیشتر می‌شود.
تهران روی گسل و گود
در این بین کارشناسان می‌گویند: «گسل‌های سه‌گانه و احتمال وقوع زلزله، آلودگی هوا و تراکم جمعیتی، فرونشست زمین و بیش از ۲۸۰ گود رها شده» در این شهر جزء مهم‌ترین مسائلی هستند که هر لحظه جان چند میلیون شهروند را تهدید می‌کنند.
در تهران طبق آخرین اطلاعات بیش از ۲۸۰ گود رهاشده وجود دارد که ۳۰ درصد آن‌ها از جنس گود کنار برج میلاد است و جزء نقاط خطرناکی به‌حساب می‌آیند که سال‌هاست برای حل مشکل آن‌ها؛ جز متهم کردن مدیران قبلی، طرح بحث پیرامون خطراتشان و پیشنهادهای شفاهی و کتبی بی‌نتیجه و رهاشده، تصمیم اثربخشی گرفته نشده است.
مطابق اسناد موجود ۳۰ درصد گودهای رهاشده در کلان‌شهر تهران متعلق به ارگان‌های مختلف است، ۱۵ درصد متعلق به شهرداری تهران، ۳۵ درصد گودها تحت مالکیت مشترک شهرداری و سازمان‌های دیگر قرار دارد و در نهایت ۲۰ درصد باقی‌مانده نیز متعلق به اشخاص یا شرکت‌های حقیقی است.
زهرا نژاد بهرام عضو شورای شهر تهران در سال ۱۳۹۷ در خصوص گودهای رهاشده تهران گفته بود: «آمارهای ارائه شده از سوی شهرداری نشان می‌دهد ۲۲۱ گود رهاشده در محدوده پایتخت وجود دارد که از این تعداد، ۸۴ گود پرخطر، ۴۵ گود میان خطر و ۹۲ گود کم‌خطر محسوب می‌شود. لازم به ذکر است که تشخیص و تمایز گودهای رهاشده از حیث میزان خطر به عواملی از قبیل: عمق گود مطابق با مبحث هفتم مقررات ملی ساختمان (پی و پی‌سازی)، ایجاد گود با شیب پایدار یا دیوار قائم، تراوش آب در گود و وجود سازه‌های حساس در هم‌جواری با گود بستگی دارد.»
افزایش ۳۰ درصدی گودهای تهران طی دو سال
طبق این آمار از سال ۹۷ تا امروز نزدیک به ۳۰ درصد به تعداد گودهای رهاشده در تهران اضافه شده است که از میان ایشان ۱۲۸ گود پُرخطر تشخیص داده شده‌اند و در مناطق ۲۲گانه تهران، مناطق ۱، ۳ ، ۴ و ۲۲ دارای حد نصاب بیشترین تعداد گودهای پرخطرند.
منطقه ۱ با ۴۵ گود رهاشده در صدر جدول قرار دارد که در میان آن‌ها حداقل ۱۲ گود پرخطر شناسایی شده است که از عمر مفید سازه آن‌ها نیز گذشته و همین موضوع حاد بودن شرایط آن‌ها را تشدید کرده است.
در منطقه ۳ گود تقاطع میرداماد و ولیعصر، گود بلوار میرداماد، گود تقاطع بلوار ماندالا و ستاری، گود بن‌بست مهتاب جزء ۲۴ گود خطرناکی به حساب می‌آیند که هنوز تکلیفشان مشخص نیست.
منطقه ۴ تهران هم ۲۰ گود وجود دارد که ۱۵ گود رهاشده پنج گود فعال هستند و در مجموع هفت گود پرخطر باعث مشکلات زیادی در این منطقه برای شهروندان شده‌اند.
اما منطقه ۲۲ با ۳۳ گود رهاشده، بیشترین تعداد گودهای پرخطر تهران را در کارنامه دارد. در این منطقه نسبت به سایر مناطق تعیین تکلیف وضعیت گودها مشکلات بیشتری دارد و چند گود عمیق اطراف دریاچه چیتگر جزء ناامن‌ترین نقاط شهری هستند که بیشترین میزان نارضایتی را ایجاد کرده‌اند.
گود متعلق به شرکت سرمایه‌گذاری و مشارکت مردمی تهران با ۳۰ متر عمق، گود مشارکتی آریانا با ۲۰ متر عمق، گود مشارکتی شمال غربی میدان المپیک با ۱۳ متر عمق، گود تحت مالکیت اجرائیات (نگین) با ۲۵ متر عمق در خیابان میرکمالی، گود تعاونی شهرداری منطقه ۱۸ با ۲۰ متر عمق، گود مشارکتی آرین با ۱۸ متر عمق، گود عمران توسعه شاهد در شهرک مرواریدشهر با ۱۴ متر عمق، گود تعاونی مالی اعتباری عسگریه در وردآورد با ۱۲ متر عمق، گود سازمان بوستان‌ها و فضای سبز با ۱۰ متر، گود آریانا با عمق ۲۰ متر، گود پروژه سرمایه‌گذاری و مشارکت مردمی با عمق ۳۰ متر و چهار گود واقع در کوهک به نام‌های؛ یادگاران حماسه با عمق ۱۰ متر، مؤسسه خیریه بتول با عمق ۱۰ متر، گود تعاونی مسکن هوا ناجا با عمق ۱۵ متر پرخطرترین گودهای منطقه ۲۲ و شهر تهران هستند.
تهران بر مدار احتمال وقوع فاجعه انسانی
وجود این تعداد گود با توجه به عمقشان روشنگر این است که در کنار خطر فرونشست، حرکت گسل‌ها و زلزله، تراکم ساختمانی و انسانی چند برابری نسبت به استانداردهای معمول شهری در جهان، این روزها تهران مبدل به چه میدان مناسبی برای رخ‌دادن فاجعه و تشدید بحران شده است.
همچنین اگر در نظر بگیریم که صحبت کارشناسان در خصوص اوج گرفتن فرونشست زمین طی سال ۱۴۰۰ در تهران درست باشد و به پیش‌بینی‌های کارشناسان مرکز زلزله‌نگاری کشور در مورد وضع تهران و احتمال وقوع زلزله نیز توجه کنیم، دیگر همه اضلاع برای درک این موضوع کامل خواهد بود که چه سهل‌انگاری با فروش تراکم، دادن مجوز ساخت‌وسازهای بزرگ و گودبرداری‌ها و عدم نظارت بر تعیین تکلیف این وضع اتفاق افتاده است.
در این میان نه وعده‌های مدیران شهرداری که خود شریک سازمان‌ها و نهادهایی هستند که گودهای پرخطر را رها کرده‌اند، نه تذکر کارشناسان برابر رانت و نفوذ مالکان گودها که میلیاردها تومان از محل فروش تراکم به شهرداری تهران پرداخته‌اند و نه جان شهروندان که هر لحظه امکان دارد قربانی این شرایط شوند، هیچ‌کدام برای حل مشکل گودها دورنمای روشنی برابر ما قرار نمی‌دهند. همان‌طور که برای حل مشکل آلودگی هوا، تراکم جمعیت و مشکل حاشیه‌نشینی در تهران هیچ دورنمای روشنی وجود ندارد.
