جایزه کتاب سال، که دوره سی و هشتم آن روز دوم اسفندماه برگزار شد، تنها جایزه‌ای است که از دوره قبل از انقلاب به جای مانده است. مراسمی که پس از انقلاب، شخص دوم کشور برای اهدای این جایزه در مراسم حضور می‌یابد و لوح‌ و تقدیرنامه را به برگزیدگان آن اعطا می‌کند.  این همان جایزه‌ای است که در دوره‌ای از آن، آقای مرتضی مطهری و کتاب «داستان راستان» او، جایزه کتاب سال دوران محمدرضاشاه را دریافت کرد.

پس از انقلاب، به جز موارد بسیار استثنایی، تقریبا در تمامی دوره‌های این جایزه، شخص رئیس‌جمهوری در مراسم حضور یافته و ضمن شرکت در مراسم اهدای جایزه، سخنرانی هم کرده است. این سخنرانی‌ها عموما در دفاع و توصیف صفات و خصایل نیکوی کتاب و کتابخوانی هستند. در برخی از سخنرانی‌ها در دوره آقای خاتمی و آقای روحانی، تاکید بر آزادی بیان و مبارزه با سانسور هم لحاظ  شده بود؛ به‌خصوص در دوره اول ریاست‌جمهوری روحانی، او چندین بار اعلام کرد که در این کشور «ممنوع‌القلم» نداریم که این موضوع بلافاصله از سوی منتقدان مورد هجمه قرار گرفت و تکذیب شد.

در مراسم امسال هم حسن روحانی حاضر بود. به رغم آن که کرونا همه امور را تحت سیطره قرار داده است و آقای روحانی برای ارائه لایحه بودجه به مجلس هم نرفت، اما در مراسم کتاب سال حاضر شد. مراسمی که برای نخستین بار، با حضور جمعی محدود و در دوم اسفند (به جای ۱۸ بهمن) و به جای تالار وحدت در نهاد ریاست‌جمهوری، برگزار شد.

برخلاف سخنرانی‌های گذشته روحانی در مراسم‌های کتاب سال، که حداقل در وادی حرف، به سانسور و ممیزی و دفاع از آزادی بیان و قلم اعتراضی می‌داشت، در این دوره او کمتر به این مسائل و نیز بحرانی که ناشران و کتاب‌فروشان با آن درگیر هستند، پرداخت.

جایزه کتاب سال از منظری، همانند نمایشگاه کتاب تهران، وسیع‌ترین رخداد فرهنگی سال به شمار می‌آید و از امسال، برگزیدگان در زمره نخبگان ملی هم قرار می‌گیرند که امتیازی ویژه برای این جایزه به شمار می‌آید اما به دلیل برگزار شدن آن از سوی دولت و تبلیغات اندک، عملا همه‌گاه در حاشیه قرار گرفته و کمتر توانسته است نظر قاطبه اهل کتاب را به خود جلب کند.

انتقاد دیگر وارد به این مراسم، معرفی نشدن داوران بخش‌های مختلف است و البته معیارهای داوری که شفاف نبودن آن هم همواره مورد انتقاد بوده است.

داوری ۱۰ هزار جلد کتاب داخلی و یک هزار و ۸۰۰ جلد کتاب خارجی

محمدعلی مهدوی راد که دبیر علمی کتاب سال‌ است،‌ در نشست ویژه این مراسم در خانه کتاب که روز ۲۸ بهمن برگزار شد، اعلام کرد که ۳۵ داور در حوزه‌‌های تخصصی از کلیات و علم و فلسفه و هنر و دین در دوره سی و هشتم،‌ بیش از ۱۰ هزار عنوان کتاب را‌ داوری کردند که ۲۴۷ اثر به مرحله نهایی راه یافتند. در مرحله نهایی، کتاب‌هایی که رتبه ۸۰ از ۱۰۰ را بیاورند، شایسته تقدیر هستند و کتاب‌هایی که رتبه بالای ۹۰ کسب کنند، به عنوان برگزیدگان کتاب سال معرفی می‌شوند. به برگزیده‌شدگان ۱۰۰ میلیون تومان جایزه نقدی داده می‌شود.

در حوزه ترجمه وضعیت اندکی تفاوت دارد و نفرات شایسته تقدیر باید ۸۵ امتیاز از ۱۰۰ داشته باشند و برای برگزیدگان، کسب امتیاز بالای ۹۵ لازم است.

جایزه جهانی کتاب سال هم از جمله حوزه‌‌هایی است که از دوره یازدهم به کتاب سال اضافه شده است و اینک دوره بیست و هشتم خود را می‌گذراند. در این جایزه، کتاب‌هایی که به موضوع ایران و اسلام بپردازند موردبررسی قرار می‌گیرند. به گفته دبیر کتاب سال، بیش از یک هزار و ۸۰۰ جلد کتاب از کشورهای مختلف جهان موردبررسی قرار گرفتند که در مرحله اول ۲۰ اثر و درنهایت پنج اثر به مرحله نهایی رسیدند و برنده شدند. به برنده این بخش، ۱۰ هزار یورو جایزه نقدی پرداخت می‌شود.

نبود برگزیده در بخش رمان و داستان معاصر

از جمله بخش‌هایی که همه‌گاه در کتاب سال با حساسیت دنبال می‌شود، بخش رمان معاصر است. به همین دلیل، در این سال‌ها داوران ترجیح‌ داده‌اند در این بخش یا برنده‌ای نداشته باشند و یا با برخی ملاحظات برنده را معرفی کنند. امسال نیز این بخش برنده‌ای نداشت و تنها در بخش تقدیری‌ها، رمان ۲۲۵ صفحه‌ای «اوراد نیمروز»، نوشته منصور علیمرادی) نشر نیماژ) تحسین شد.

برگزیدگان کتاب سال در حوزه‌های علوم انسانی و هنر

کلیات: «دانشنامه فرهنگ مردم ایران» (شش جلد)، تألیف گروه نویسندگان زیر نظر سیدمحمدکاظم موسوی بجنوردی، ویراستاران علمی: اصغر کریمی و محمد جعفری قنواتی، تهران: مرکز دایره‌المعارف بزرگ اسلامی

فلسفه غرب: «تناهی استعلایی: پژوهشی درباره هستی‌شناسی بنیادین هایدگر»، نوشته احمد رجبی، تهران: هرمس، ۵۹۵ صفحه

دین: «سیر تدوین و تطور صحابه‌نگاری»، نوشته محمدرضا هدایت‌پناه، قم: پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی، ۷۷۶ صفحه

زبان فارسی: «فرهنگ زبان‌آموز پیشرفته فارسی»، نوشته سیدمصطفی عاصی، تهران: سمت، ۸۶۳ صفحه

هنر-موسیقی: «فرهیختگی در محیط مردمی: غزل‌خوانی تهرانی و بسترهای فرهنگی ـ اجتماعی آن»، نوشته ساسان فاطمی، تهران: ماهور ۳۴۰ صفحه 

ادبیات-متون قدیم: «ریاض الملوک فی ریاضات السلوک»، ترجمه و انشای نظام‌الدین شامی، تصحیح بهروز ایمانی، تهران: انتشارات دکتر محمود افشار؛ سخن، ۹۵۴ صفحه

تاریخ و جغرافیا-مستندنگاری: دو کتاب به‌صورت مشترک انتخاب شدند: «فرکانس ۱۱۶۰؛ اینجا آبادان؛ صدای مقاومت و ایستادگی»، نوشته فضل‌الله صابری، اصفهان: دفتر فرهنگ و مطالعات پایداری مرکز استانی؛ تهران: سوره مهر، ۵۲۴ صفحه و «گوهر صبر: خاطرات گوهرالشریعه دستغیب»، نوشته طیبه پازوکی، تهران: سوره مهر، ۴۹۲ صفحه

در بخش تجلیل از شخصیت‌ علمی نیز، رسول جعفریان، مورخ، اسلام‌شناس و ایران‌شناس، به دلیل تلاش‌ها و تألیفاتش در این حوزه‌ها، «جایزه سپاس» سال را دریافت کرد.

آثار برگزیده بیست‌وهشتمین جایزه جهانی کتاب سال

۱- «عقل و وحی در اسلام: راه‌های شناخت در تفسیر فخر رازی بر قرآن کریم»، احمد اولدالی، انتشارات بریل

۲- «یادداشت‌های پارس»، لی لینگ، انتشارات سن لیان

۳- «ذاتی‌بودن و ضرورت: ابن‌سینا و سنت ارسطویی»، فدُر بنویچ، انتشارات بریل

۴- «هنر اسلامی چیست؟ در میانه ادراک و دین»، وندی ام. کی. شاو، انتشارات دانشگاه کمبریج

پژوهشگر برتر:

کریستوفر پُل کلوهسی برای دو کتابی که درباره فاطمه دختر پیامبر اسلام و نیز زینب، دختر علی، خلیفه چهارم مسلمین (به باور اهل تسنن) نوشت، برنده جایزه پژوهشگر برتر شد. این دو کتاب را انتشارات جورجیاس منتشر کرده است.