سی و دومین نمایشگاه بین‌المللی کتاب تهران

سی و دومین دوره نمایشگاه بین‌المللی کتاب تهران روزهای ۴ تا ۱۴ اردیبهشت ۹۸ در محل مُصلی تهران برگزار می‌شود. این نمایشگاه که در سال ۱۳۶۶ آغاز به کار کرد تا چند سال در محل دائمی نمایشگاه‌های تهران و به طور معمول در نیمه دوم اردیبهشت ماه برگزار می‌شد. از چند سال پیش محل برگزاری این نمایشگاه، به امید گسترش، به مُصلی امام خمینی منتقل شده است و امسال برای جلوگیری از هم‌زمانی با ماه رمضان، زمان برگزاری آن جلو افتاده است.

نمایشگاه کتاب تهران یکی از مهمترین رویدادهای فرهنگی سالانه ایران است. چرا که به دلیل تخفیف های ۱۰ تا ۳۰ درصدی نمایشگاه، ۲۰ درصد گردش مالی سالانه بازار کتاب در این نمایشگاه انجام می‌شود. امسال ۲۴۰۰ ناشر داخلی با ۴۰۰ هزار عنوان کتاب و ۸۰۰ ناشر خارجی در نمایشگاه حضور خواهند داشت، هرچند ۷۳ ناشر به دلیل تخلفاتی که از سال پیش داشتند از ورود به نمایشگاه امسال ممنوع شده‌اند و تعدادی ناشر از جمله نشر قطره نیز در نمایشگاه شرکت نکردند. کتاب‌های خارجی نیز به دلیل افزایش بی رویه قیمت دلار با افزایش قیمت روبرو شده‌اند. نوسان در قیمت دلار که دامنگیر سایر ابعاد اقتصاد ایران شده است، در قدرت خرید مردم و بازار کتاب نیز تاثیر گذاشته است. به همین دلیل ایوب دهقانکار، مشاور اجرایی معاونت امور فرهنگی وزارت ارشاد، فروردین ماه از افزایش ۵۰ درصدی یارانه خرید کتاب به دانشجویان و طلاب خبر داد و گفت که ۶۰ هزار تومان از بُن ۱۵۰ هزار تومانی کتاب را این وزارتخانه خواهد پرداخت. هرچند در چگونگی توزیع آن ابهاماتی وجود دارد. میلاد بالسینی، مدیرمسئول مجله دانشجویی آذری «ائلین» در حساب توئیتری خود نوشت:

همچنین، برگزار کنندگان نمایشگاه درصدد هستند تا با کاهش دو میلیارد تومانی هزینه‌های این نمایشگاه، مخارج را به ۱۵ میلیارد تومان برسانند.

شورای سیاست گذاری نمایشگاه کتاب تهران دو سال پیش، از تعیین مهمانان ویژه این نمایشگاه برای سه سال آینده خبر داد که صربستان مهمان ویژه سال اول بود. کشور ژاپن نیز مهمان ویژه سال آینده، ۱۳۹۹، خواهد بود. مهمان ویژه امسال این نمایشگاه، کشور چین است که خود از پیشتازان عرصه سانسور در کتاب است، ولی «لین لیینگ»، برگزارکننده غرفه چین در نمایشگاه، در نشست خبری پیش از شروع نمایشگاه در تهران، از ترجمه آثار ایرانی خبر داد و گفت: «۱۵هزار کتاب در این نمایشگاه عرضه خواهیم کرد که برخی از این کتب تألیف رهبر خلق چین است و هدف ما از عرضه این کتاب‌ها آشنایی بیشتر افراد کتابخوان با چین فعلی است».

ایران ید طولانی در سانسور و حاشیه سازی برای نمایشگاه کتاب طی سی و دو سال گذشته دارد.  «نشر چشمه» سال‌هاست که اجازه حضور در نمایشگاه بین المللی کتاب را ندارد و انتشارات مهدی خزعلی، «حیان»، نیز در سال ۹۴ نتوانست مجوز حضور در نمایشگاه را به دست آورد. انجمن صنفی داستان‌نویسان استان تهران در نامه‌ای به وزیر ارشاد در مورد ممیزی قبل و بعد از چاپ اعتراض کرد و از ممنوعیت توزیع برخی آثار داستانی و غیرداستانی در این نمایشگاه انتقاد کرد.

محمد باقر حقانی فضل که با هشتگ «حاشیه های نمایشگاه کتاب تهران ۹۸» درباره سی و دومین دوره نمایشگاه اطلاعات می‌دهد، در حساب توئیتری خود از جمع‌آوری کتاب‌هایی در نمایشگاه کتاب، به دلیل وجود عکس شهبانو فرح و محمدرضا شاه پهلوی و یا وجود عکس یک زن در کتاب پزشکی ارتوپدی خبر داد و نوشت:

عمادالدین باقی،‌ روزنامه‌نگار و فعال حقوق بشر، نیز نوشته است: «شنبه ۳۱ فروردین از وزارت ارشاد با مدیر نشر سرایی تماس گرفته و گفتند بفرموده دادستانی تهران کتاب های “اعدام و قصاص” از عمادالدین باقی و “دین دولتی و دولت دینی” از محمد قوچانی، که هر دو قدیمی و از نظر قانونی دارای مجوز انتشار هستند، در نمایشگاه نباید عرضه شوند. ظاهراً لیستی از کتاب‌های ناشران دیگر هم به وزارت ارشاد ابلاغ شده است که نباید در نمایشگاه بین‌المللی کتاب عرضه شوند».

از ورود کتاب‌های دیگری نیز به نمایشگاه جلوگیری شده است. محمدجواد مظفر، مدیر انتشارات کویر به ایرناپلاس گفت: «هفته قبل، از اداره کتاب با ما تماس گرفتند و گفتند نامه‌ای از معاون دادستانی تهران آمده است که سه عنوان کتاب را نمی‌توانید در نمایشگاه عرضه کنید. یکی از این کتاب‌ها چاپ چهارم است، یکی دیگر چاپ سوم و دیگری چاپ دوم است. نمی‌دانم بعد از این همه مدت، توزیع این کتاب‌ها در نمایشگاه چه مشکلی ایجاد می‌کند؟ «روشنفکری دین و چالش‌های جدید» کتاب مرحوم ابراهیم یزدی که ۱۲ سال قبل مجوز گرفته در نمایشگاه توزیع شده است. متأسفانه ما در کشوری زندگی می‌کنیم که با شگفتی‌ها مواجه می‌شویم». دو اثر هم از سیدهادی طباطبایی با عناوین «فقیهان و انقلاب ایران» و «حدیث نواندیشان دینی» که اولی چاپ چهارم و دومی هم چاپ دوم است، از حضور در نمایشگاه منع شده‌اند.

مظفر درباره منشأ این ابلاغیه اعلام کرد: «رئیس دبیرخانه هیأت نظارت بر نشر کتاب اداره کل کتاب و کتابخوانی، تماس گرفتند و گفتند نامه‌ای از دادستانی آمده است. وقتی هم با مدیرکل صحبت کردم گفتند یک نامه از دادستانی و دادسرای رسانه ارسال شده است. البته این اتفاق‌ فقط برای کتاب‌های ما نبوده، بلکه حدود ۲۰ عنوان کتاب در این لیست وجود دارند».

«خواندن، توانستن است» شعار امسال نمایشگاه کتاب است.

گفتنی است چهار سال است که نمایشگاه کتاب بدون سانسور نیز همزمان با این نمایشگاه در خارج از کشور آغاز به کار کرده است. این نمایشگاه، امسال از تاریخ ۲۷ آوریل آغاز به کار خواهد کرد.