ایالات متحده آمریکا در اقدامی که به نظر می‌رسد در جهت جلب رضایت متحدان اروپایی است و به طور همزمان پیام مثبتی برای ایران، روسیه و چین ارسال می‌کند، پنج معافیت از تحریم‌های هسته‌ای ایران را تمدید می‌کند.

معافیت از این تحریم‌ها که به گزارش واشینگتن پست انتظار می‌رود، اواخر هفته جاری اعلام شود، شاید برای تندروها در واشینگتن و تهران خوشایند نباشد، اما یک تیر و دو نشان است. آمریکا در حال حاضر برای ایجاد یک ائتلاف نظامی در خلیج فارس به منظور برقراری امنیت کشتی‌رانی در این منطقه تلاش می‌کند. تا کنون بریتانیا به این پیشنهاد واشینگتن چراغ سبز نشان داده و فرانسه، ایتالیا و دانمارک هم اعلام کردند که با طرح ناوگان دریایی اروپایی همراه می‌شوند. در این بین مشارکت کشورهای دیگر مانند آلمان برای آمریکا اهمیت دارد. هرچند این کشورها برای عملیات بین‌المللی نیروی دریایی مجهزی ندارند، اما حضور پرچم آنها روی ناوهایی که قرار است همراه با ناوهای آمریکایی، کشتی‌ها را در خلیج فارس اسکورت کنند، برای نشان دادن اتحاد آمریکا و اروپا در برابر ایران ضروری است.

آلمان که بزرگترین شریک اقتصادی ایران در اروپا به شمار می‌رود، هنوز به درخواست رسمی واشینگتن برای مشارکت در این طرح پاسخ نداده است. اما به نظر می‌رسد با سیگنال مثبت آمریکا در تمدید معافیت‌های هسته‌ای، چرخشی در موضع آلمان ایجاد شود.

از سوی دیگر این گام ایالات متحده، پیامی برای تهران است که زیر فشار اقتصادی کمرشکن، بر لغو تحریم‌ها اصرار دارد. همچنین در زمانی که تنش‌ها بین ایران و آمریکا افزایش یافته، پرهیز از اعمال تحریم‌های هسته‌ای، نشانه‌ای از عدم تمایل به دامن زدن به بحران ارزیابی می‌شود. 

واشینگتن پست در تشریح روند موافقت کاخ سفید با تمدید معافیت از تحریم‌های هسته‌ای می‌نویسد، دونالد ترامپ، رئیس‌جمهور آمریکا در نشست هفته گذشته با استیون منوچین، وزیر خزانه‌داری، جانب او را گرفت که موافق تمدید این معافیت‌ها برای پنج بخش مختلف برنامه‌های هسته‌ای ایران بود و می‌گفت، برای برنامه‌ریزی در مورد حذف معافیت‌ها زمان بیشتری نیاز دارد. شش مقام دولتی به این روزنامه آمریکایی گفته‌اند که منطق منوچین توانست بر مخالفت مایک پومپئو، وزیر امور خارجه و جان بولتون، مشاور امنیت ملی، غلبه کند.  به گفته آنها پومپئو نتیجه این نشست را که در دفتر بیضی شکل کاخ سفید انجام شد، تا آخر هفته به اطلاع عموم می‌رساند و از تصمیم رئیس‌جمهور حمایت خواهد کرد.

دولت ترامپ تا اول آگوست (پنجشنبه)،‌ فرصت دارد، تمدید یا عدم تمدید معافیت از تحریم‌های هسته‌ای ایران را اعلام کند. معافیت از این تحریم‌ها به طور عمده شامل شرکت‌های روسی، چینی و اروپایی می‌شود که به عنوان بخشی از توافق‌های مندرج در برجام، در پروژه‌های هسته‌‌ای ایران مشارکت دارند.

این پروژه‌ها شامل تغییر کاربری راکتور آب سنگین اراک و مرکز غنی سازی فوردو و تبادل سوخت برای راکتور هسته‌ای بوشهر و راکتور تحقیقاتی تهران است.

وزارت امور خارجه آمریکا که مدیریت تحریم‌های هسته‌ای ایران را بر عهده دارد، آخرین بار در اردیبهشت‌ماه این پنج معافیت هسته‌ای را تمدید کرد و البته از تمدید دو معافیت دیگر مربوط به برنامه‌های هسته‌ای ایران خودداری کرد که شامل مبادله ذخایر اورانیوم غنی‌شده ایران می‌شد.

ایران در واکنش به این اقدام آمریکا و همچنین انفعال اروپا در برجام، سطح همکاری‌های خود را در این توافق کاهش داد. نخستین گام افزایش ذخایر اورانیوم غنی‌شده و سپس، عبور از سطح غنی‌سازی ۳.۶۷ درصدی بود. ترامپ در واکنش به این اقدامات تهران در توییتر تهدید کرد که به زودی تحریم‌ها را به طور اساسی افزایش می‌دهد. ایران نیز تهدید کرد، در صورتی که اروپا به تعهدات خود در برجام عمل نکند و معامله‌های بانکی و روند فروش نفت ایران تسهیل نشود، باز هم تعهدات خود را در برجام کاهش می‌دهد.

اما به نظر می‌رسد استدلال‌های خزانه‌داری آمریکا نظر ترامپ را تغییر داده و اکنون معافیت‌ از تحریم‌های هسته‌ای برای ۹۰ روز دیگر تمدید می‌شود.

تمدید این معافیت‌ها با انتقاد‌‌ سناتور‌های جمهوریخواهی مواجه خواهد شد که طرفدار اعمال فشار حداکثری بر ایران هستند. از نظر آنها اقداماتی از این دست، جدیت استراتژی دولت ترامپ برای تغییر رفتار ایران را زیر سئوال می‌برد. دو هفته قبل، پنجاه سناتور آمریکایی به رهبری لیز چنی در نامه‌ای خطاب به ترامپ از او خواستند، همه معافیت‌ها از تحریم‌های هسته‌ای ایران را لغو کند. تام کاتن، یکی از سناتور‌های جمهوریخواه امضاء کننده این نامه می‌گوید، هدف از استراتژی فشار حداکثری بر ایران این است که تا زمانی تحریم‌ها را ادامه دهیم که تهران از برنامه‌های هسته‌ای خود و به گفته او، حمایت از تروریسم دست بکشد.

با این وجود به نظر نمی‌رسد تحریم‌های هسته‌ای بخش مهمی از استراتژی فشار حداکثری دولت ترامپ علیه ایران باشند، زیرا این تحریم‌ها در اعمال فشار اقتصادی بر ایران نقش مهمی ایفا نمی‌کنند. آمریکا با عدم تمدید معافیت از تحریم‌های نفتی، آنگونه که خبرگزای رویترز گزارش می‌دهد، صادرات نفت ایران را به زیر یکصد هزار بشکه در روز کاهش داده است. نفت، منبع اصلی کسب درآمد دولت جمهوری اسلامی است و مقامات کاخ سفید قبلا تاکید کرده بودند به دنبال به صفر رساندن این درآمد هستند.