سال سیاه کرونایی در ایران همچنان قربانی می‌گیرد و آمار مرگ در اثر ابتلا به این بیماری از نو رو به افزایش گذاشته است؛ استان خوزستان در وضعیت سیاه ابتلا به «کرونای انگلیسی» است و به طور کامل قرنطینه شده، وضع وخیم کرونا در این کشور نیز مجدداً در آستانه تحویل سال سرخط اخبار رسانه‌هاست.

همچنین درحالی‌که جهان به‌سرعت در حال انجام برنامه‌ریزی وسیع برای واکسیناسیون عموی است و بخشی از گروه‌های آسیب‌پذیر را برابر بیماری واکسینه کرده است. مردم ایران با حسرت چشمی به روند سریع واکسیناسیون در کشورهای همسایه دارند و چشمی به قربانیان کرونا در ایران.

پروسه آغاز واکسیناسیون عمومی از چند ماه قبل با ورود رهبر جمهوری اسلامی به مسئله خرید واکسن آمریکایی و اروپایی، برخلاف دیگر کشورها بدل به موضوعی سیاسی شد.

این مسئله با وجود تقاضای عمومی برای تسریع در حل مسئله خرید واکسن و شرایط اسفناک کسب‌وکار در ایران، طبق معمول پشت دروازه مصلحت‌های نظام و انقلاب معطل‌مانده و امیدی به حل آن نیز وجود ندارد. تاحدی‌که رسانه‌های نزدیک به حکومت چهره‌های سرشناسی که در صفحات شخصی‌شان مسئله خرید واکسن را مطالبه می‌کنند، خائن می‌خوانند.

موضوع خرید واکسن در ایران چگونه سیاسی شد

بحث خرید واکسن را حاکمیت و رأس آن رهبر ایران بدل به جدلی سیاسی کردند. همان روزهای نخست تأیید واکسن‌های فایزر و مدرنا که تولیدکنندگان آن امریکا و بریتانیا بودند، وزارت بهداشت ایران خبر از پیش‌خرید نزدیک به شانزده میلیون و هشتصد دوز از طریق کوواکس داد. خبری که از سوی دولت تلاش شد دستاورد حسن روحانی معرفی شود. این موضوع باتوجه‌به نزدیک بودن زمان انتخابات ریاست‌جمهوری ابتدا توسط جناح سیاسی رقیب به مسئله رقابت برجامی درون حکومت پیوند خورد و سپس با ورود سید علی خامنه‌ای مبدل به مسئله حیثیتی نظام شد.

روحانی در نشست ستاد ملی مقابله با کرونا با اشاره به این‌که یکی از مطالبات مردم تأمین هر چه سریع‌تر واکسن کرونا است، وعده داد که دولت تمام توان خود را به کار می‌گیرد تا «واکسن مطمئنی را خریداری و وارد کشور» کند پس از آن هم وزیر بهداشت اعلام کرد با تلاش شخص رئیس‌جمهور مسئله تأمین ارز برای خرید واکسن حل شده است. اما قبل از اینکه دولت بتواند بر موج این خبر سوار شود سخنان رهبر ایران آب سردی بود که آتش خبر را خاموش کرد.

رهبر ایران با طرح مسئله «افتضاح کرونایی در آمریکا»، خرید واکسن آمریکایی و بریتانیایی را ممنوع اعلام کرد. ممنوعیتی که به طور مشخص چالشی مهم و سنگ‌اندازی پیش پای دولت برای شروع واکسیناسیون در کشور بود. از همین زمان خرید واکسن از موضوعی درمانی به موضوعی سیاسی بدل شد، چراکه ناگهان اشخاص برجسته سیاسی و رسانه‌های حکومت شروع به زیر سؤال بردن کارآمدی واکسن‌های فایزر و مدرنا کردند.

علیرضا مرندی، رئیس تیم پزشکی علی خامنه‌ای، با حمایت از دستور رهبر جمهوری اسلامی ایران مبنی‌بر منع واردات واکسن کرونای آمریکایی و انگلیسی، سازمان جهانی بهداشت را متهم کرد که در ماجرای تولید واکسن کرونا «به نفع فن آوری آمریکایی»، تبلیغ و تأیید انجام داده است.

وزیر بهداشت نیز با تغییر موضعی ناگهانی ضمن تبعیت از نظر رهبر ایران اعلام کرد، دولت به‌جای واکسن‌های فایزر و مدرنا به سراغ نمونه‌های روسی و چینی خواهد کرد که امنیتشان کمتر از فایزر و مدرنا نیست.

باید توجه داشت زمانی این ادعا مطرح می‌شد که هنوز بحث کارآمدی واکسن اسپورنیک روسی مورد تأیید سازمان بهداشت جهانی نبود.

واکنش مردم به موضوع واکسن روسی در ایران

واکنش اعتراضی بخش مهمی از جامعه به رویکرد رهبر حکومت ایران در خصوص خرید واکسن نشان داد، افکارعمومی این نظر را بیشتر سیاسی و برخلاف تأمین سلامت عمومی جامعه می‌دانند. چراکه به‌وضوح مشخص بود پس از یک سال فشار روانی و آمار بالای مرگ‌ومیر براثر کرونا سران نظام در موضوعی حیاتی مانند خرید واکسن نظری را اعلام کرده‌اند که صرفاً ریشه در خصومت و رقابت سیاسی دارد.

از طرفی برخی کارشناسان معتقد بودند بحث خرید واکسن روسی و چینی نفوذ به نفوذ سیاسی این دو کشور در ایران برمی‌گردد و عملاً تکلیف سلامت مردم ایران توسط سران کاخ کرملین در مسکو و کمیته مرکزی حزب کمونیست چین مشخص شده است.

شاید اگر دولت و مسئولان از همان ابتدا به طور شفاف محدودیت‌های خرید واکسن را با مردم در میان گذاشته و آن را با رقابت سیاسی گره نمی‌زدند، جامعه آستانه پذیرش بالاتری دراین‌خصوص داشت. اما عدم هماهنگی یا لجاجت سیاسی سبب شد خرید واکسن بدل به ابزار ایدئولوژیک و بهانه سردادن شعار مرگ بر آمریکا و اروپا توسط حامیان حکومت بدل شود.

درهرصورت و پس از تنش فراوان مسئولان ایران در نمایشی رسانه‌ای که طی آن و برای اثبات کارآمدی واکسن روسی پسر وزیر بهداشت اولین دریافت‌کننده آن بود، به طور رسمی واکسن اسپورنیک را به‌عنوان واکسن اصلی در روند واکسیناسیون کشور انتخاب کردند.

اما این به معنای پایان تنش سیاسی در جامعه نبود. چراکه جو عدم اطمینان در جامعه سبب شد این شایعه در جامعه بیان شود که مسئولان و خانواده‌های آنان از نمونه‌های آمریکایی و بریتانیایی واکسن استفاده کرده‌اند.

روند کند واکسیناسیون در ایران

شایعه‌ای تزریق واکسن آمریکایی توسط مسئولان و خانواده ایشان اثر عمیقی بر تخریب اعتماد مردم گذاشت. اما جدای از آن؛ مسئله دیگری که خشم عمومی را برانگیخت، کُند بودن روند واکسینه شدن جامعه، نسب به کشورهای همسایه بود.

اسرائیل، امارات و بحرین در سطح جهانی دارای بالاترین رتبه در میزان افرادی هستند که واکسن خود را دریافت کرده‌اند. اسرائیل بالای ۸۸ درصد از افراد ۵۰ سال به بالای خود را واکسینه کرده است.

در امارات ۳۷.۴ جمعیت تا پایان بهمن حداقل یک دوز واکسن را دریافت کرده‌اند. کویت، قطر، بحرین، ترکیه نیز روند خوبی را در میزان واکسینه کردن افراد دارند. در ایران اما مصطفی قانعی دبیر کمیته علمی ستاد ملی مقابله با کرونا ۲۵ بهمن مدعی شده بود: «هر ماه بیش از چهار میلیون دوز نمی‌توانیم تزریق کنیم و طی ده هفته توان کشور این است که به‌صورت کامل تنها به یک میلیون نفر واکسن تزریق شود و با این وضع انتظار می‌رود اسفند ۱۴۰۰ دیگر با بحران کرونا مواجه نباشیم. زیرا در آن تاریخ ۶۰ درصد جامعه ایمن می‌شود.»

مدتی بعد روشن شد که حتی همین ادعای قانعی نیز قابل‌اعتماد نیست، زیرا روند واکسیناسیون گروه‌های در اولویت حتی از برآورد اولیه پایین‌تر بود.

به‌این‌ترتیب ابتدای اسفندماه حسن روحانی با هشدار نسبت به شرایط گسترش بیماری کرونا در اسفند و فروردین پیش رو گفت: «نباید گمان کرد با واکسیناسیون روند کرونا کنترل می‌شود. کنترل کرونا به این زودی‌ها ممکن نیست.»

اما کند بودند روند واردات واکسن روسی، چینی و هندی از نظر برخی کارشناسان به جهت این بوده که مقام‌های ایران امیدوارند بتوانند با افزایش تولید واکسن و واکسینه شدن مردم در جهان، واکسن‌های مورد نیاز را با قیمت مناسب‌تری دریافت کنند.

همچنین از نظر مطلعان ضعف ساختاری در شبکه درمانی کشور از جمله دلایلی است که باعث شده روند منظم واکسیناسیون عمومی را با کندی پیش ببرد.

تناقض‌گویی در مقام‌های بهداشتی و سیاسی در خصوص کرونا

باتوجه‌به آنچه گفته شد روشن است اظهارات مقام‌های وزارت بهداشت، چهره‌های سیاسی و رأس حکومت ایران با هم در تناقض هستند و در یک‌کلام مسئله حفظ جان مردم و زندگی ایشان مجدداً در جمهوری اسلامی به سیاست، ایدئولوژی و رقابت‌های جریان قدرت و فساد اقتصادی گره‌خورده است.

حالا سعید نمکی وزیر بهداشت ایران یک روز از موفقیت ایران در مسئله کنترل کرونا و شگفت‌زده شد جهان از این موفقیت حرف می‌زند و روز دیگر می‌گوید: «روند مرگ‌ومیر به شکلی است که بهتر است مرا رئیس مرده‌شورخانه صدا کنید.»

همچنین این ادعاهای مقام‌های رسمی ایران در حالی مطرح می‌شود که طبق آمار جهانی و باوجوداینکه جهان نسبت به آمار اعلام شده از سوی ایران در خصوص مرگ در اثر کرونا تردید دارد، این کشور با آمار فعلی هم از نظر آمار مرگ میر ناشی از کرونا در رتبه یازدهم جهان ایستاده است.

محمدرضا هاشمیان، متخصص آی‌سی‌یو بیمارستان مسیح دانشوری در اعتراض به ادعاهای مکرر وزیر بهداشت در مسئله کنترل موفق کرونا گفته است: «مستند به تحقیقات علمیِ انجام شده درباره بهترین و ضعیف‌ترین کشورهای دنیا در مسیر مبارزه با کرونا ایران در جایگاه ۴۵ این رتبه‌بندی از میان ۵۳ کشور بررسی شده ایستاده است.»

جامعه ایران در روزهایی که به گفته خود مقامات وضعیت برخی استان‌ها همچون خوزستان هولناک به نظر می‌رسد به‌جای تمرکز روی تند شدن روند واکسیناسیون، درگیر لفاظی‌های بی‌فایده‌ای شده که به‌هیچ‌عنوان پاسخگوی خشم و ناامیدی مردم نیست.

خشم جامعه‌ای که به‌روشنی درک کرده که در موضوع کرونا قربانی دعواهای سیاسی مسئولان است.