دانشمندان از سراسر جهان هشدار می‌دهند که احتمال دارد در سال آینده جهش‌هایی در ویروس کرونا ایجاد شود که تاثیر واکسن‌های جاری کووید-۱۹ را به میزان قابل توجهی کاهش دهد. 

این در حالی است که کوتاهی در توزیع عادلانه واکسن‌های کرونا به ویروس فرصت می‌دهد تا با چرخش آزاد در میان برخی از فقیرترین و آسیب‌پذیرترین جوامع جهان، این خطر را افزایش دهد.   

در پژوهشی که ۷۷ دانشمند نهاد «اتحاد واکسن مردم» در ۲۸ کشور جهان انجام داده‌اند، آمده است که دو سوم آن‌ها معتقدند جهان در حدود یک سال دیگر یا کمتر از آن با نوع جهش‌یافته‌ای از سارس-کوو۲ مواجه خواهد شد که بیشتر واکسن‌های اولیه را بی‌اثر خواهد کرد. به گفته آن‌ها، برای مقابله با نسل بعدی ویروس کرونا، به واکسن‌های ترمیمی جدید نیاز است. 

حدود یک سوم دانشمندانی که در این پروژه شرکت کرده‌اند معتقدند که این پدیده ظرف ۹ ماه آینده یا کمتر از آن رخ خواهد داد. 

اکثریت قابل‌توجهی از آن‌ها (۸۸ درصد) گفته‌اند کمبود واکسن در بسیاری از کشورها احتمال بروز جهش‌های ویروس کرونا را که در مقابل واکسن مقاوم باشد، افزایش می‌دهد. 

کمتر از یک هشتم آنان معتقدند که جهش‌های ویروس هرگز تاثیر واکسن‌های کنونی را تضعیف نخواهد کرد. 

براساس ارزیابی‌های جاری این نهاد که متشکل از ائتلاف بیش از ۵۰ نهاد خیریه و دیگر سازمان‌های فعال در کارزار دسترسی عادلانه به واکسن است، تنها ده درصد جمعیت در اغلب کشورهای فقیرتر جهان تا پایان سال جاری واکسینه خواهند شد.  

دِوی سریندار، استاد بهداشت جهانی در دانشگاه ادینبورو می‌گوید: «هرچه ویروس بیشتر گردش کند، احتمال بروز جهش در آن افزایش می‌یابد که می‌تواند تاثیر واکسن‌های جاری را خنثی کند. در عین حال، کشورهای فقیر بدون برخورداری از واکسن و تجهیزات اولیه پزشکی مثل دستگاه‌های اکسیژن، ازاین روند عقب مانده‌اند. 

و ما متوجه شده‌ایم که ویروس به مرزها اهمیتی نمی‌دهد. ما باید هرچه بیشتر مردم را در سراسر جهان و در اسرع وقت واکسینه کنیم. چرا در عوض پیشی گرفتن بر (همه‌گیری) دست روی دست بگذاریم؟»

حدود سه چهارم اشخاصی که در این نظرخواهی شرکت کردند، گفته‌اند که موسسات تولید واکسن باید فناوری و اطلاعات خود را به منظور دسترسی جهانی به واکسن کووید-۱۹ به اشتراک بگذارند.

انواع واکسن‌های کووید-۱۹ از طرف کشورهای توسعه‌یافته تولید و در حجم‌های بزرگ برای توزیع در سال جاری سفارش داده شده است که نتیجه آن کمبود واکسن در کشورهای فقیرتر است. 

بنا به این گزارش، کشورهای ثروتمند میلیاردها دوز فراتر از نیازهای شهروندانشان خریداری کرده‌اند. بریتانیا با سفارش چهار صد میلیون دوز واکسن یکی از بزرگ‌ترین انبارهای واکسن را درجهان دارد که برای سه بار واکسینه کردن کل جمعیتش کافی است. 

کارشناسان نگران آنند که توزیع نامتساوی واکسن کووید عواقب وخیمی در مبارزه با کووید-۱۹ داشته باشد. 

گرِگ گونزالوس، استاد اپیدمولوژی دانشگاه «یِیل» می‌گوید: «تا زمانی که کل جهان را واکسینه نکرده‌ایم زمینه را برای جهش‌های بیشتر و بیشتری مهیا می‌کنیم که می‌تواند به بروز انواعی از ویروس منجر شود که واکسن‌های جاری را خنثی می‌کنند و مستلزم تزریق واکسن‌های تکمیلی برای مقابله با آن باشد.  

همه ما در حصول اطمینان از این که همگان در سراسر جهان – فارغ از محل زندگیشان – به واکسن کووید دسترسی دارند، اشتراک منافع داریم. ویروس به مرزها احترام نمی‌گذارد و جهش‌های ویروسی در گوشه و کنار جهان به معنای آن است که هیچ یک از ما مصون نیستیم.» 

اوایل ماه جاری، کشورهای ثروتمند پیشنهاد لغو قانون حمایت از مالکیت معنوی مرتبط با واکسن‌های کووید-۱۹ را رد کردند. لغو این قانون به کشورهای فقیر اجازه می‌داد به فناوری تولید واکسن کووید دسترسی پیدا کنند. 

گروه موسوم به «عدالت جهانی» که کارزاری برای عدالت، بهداشت و تجارت است، می‌گوید کارخانه‌های (تولید دارو) در سراسر جهان بیکار مانده‌اند زیرا نظام امتیاز (مرتبط با مالکیت معنوی) از همکاری آن‌ها  (برای تولید واکسن) جلوگیری می‌کند. 

سازمان پزشکان بدون مرز کشورهایی را که با لغو قانون مالکیت معنوی مرتبط با واکسن مخالفت کردند، متهم به دورویی و ریا کرده است. این سازمان گفته است: «ممانعت از کشورهای فقیر برای دستیابی به فرصت واکنش به بحران، حقیقتا غیرقابل بخشش است.» 

مطالعات نشان داده که انواع جاری واکسن‌های کووید در حفاظت از مردم در نیاز به درمان دربیمارستان و مرگ و میر ناشی از ابتلا به ویروس‌های جهش‌یافته بی‌اثر است. 

اما دانشمندان نگران آنند که جهش‌هایی در ویروس کرونا به وجود آید که در مقابل مصونیت ناشی از ابتلا به بیماری یا واکسیناسیون مقاوم باشد.