ایران و بریتانیا در آستانه بیرون آمدن از بحرانی قرار دارند که می‌توانست ایجاد نشود. توقیف نفتکش‌ حامل نفت ایران در جبل‌الطارق که در آغاز بیشتر به یک دعوی حقوقی بر سر نقض تحریم‌ها شبیه بود، با اقدام متقابل تهران در توقیف نفتکش بریتانیایی وارد مرحله جدیدی شد.

حالا با گذشت یک ماه و نیم از توقیف گریس-۱ از سوی نیروی دریایی سلطنتنی بریتانیا، درحالی که دوره توقیف آن رو به پایان است (۲۸ مرداد)، خبرهایی مبنی بر احتمال رفع توقیف آن در نتیجه ارایه اسناد مورد نیاز از سوی تهران، مخابره می‌شود. با توجه به سابقه اظهارات مقامات ایران در خصوص مبادله نفتکش‌ها، آزادی گریس-۱ احتمالا به معنی بازگشت استنا ایمپرو به آب‌های بین‌المللی خواهد بود که از اواخر تیرماه در توقیف سپاه پاسداران است.

توقیف گریس-۱ حامل دو میلیون بشکه نفت ایران در آب‌های جبل‌الطارق، در سیزدهم تیرماه و در آخرین‌روزهای دولت تراز می‌ اتفاق افتاد. لندن ادعا کرد، این نفتکش قصد داشت محموله خود را به بندر بانیاس در سوریه برساند. اقدامی که طبق قوانین تحریمی اتحادیه اروپا علیه سوریه، خلاف محسوب می شود. اتهامی که تهران آن را رد می‌کند.

این اقدام دولت می در زمانی که تنش‌ها در خلیج فارس به دنبال رویارویی ایران و آمریکا، افزایش یافته بود، هم می‌توانست پیامی هشداردهنده برای جمهوری اسلامی محسوب شود و هم یک اقدام عادی علیه نقض قوانین.

هدف دولت می هر چه بود، دولت بوریس جانسون قصد ندارد آن را با خود به فصلی دیگر از تاریخ بریتانیا یدک بکشد. نخست‌وزیر جدید بریتانیا اعلام کرده با توافق یا بدون توافق تا تاریخ ۳۱ اکتبر برگزیت را اجرا می‌کند و واضح است که نمی‌خواهد بریتانیای بدون اتحادیه اروپا را درگیر پرونده‌ای نگاهدارد که مربوط به نقض قوانین این اتحادیه است.

اخباری که در مورد تغییر مسیر گریس-۱ در چند روز اخیر مخابره شده، در واقع پاسخی به خواسته‌های قبلی لندن و دولت جبل‌الطارق است که از تهران خواسته بودند، تضمین کند این نفتکش به سوریه نمی‌رود. اوایل هفته جاری تنکرترکرز که مسیر تانکرها را در آب‌های بین‌المللی دنبال می‌کند، اعلام کرد، گریس-۱ مسیر خود را به سوی مراکش تغییر داده است. سپس اعلام شد این نفتکش به مقصدی در دریای مدیترانه می‌رود و برخی منابع در تهران نیز تاکید کردند، گریس-۱ از این پس با پرچم ایران (پاناما پس از توقیف گریس-۱، مجوز استفاده از پرچم خود روی این نفتکش و شماری دیگر از نفتکش‌های حامل نفت ایران را لغو کرد) حرکت می‌کند.

گزارش ایرنا در روز سه شنبه نیز حاکی از آن است که طرف ایرانی اسنادی را ارایه کرده که به رفع توقیف گریس-۱ کمک می‌کند. جلیل اسلامی، معاون سازمان بنادر و کشتی‌رانی ایران در یک کنفرانس خبری ابراز امیدواری کرد که این مشکل به زودی حل شود و نفتکش بتواند با پرچم ایران به فعالیت خود ادامه دهد. هرچند که گریس-۱ پس از رفع توقیف هم با چالش بعدی یعنی یافتن مشتری برای نفت تحریم شده ایران زیر ذره‌بین جامعه بین‌المللی مواجه است.

اسنادی که اسلامی به آنها اشاره می‌کند، با توجه به برگزاری جلسه دادگاه در روز پنجشنبه ارایه شده است. مقامات جبل‌الطارق با تاکید بر اینکه قصد ندارند به تنش‌ها دامن بزنند، می‌گویند، این دادگاه قرار است در مورد تمدید یا عدم تمدید توقیف نفتکش گریس-۱ تصمیم‌گیری کند. 

اکنون این پرسش مطرح می‌شود که چرا طرف ایرانی قبل از عمیق‌تر شدن بحران به دنبال توقیف متقابل یک نفتکش بریتانیایی، پیوستن لندن به ائتلاف نظامی تحت رهبری ایالات متحده برای برقراری امنیت در خلیج فارس و اعزام سومین ناو بریتانیایی به منطقه، اقداماتی که هم اکنون در حال اجرای آن است (اعلام مقصد غیر از سوریه و تغییر پرچم) را انجام نداد.

لندن یک هفته پس از توقیف گریس-۱ اعلام کرد، پس از اطمینان از مقصد این نفتکش آن را آزاد می‌کند. اما تهران نپذیرفت و سپاه به توصیه چهره‌هایی مانند محسن رضایی، نفتکش استنا ایمپرو را به اتهام نقض قوانین دریانوردی در تنگه هرمز توقیف کرد تا بریتانیا ناگزیر به آزادی گریس-۱ شود. اما بخش دوم این استراتژی موفق نبود، چرا که لندن حاضر نشد در مقابل آزادی این نفتکش خالی از نفت و خدمه بریتانیایی، گریس-۱ را آزاد کند. در واقع توقیف استنا ایمپرو به جای ترغیب لندن به رفع توقیف گریس-۱ به کاتالیزوری برای پیوستن بریتانیا به طرح امنیت دریایی پیشنهادی آمریکا تبدیل شد که قبلا با آن مخالفت کرده بود.

دوگانه گریس-۱ و استنا ایمپرو در ادامه انفجار شش نفتکش در دریای عمان و سرنگونی پهپاد گلوبال هاوک با موشک سپاه، توجه‌ها را از شرایط اقتصادی ایران و آینده مبهم برجام و تحریم‌ها، به افزایش تنش‌ها در خلیج فارس و خطر بروز جنگ معطوف کرد.

همانگونه که محمد‌جواد ظریف، وزیر امور خارجه ایران می‌گوید، خلیج فارس در نتیجه اقدامات آمریکا به انبار باروت تبدیل شده است. پس می‌توان در این انبار باروت در انتظار بحران‌های بعدی بود.