گوشیهای تلفن هوشمند در دست مردم به رقیبی بزرگ برای دوربینهای دستگاه تبلیغاتی دولتی در نظامهای اقتدارگرا و تمامیتخواه تبدیل شده است. همچنین تعدد بوقهای تبلیغاتی دولتی و مقامهای مجری نکاتی را آشکار میکنند. در این نوشته مشاهداتی را که در تلفنهای رهگذران از رایگیری ۲۸ خرداد ثبت شده مقابل گزارشهای شبهدولتی و رسمی قرار داده و برداشتهایی از این برابر هم گذاری عرضه میکنم. (برای نوشتن این مطلب صدها ویدیو و عکس و گزارش از هر دو طرف داستان را از روز رایگیری از نظر گذراندهام.»
۱. عکسهایی که از حوزههای رایگیری سراسر کشور از سوی بوقهای تبلیغاتی رژیم منتشر شده رایدهندگانی را نشان میدهد که همه از اقشار روحانیت، بسیجیان و وابستگان به ایدئولوژی، سبک زندگی و امتیازات و رانتهای حاکمان هستند. در دورههای قبل عکس کسانی منتشر میشد که «بدحجاب»، آرایش کرده، «اصلاح کرده» و دارای لباسهایی متفاوت با اقشار حکومتی بودند. در این دوره چنین عکسهایی بسیار کمتر به چشم میخورد. بنا به گزارشهایی که نویسنده از شاهدان معتمد در ایران دریافت کرده بسیاری از حوزههای رایگیری نیز خالی از جمعیت بودهاند.
۲. از سخنان روز ۲۶ خرداد خامنهای در مورد تعرفهها روشن بود که قرار است میزان چشمگیر کاهش در مشارکت در مقایسه با بیعتهای پیشین ریاستجمهوری را گردن دولت بیاندازند. مقامهای وزارت کشور از کافی بودن تعرفهها روز بعد اطمینان دادند. اما در روز رایگیری این امر افزون بر دیر شروع شدن رایگیری در برخی حوزهها از سوی برخی نامزدها و مقامهای منتقد دولت پیدرپی اعلام میشد.
۳. آمار مشارکتکنندگان تا ساعت ۱۳ (در مدت شش ساعت) بنا به دو گزارش متناقض پنج میلیون (تلویزیون دولتی) و هشت و نیم میلیون (فارس) اعلام شد. این رقم تا ساعت هفت شب یکباره به ۱۵ میلیون و ششصد هزار نفر و تا ساعت هشت شب به ۱۹ میلیون و هشتصد هزار نفر افزایش یافت یعنی در عرض همان مدتزمان (شش ساعت) دو برابر (بر اساس رقم تلویزیون دولتی) و در یک ساعت بعد حدود ۴ میلیون به صندوقها مراجعه کردهاند. تابناک بعد از چند دقیقه از اعلام رقم ۱۹ میلیون و هشتصد هزار نفری تا ساعت هشت شب، یکباره رقم ۲۲ میلیون نفر تا ساعت هشت شب را اعلام کرد که معلوم نیست این ارقام چگونه گرد هم آمدهاند. تابناک در خبر دیگری این رقم ۲۲ میلیونی را تا هفت شب اعلام کرد.
یک خبرگزاری دولتی آمار شرکتکنندگان را تا ساعت ۴ و ۴۵ دقیقه بعدازظهر ۱۴ میلیون اعلام کرده بود. تابناک این ارقام را به منابع غیررسمی نسبت میدهد تا از زیر بار مسئولیت آنها شانه خالی کند. آشفتگی در سیر افزایش این ارقام و ساعات متعدد برای یک رقم از ناهماهنگی در رقمسازیها حکایت دارد.
نخست اینکه سابقه نداشت در بیعتهای جمهوری اسلامی آمار مشارکتکنندگان در مدت رایگیری اعلام شود و این کار احتمالا برای زمینهسازی در جهت باور به رقمسازیها بوده است. دوم آنکه بنا به گفته استاندار تهران رجوع به مراکز رایگیری در ساعات اولیه بیش از دورههای قبل بوده اما نتایج اعلامشده به شکل تدریجی خلاف آن را نشان میدهند و سوم آنکه سیر شتابگیرنده افزایش ارقام حکایت از جهش آنها برای فراتر رفتن از بیعت سال ۹۸ (۴۲ درصد) دارد. نگرانی از میزان مشارکت در این دوره تا آن حد بوده که مقامها برای نخستینبار خطر کرده و ارقام رایدهندگان را سریعا اعلام میکنند در حالی که در برخی از حوزهها رایگیری دستی است و امکان تجمیع سریع آنها وجود ندارد.
۴. مراکزی که بوقهای تبلیغاتی از آنها گزارش تهیه میکنند در سه مقوله قابل طبقهبندی است: دسته اول محلهای معمول تجمع بسیجیان، طلاب و مقامهای دولتی مثل مسجد سپهسالار تهران یا مساجد مشهوراند. دسته دوم مقبرههای امامان و امامزادههای شیعه (مثل شاهچراغ، شاه عبدالعظیم، حضرت معصومه و امام هشتم شیعیان) است تا رفتوآمد معمول مردم به آنها به پای شلوغی ناشی از رایگیری گذاشته شود، مثل سخنرانی خامنهای در روز اول سال در مقبره امام هشتم که معمولا جمعیت چشمگیری در آنجا برای سخنرانی جمع نمیشوند اما دستگاه تبلیغاتی آن را به حساب رهبر جمهوری اسلامی میگذارد. دسته سوم هم محل رایدادنهای نمایشی مثل حسینیه ارشاد یا حسینیه جماران تهران است که در این دوره چهرههای سیاسی (مثل ناطق نوری) و نمایندگان اقلیتهای دینی برای بیعت با نظام به حسینیه ارشاد رجوع کرده بودند. گزارشی از محلهای رایگیری در مناطق محروم شهرهای بزرگ مثل قلعه حسنخان در تهران بوقهای حکومتی دیده نمیشود. ویدیوهای شهروندان از خلوتی این حوزهها حاکی است.
۵. مقامهای جمهوری اسلامی و خدم و حشم آنها که در این دوره میدانستند حوزههای رایگیری بیرونق خواهند بود بنا را بر این گذاشته بودند که در اولین ساعات رای بدهند تا دستکم برخی حوزهها خالی نمانند و خبرنگاران بوقهای دولتی از آنها گزارش تهیه کنند. جالب است که عکسها و فیلمهایی که رایدادن نامزدها و مقامها را نشان میدهند از شلوغی حوزه رایگیری به شکل عادی آن گواهی نمیدهند، بلکه خدم و حشم مقامها و عکاسان و خبرنگاران و گروه رایگیران را در کنار آنها به نمایش میگذارند.
۶. رئیسی در سخنانی پس از رایدادن، تشکیل دولت آینده را به «خداوند متعال» نسبت داد: «انشاءالله خداوند متعال دولتی را رقم بزند که برای مردم و در جهت رفع گرفتاریهای مردم و گرهگشایی از زندگی مردم انشاءالله باشد.» در دو دوره احمدینژاد نیز انتخاب شدن وی و دولت او به خداوند و امام زمان توسط روحانیون و فقهای دولتی نسبت داده شد و نتیجهاش را مردم هشت سال بعد دیدند.
۷. تریبونهای آزادی که در شهرهای مختلف در هفته پیش از بیعت توسط نهادهای دولتی برای گرم کردن تنور برگزار شد نتیجهای معکوس داد. بنا به ویدیوهایی که منتشر شده بخشی از جوانان ایرانی بدون واهمه از تعقیب و پروندهسازی در این تریبونها از یاس خود از تغییر شرایط با رایدادن سخن گفته بودند. این حس و حال در حوزههای بیرونق رایگیری نیز مشاهده میشد. جنبش تحریم نهتنها در دیوارنوشتهها بلکه در تریبونهای دولتی بازتاب داشت.
۸. با توجیه همهگیری کرونا اعلام شد حوزههای رایگیری تا ساعت ۲ بامداد روز بعد باز خواهند بود. این امر کار پر کردن صندوقهای سیار توسط ناظران شورای نگهبان (که همه خودی و آتش به اختیار هستند و وظیفه خود میدانند دل «آقا» را شاد کنند) تا حدی سفارش داده شده از سوی بیت را در ساعات تاریک و پایانی شب آسان میکند. ابتدا سخن از این میرفت که به دلیل کرونا رایگیری را در دو روز انجام دهند اما در نهایت ساعات پایانی شب که مردم در خواب هستند به ساعات روز ترجیح داده شد. در مورد رایگیری از ساعت ۲۴ تا ۲ بامداد گفته شده است که رایگیری باید درون حوزه باشد گویی در ساعات دیگر رایگیری خارج حوزه نیز انجام میشده است. بهرغم اعلام قبلی ساعات رایگیری در ساعات پایانی شب وزارت کشور، زمان رایگیری را تا ساعت ۱۰ شب افزایش داد که با اعلام اولیه نمیخواند. معلوم نیست در این بیعت چه کسی تصمیم میگیرد و تصمیمها چه زمانی و توسط چه کسی اعلام میشود.
در مورد رایگیری با صندوقهای سیار (حدود یک سوم صندوقها) در ساعات پایانی شب محدودیتی حتی به طور صوری اعلام نشده است. نظرسازیهای دولتی ارقام ۴۲ تا ۵۶ درصد را برای مشارکت اعلام کرده بودند و به احتمال زیاد رقم نهایی دستکاری شده در تجمیع یا پر شده در صندوقها در همین دامنه خواهد بود تا باورپذیر جلوه کند در حالی که نظرسنجیهای مستقل (ایران اینترنشنال و گمان) رقم مشارکت را در دامنه ۲۲ تا ۳۲ درصد اعلام کردهاند.
۹. شرکت کروبی (با آورده شدن صندوق سیار به محل حصر وی) و خاتمی (حضور رسمی در حسینه جماران و نه به طور مخفی همانند سال ۹۰ در دماوند) در بیعت ۱۴۰۰ نشان میدهد که لبهای هر دو جناح خندان و غیر خندان اصلاحطلب به سینه نظام چسبیده و آنها جدایی ناپذیرند. مشکل جبهه اصلاحطلبان نیز بیشتر با همتی بوده است تا رد صلاحیتها. اگر دهها مقام رد صلاحیت میشدند و جهانگیری تایید صلاحیت میشد آنها مشارکت ۱۰۰ درصدی و فعال در بیعت ۴۰۰ میداشتند. (مساله شخص بوده و نه اصول)
۱۰. چنانکه عکسهای مراکز رایگیری در سایتهای تبلیغاتی شبهدولتی (الف و تابناک) نشان میدهند حضور نیروهای نظامی با لباس فرم در حوزههای رایگیری شهرستانها چشمگیر بوده است. به نظر میآید که فراتر از احضار کادر ارتش به پادگانها برای رایدادن دستوری، فرماندهان سپاه و ارتش با اطاعت از اوامر «آقا» به نیروهای تحت امر خود دستور دادهاند که حوزههای رایگیری را با اعزام اتوبوسی سربازان در مناطقی که صندوقهای سیار به اندازه کافی وجود نداشته پر کنند. سربازان معمولا برای پر کردن مراسم ختم مقامها، پر کردن مراسم نماز جمعه و دیگر مراسم دولتی مورد سوءاستفاده واقع میشوند. در این امر حتی سربازان تحصیلکرده با درجات ستوان دومی و ستوان اولی استثنا نیستند. (نویسنده شخصا این موضوع را تجربه کرده است)
۱۱. بنا به گزارش راهنمایی و رانندگی بدون آنکه اتفاق خاصی در محورهای مواصلاتی تهران افتاده باشد جادهها پر از اتومبیل بوده است. این امر حکایت از آن دارد که اکثریت مردم این شهر به جای رایدادن به باغات و ویلاهای اطراف تهران در حال حرکت بودهاند تا اوقات فراغت خود را در آن محلها بگذرانند و از هیاهوهای سیاسی به دور باشند. نحوه برگزاری بیعتها در دوران پس از جنبش سبز میان اکثریت مردم در شهرهای بزرگ با سیاست جدایی افکنده است.