انتخابات ریاست‌جمهوری در ایران در حالی برگزار شد که هنوز نامزدهای این دوره از انتخابات در خصوص یکی از مهم‌ترین چالش‌های کشور که همه‌گیری ویروس کرونا و کمبود واکسن کرونا است هیچ‌گونه اظهارنظر شفافی نکرده‌اند.

در یک ماه گذشته نیز برخی رسانه‌های داخلی در ایران از ورود موج پنجم کرونا به کشور خبر دادند که سکوت دولت و ستاد مقابله با کرونا را در پی داشته است.

هرچند کرونا ابعاد مختلف حیات اجتماعی و اقتصادی تمام کشورهای دنیا را تحت تاثیر قرار داده و آثار منفی آن در طیفی از حوزه‌های سیاسی، اقتصادی تا فرهنگی قابل مشاهده است ولی تنها گزاره‌ای است که به عمد از دستور کار برنامه‌های کاندیداها حذف شد.

در حالی که دولت‌ها با اقدام‌های جدید قرنطینه، برای مقابله با شیوع ویروس دست به گریبان هستند و اغلب دولت‌ها واکسیناسیون را به صورت جدی آغاز کرده‌اند، ایران یکی از ضعیف‌ترین عملکردها را داشته است. این عملکرد ضعیف سبب شده اعتماد شهروندان ایرانی به پایین‌ترین حد خود برسد.  

در اقتصاد بحران‌زده ایران، فشار تحریم‌ها و کاهش قیمت نفت بس نبود که بلای کرونا هم به آن اضافه شد. پیش از کرونا مشکلات سیاسی بسیاری اقتصاد ملی و مشاغل ملی در کشور را در یک دهه گذشته زیر تیغ برده بود.  

 نامزدهای سیزدهمین انتخابات ریاست‌جمهوری هرچند در سه مناظره خود تلاش کردند تا جای ممکن صحبت‌های خود را حول محور اقتصاد مدیریت کنند ولی عمدا یا سهوا صحبتی از تاثیر همه‌گیری کرونا بر اقتصاد ایران به میان نیاوردند و حتی تا آنجا که توانستند به سوال منتقدان در خصوص چرایی چنین سکوت معناداری پاسخ ندادند. ایرانیانی که بیش از یک سال از زندگی خود را با همه‌گیری کرونا و ناتوانی دولت و حکومت در مدیریت آن از دست رفته یافته‌اند منتظر بودند تا برایشان روشن شود برنامه‌های مدون نامزدها بعد از احتمال پیروزی در انتخابات کدام‌اند و چقدر محقق خواهد شد.

یکی از تاثیرگذارترین اتفاق‌ها بر اقتصاد در سراسر دنیا خبر کشف نخستین واکسن کرونا بود. ولی این تحول هم حرکت جدی در اقتصاد کشور ایجاد نکرد.

در سراسر دنیا به‌رغم تولید واکسن‌های جدید، بسیاری هنوز به این فکر می‌کنند که بهبود چگونه می‌تواند باشد. این نگرانی‌ها بر بازار سهام دنیا نیز اثرگذار بوده‌ است. پس از اعلام کشف نخستین واکسن کرونا در ماه نوامبر گذشته (۲۰۲۰)، بازارهای عمده سهام آسیا و ایالات متحده عکس‌العمل خوبی به این خبر نشان دادند ولی این اتفاق در بازار سهام ایران تاثیری نداشت.

در پاسخ به کشف واکسن، بانک‌های مرکزی در بسیاری از کشورها، از جمله انگلیس و کانادا نرخ بهره را کاهش دادند. به لحاظ تئوری، وام باید ارزان‌تر شود تا برای تقویت اقتصاد هزینه تشویقی محسوب شود. در نهایت بسیاری از بازارهای سرمایه در ژانویه امسال (۲۰۲۱) و هم‌زمان با سال نو مسیحی رشد مثبت نشان دادند که برخی آن را عادی عنوان کرده و گفتند «اثر ژانویه» است ولی سال جدید شمسی در ایران و نوروز هیچ‌گونه تحرکی در اقتصاد ایران پدید نیاورد. هرچند دولت و ستاد ملی مقابله با کرونا با آزاد گذاشتن سفرهای نوروزی تلاش کرد صنعت ورشکسته گردشگری در کشور را به تحرک وادار کند ولی جواب معکوس آن کمی پس از پایان تعطیلات نوروز مشخص شد. استان خوزستان که از اسفندماه شیوع بالای کرونا را تجربه می‌کرد به یک‌باره در پایان تعطیلات نوروز با حجم بالای مبتلا و مرگ و میر مواجه و زمین‌گیر شد و موج چهارم کرونا به صورت گسترده و شدید تمام کشور را در بر گرفت. هرچند بسیاری از  همسایگان ایران واکسیناسیون را آغاز کرده بودند ولی با عاجز ماندن دولت ایران در تامین واکسن، مسئولان کشور دست به دامان بخش خصوصی شدند و اعلام کردند واردات واکسن آزاد است.

سازمان غذا و دارو اعلام کرد بیش از ۲۰ شرکت خصوصی مجوز واردات واکسن گرفته‌اند ولی تا میانه خرداد کاری از پیش نبردند.

تحلیلگران علم اقتصاد و بازار سرمایه از احتمال بازگشت دوباره قرنطینه‌ها با وجود سویه جدید کرونا در دنیا ابراز نگرانی می‌کنند که مبادا موجب تاخیر در برنامه‌های واکسیناسیون شود و موجبات بی‌ثباتی بیشتر بازارها را در سال جاری (۱۴۰۰) فراهم آورد. خطری که  ایران را به دلیل وجود انواع سویه هندی و آفریقایی ویروس کرونا در کشور و کند بودن واکسیناسیون به دلیل در اختیار نداشتن واکسن بیشتر تهدید می‌کند.   

در حوزه کاریابی هم سال کرونا، سال سختی برای جویندگان کار بود. در ایران نیز همچون بسیاری از اقتصادهای ضربه‌پذیر، مشاغل بسیاری از بین رفتند. همچنان، بسیاری از افراد شغل خود را از دست می‌دهند یا شاهد کاهش درآمد خود هستند. نرخ بیکاری در اقتصادهای بزرگ افزایش یافته است و اقتصادهای کوچک نیز بیشترین آسیب را در این زمینه تجربه کرده‌اند. اقتصادهای بزرگ موفق شدند میلیون‌ها کارگر را در طرح‌های حفظ مشاغل تحت حمایت دولت قرار دهند زیرا بخشی از اقتصاد، مانند گردشگری تقریبا به بن بست رسیده است ولی در کشورهای کمتر توسعه‌یافته با اقتصاد ضعیف، کارگران بسیاری کار خود را از دست دادند و دولت هیچگونه کمکی به قشر آسیب‌پذیر نکرد. کارخانه‌ها که بر نیروی انسانی تکیه دارند در بیش از یک‌سال گذشته که رعایت فاصله اجتماعی مورد تاکید قرار داشته است و نیروی انسانی کمتری در محل‌های کار حاضر بوده‌اند  کارگران بسیاری را از دست داده‌اند. ناچار بودن در به‌کارگیری نیروی انسانی کمتر بخش‌هایی مثل گردشگری، صنعت مرغداری و دامداری را با خسارت‌های فراوانی مواجه کرد. به عبارت ساده‌تر همه‌گیری کرونا و تلاش برای جلوگیری از شیوع بیشتر آن منجر به کاهش سطح فعالیت‌های اقتصادی و افزایش بیکاری در جوامع شد و ایران یکی از کشورهایی بود که از این مشکل رنج بسیار برد.

کاهش سطح فعالیت‌های اقتصادی و افزایش بیکاری در ایران هم برخی هزینه‌ها مثل تفریحات و سرگرمی را کاهش داد و بسیاری را از صرف هزینه در آن منصرف کرد. کرونا بر حوزه کسب‌وکارها تغییرات بسیاری ایجاد کرد و هیچ‌کدام از سیاست‌گذاران و برنامه‌ریزان آینده کشور با این پدیده برخورد هدفمندی نکردند و هیچ برنامه میان‌مدت و کوتاه‌مدتی برای مدیریت کرونا در همه جنبه‌های اقتصدی، سیاسی و اجتماعی نداشته‌اند.

تکلیف مشخص است و به زودی یکی از سه کاندیدای ریاست‌جمهوری در ایران به عنوان رئیس قوه مجریه معرفی خواهند شد. انتخاباتی که کاندیداهای آن برنامه جامع، مدون و کارشناسی‌شده‌ای در مورد اصلی‌ترین مشکلات کشور مطرح نکردند.

همچنان ۲۲ شهر کشور در وضعیت قرمز، ۱۷۵ شهر در وضعیت نارنجی، ۲۵۱ شهر در وضعیت زرد قرار دارند. رئیس‌جمهور دولت سیزدهم که پاییز بر مسند ریاست خواهد نشست خوب می‌داند که کشوری با اقتصادی بحران‌زده که تاکنون چهار موج کرونا را پشت سر گذاشته و احتمال دارد موج پنجم را هم تجربه کند را تحویل خواهد گرفت ولی هنوز برنامه‌ای در مورد نحوه مدیریت بهینه واکسیناسیون و کنترل کرونا ارائه نکرده است.