بحران یمن: بازتاب دو پروژه متضاد

آنچه در ۱۰ اوت ۲۰۱۹ در یمن رخ داد، یک حادثه عادی نبود، بلکه بعد از تسلط حوثی‌ها بر پایتخت صنعا در ۲۰۱۴ این بزرگ‌ترین رویدادی بود که قواعد بازی در یمن را، از نگاه سیاسی و نظامی به لرزه در‌آورد.

بسیاری از نیروهایی که چند روز پیش بر حکومت یمن شوریدند و کاخ ریاست جمهوری در عدن را به تصرف خود درآوردند، در گذشته زیر چتر مشروعیت رئیس جمهور عبد ربه منصور هادی، بر ضد حوثی‌ها می‌جنگیدند.

پس از این‌که حوثی‌ها، صنعا پایتخت یمن را تسخیر کردند، رئیس جمهور عبد ربه منصور هادی، به عدن پناه برد و آن را به‌عنوان پایتخت موقت اعلام کرد، در پی آن، حوثی‌ها بر عدن حمله کردند و با مقاومت نیروهای طرفدار حکومت روبرو شدند. از جمله نیروهایی که به دفاع از حکومت مشروع می‌جنگیدند، نیروهایی جدایی طلب یمن جنوبی بودند، این نیروها که «‌شورای انتقالی جنوبی» نامیده می‌شوند و زیر فرماندهی عیدروس زبیدی استاندار سابق عدن می‌جنگند، با استفاده از خلأ سیاسی و امنیتی، نیروی بیشتری گرفتند و نسبت به نیروهای هادی، دست بالا یافتند.

کمک‌های غیر محدود به شورای انتقالی

 ائتلاف عربی به ويژه امارات متحده عربی، کمک‌های غیر محدودی را در اختیار شورای انتقالی جنوبی قرار داد. از این جهت مقامات حکومت یمن، امارات را به جلوگیری از بازگشت حکومت مشروع به عدن و همکاری با جدایی‌طلبان جنوبی، متهم می‌کنند. آنان به توئیت‌‌هایی استدلال می‌کنند که توسط شماری از افراد اماراتی نزدیک به دولت امارات نوشته شده و در آنها بر لزوم تشکیل یک دولت مستقل در جنوب، تأکید شده است. اما امارات این اتهام رد می‌کند و در مقابل حکومت مشروع را متهم به تبانی با حزب «اصلاح» می‌کند که به گفته وی شاخه‌ای از اخوان المسلمین در یمن است.

در حالی که شورای انتقالی جنوب، هدف خود برای جدایی و دشمنی با اصلاح را به گونه آشکار بیان می‌کند، چنین به نظر می‌آید که منظور امارات از کمک به آنان، تقسیم یمن نیست بلکه هدف آن وارد کردن فشار بر حکومت عبده منصور هادی است تا عناصر اصلاح را از مراکز تصمیم‌گیری در حکومت دور کند. اضافه بر این که شورای انتقالی می‌تواند هم‌پیمان نیرومندی برای امارات باشد که از آن در وقت ضرورت استفاده کند.

در این راستا، دشمنان شورای انتقالی، بر این باورند که این شورا برای اشغال عدن، از قبل نقشه کشیده بوده و برای این که توجیهی برای اشغال عدن ایجاد کند، قتل منیر یافعی، ابو یمامه، یکی از فرماندهان «نیروهای کمربند امنیتی» متعلق به شورای انتقالی را برنامه ریزی کرده تا اوضاع بحرانی شود و جریان حوادث به مسیر کنونی بیفتد. آنها می‌گویند، خشونت‌هایی که در پی کشته شدن ابو یمامه بر ضد شمالی‌ها به اتهام طرفداری از اصلاح، در عدن توسط افراد شورا رخ داد، دلالت بر این ادعا دارد. در حالی‌که حوثی‌ها، مسئولیت قتل ابو یمامه را پذیرفته‌اند، شورای انتقالی، حزب اصلاح را مسئول قتل وی می‌دانند.

 تشابه میان حوثی‌ها و شورای انتقالی

تشابهاتی که میان حوثی‌ها و شورای انتقالی جنوبی وجود دارد، قابل توجه است. حوثی‌ها به بهانه نفوذ حزب اصلاح و مواجهه با آن، صنعا را اشغال کردند، شورای انتقالی هم به همین بهانه اقدام به تصرف عدن کرد. حوثی‌ها پس از تصرف یمن در سال ۲۰۱۴ مشروعیت حکومت هادی را پذیرفتند، شورای انتقالی هم به عین مسیر رفته با وجودی که سخن از طرد حکومت اشغال‌گر می‌زند، ریاست هادی را مشروع می‌داند. شورای انتقالی، با این موضع، می‌خواهد از مشروعیت هادی به سود خود استفاده کند و از دشمنی حامیان وی خود را دور نگه دارد. هم‌چنان می‌خواهد در سیمای یک نیروی کودتاچی شورشگر، ظاهر نشود.

فراخوان عربستان به گفت‌و‌گو

صرف‌نظر از برداشت‌های گوناگونی که از ماجرای عدن وجود دارد، حال نگاه‌ها به طرف عربستان است. عربستان سعودی به عنوان سرکرده ائتلاف عربی برای دفاع از حکومت مشروع یمن، خواستار آتش‌بس فوری شده و به شورای انتقالی هشدار داده که نیروهایش را از مناطقی که در گذشته زیر تصرف حکومت مشروع بود، بیرون کند. هم‌چنین عربستان سعودی، از هر دو طرف بحران؛ حکومت مشروع و شورای انتقالی، دعوت کرده که هر چه زودتر به مذاکره بپردازند و مشکلات خود را از راه گفت‌و‌گو، حل‌وفصل کنند.

به‌رغم اطلاعات فراوانی که پیرامون اهداف این مذاکرات، به بیرون درز کرده، آنچه در باره نتایج آن قابل پیش‌بینی است، این است‌که احتمال دارد نقش شورای انتقالی در حکومت مشروع پر رنگ و در عوض از نفوذ حزب اصلاح، کاسته شود. اما واکنش هواداران شورای انتقالی، در صورتی که چنین توافقی به دست آید و شورا در تشکیلات حکومتی که آن را «اشغال‌گر» می‌خواند، شرکت کند، غیر قابل پیش‌بینی است.

دیدار ولیعهد ابوظبی از عربستان

در پی دعوت عربستان به مذاکره، ولیعهد ابوظبی شیخ محمد بن زاید آل نهیان، به عربستان رفت و با ملک سلمان بن عبدالعزیز و ولیعهدش شاهزاده سلمان بن عبدالعزیز، درباره حوادث اخیر یمن که سبب اختلاف میان دو کشور شده و سعودی را آزرده خاطر کرده، به گفت‌و گو پرداخت.

مطابق اظهارات مقامات یمنی، گفت‌و‌گوی ولیعهد امارات با سعودی‌ها، بر محور چگونگی ایجاد راه حلی که قابل قبول برای همه طرف‌های درگیر در عدن باشد، بوده است. آن‌ها می‌خواهند به این توافق دست یابند که عربستان به حکومت یمن فشار وارد کند که شورای انتقالی را به عنوان یک شریک فعال در حکومت بپذیرد و در مقابل، امارات بر شورای انتقالی فشار بیاورد که اوضاع را برای بازگشت حکومت، به عدن آماده سازد. البته با توجه به طبیعت منازعه در یمن، احتمال شکست این سناریو، متصور است.

در حالی که گفت‌و‌گو میان دو متحد ضد حوثی‌ها، برای حل اختلافات درونی‌شان و بازگرداندن حکومت مشروع به عدن، جریان دارد، بسیاری‌ بر این نظرند که تحقق هدف اصلی اعلان شده ائتلاف عربی که همانا بازگرداندن حکومت مشروع به صنعا است، به خاطر موانعی که اکنون بر سر راه آن در عدن به وجود آمده، مشکل‌تر از گذشته شده است.

کشمکش میان دو پروژه

به‌رغم آنچه ذکر شد، اگر بخواهیم بحران یمن را به گونه دقیق تعریف کنیم. عبارت است از کشمکش میان دو پروژه متضاد: یکی پروژه «یمن یک‌پارچه» که یمنی‌ها در کنفرانس گفت‌و‌گوی میهنی در آغاز سال ۲۰۱۴ در صنعا به آن توافق کردند و دوم پروژه «جدایی» که خواهان برگشت امور به حالتی است که قبل از ۱۹۹۰ در یمن حاکم بود.

پیروزی هر یک از این دو پروژه، وابسته به خواست خود یمنی‌ها و موضع کودتاچیان در صنعا و دیدگاه قدرت‌های منطقه‌ای و بین‌المللی، در این مورد است.

https://www.independentarabia.com