بنا به تحقیق جدیدی فیل‌های ماقبل تاریخ را تغییرات شدید محیط زیست جهان منقرض کرد نه شکار بیش از حد آن‌ها به دست انسان‌های اولیه.
بر اساس این پژوهش، نابودی واپسین ماموت‌ها و ماستودون‌ها در پایان آخرین عصر یخ‌بندان بخش نهایی انقراض فیل‌ها بر اثر تغییرات اقلیمی در گذر میلیون‌ها سال بود.
پیش از این گمان می‌رفت که شکار فیل‌های ماقبل تاریخ، ماموت‌ها و ماستودون‌ها به دست انسان‌ها باعث نابودی آن‌ها در مدت یک هزاره شد.
فیل‌ها زمانی گروهی پرشمار و متنوع از گیاه‌خواران تنومند به نام فیل‌سانان را تشکیل می‌دادند و ماستودون‌ها، فیل‌های پوشیده‌دندان و سهمگین‌ددان که اکنون منقرض شده‌اند نیز جزو این گروه بودند.
تا همین ۷۰۰ هزار سال پیش انگلستان زیستگاه سه نوع فیل بود: دو گونه غول‌پیکر ماموت و یک گونه فیل راست‌عاج.
اکنون فقط سه گونه فیل در جهان وجود دارد که زیستگاه‌شان مناطق حاره‌ای آفریقا و آسیا است و در خطر انقراض قرار دارند.
این تحقیق جدید را گروهی از دیرینه‌شناسان دانشگاه‌های آلکالا، بریستول و هلسینکی انجام داده‌اند.
این محققان چگونگی سازگار شدن ۱۸۵ گونه مختلف فیل‌ها و اسلاف آن‌ها با تحولاتی را بررسی کرده‌اند که بیش از ۶۰ میلیون سال طول کشید و از شمال آفریقا آغاز شد.
آن‌ها در این تحقیق از مجموعه سنگ‌واره‌های موزه‌های سراسر جهان از جمله موزه تاریخ طبیعی لندن و موسسه دیرینه‌شناسی مسکو استفاده کردند.
این محققان در مورد ویژگی‌هایی مثل اندازه بدن، شکل جمجمه و سطوح مورد استفاده دندان در فرایند جویدن تحقیق کردند و متوجه شدند تمامی فیل‌سانان را می‌توان بر اساس هشت راهبرد سازگار شدن دسته‌بندی کرد.
Read More
This section contains relevant reference points, placed in (Inner related node field)
دکتر ژانگ هان‌ون از دانشکده علوم زمین دانشگاه بریستول، می‌گوید: «نکته جالب این است که در کل نیمه نخست تکامل فیل‌سانان که ۳۰ میلیون سال طول کشید فقط دو گروه از این هشت گروه شکل گرفت. اغلب فیل‌سانان این دوره گیاه‌خوارانی غیرقابل طبقه‌بندی بودند و اندازه هیکلشان در محدوده اندازه هیکل سگ نژاد پاگ تا گراز بود. اندک‌شماری از گونه‌ها نیز هیکلی به اندازه هیکل اسب آبی داشتند اما تکامل این نژادها به بن‌بست رسید و به فیل‌ها شباهت اندکی داشتند.
حدود ۲۰ میلیون سال پیش که صفحه آفریقا-عربستان به قاره اروپاآسیا برخورد کرد روند تکامل فیل‌سانان دستخوش تغییر چشم‌گیری شد.
دالانی مهاجرتی در عربستان ایجاد شد که به این گیاه‌خواران امکان داد به سراغ زیستگاه‌های جدیدی در اروپاآسیا و سپس از طریق پل سرزمینی برینگ به آمریکای شمالی بروند.
دکتر خوان کانتالاپیدرا از دانشگاه آلکالا در اسپانیا، می‌گوید: «آثار فوری پراکنده شدن فیل‌سانان در فراسوی آفریقا را برای نخستین‌بار در این تحقیق ارزیابی کرده‌ایم. آن گونه‌های باستانی فیل‌سانان شمال آفریقا دارای روند تکاملی کند و تنوع اندکی بودند اما بر اساس محاسباتی که انجام داده‌ایم همین که از آفریقا خارج شدند سرعت تکاملشان ۲۵ برابر شد. به طوری که انبوهی از گونه‌های دارای شکل‌های مختلف پدید آمد و ویژگی‌های‌شان طوری بود که می‌شد چندین گونه فیل‌سانان در زیستگاه‌های مشابه را به خوبی از هم متمایز کرد. برای نمونه می‌توان از فیل‌های بیل‌عاجی نام برد که دارای عاج عظیم ته‌صافی در قسمت پایین دهان بودند. در زیست‌بوم‌های امروزی این گونه همزیستی گیاه‌خوران تنومند هرگز وجود ندارد.
بنا به یافته‌های این محققان تغییرات اقلیمی جهان سبب شد گونه‌های ماستودون‌ها که زمانی در آمریکا بسیار متنوع و فراوان بودند به چند گونه انگشت‌شمار کاهش یابد.
اما گویا سه میلیون سال پیش فیل‌ها و پوشیده‌دندانان آفریقا و شرق آسیا توانستند جان به در ببرند.
البته گسست‌های محیط زیستی عصر یخ‌بندان این گونه‌ها را وادار کرد با زیستگاه‌های جدید و دارای شرایط دشوارتر سازگار شوند.
بنا به این تحقیق اوج‌گیری انقراض نهایی فیل‌سانان در آفریقا حدود ۲ میلیون و ۴۰۰ هزار سال پیش، در اروپاآسیا ۱۶۰ هزار سال پیش و در آمریکا ۷۵ هزار سال پیش شروع شد.
به گفته محققان این دوره‌ها زمان‌بندی دقیق انقراض فیل‌سانان نیستند بلکه زمان‌هایی هستند که فیل‌سانان در این قاره‌ها بیشتر در معرض خطر انقراض قرار گرفتند.
این دوره‌ها با دوره‌های گسترش انسان‌های اولیه و افزایش قابلیت‌های‌شان برای شکار گیاه‌خواران بزرگ نیز بستگی ندارد.
دکتر ژانگ می‌گوید یعنی می‌توان گفت الگوی انقراض فیل‌سانان بدون دخالت انسان اولیه رخ داده است و خلاف ادعاهای پیشین فیل‌های ماقبل تاریخ را انسان از بین نبرده است.
دکتر ژانگ افزود: «البته نمی‌توانیم به طور یقین بگوییم که انسان هرگز دخالت نداشته است. اما می‌توانیم بگوییم خطر انقراض فیل‌سانان قبل از استقرار انسان نوین در گستره‌های خشکی به اوج خود رسیده بود.»
این تحقیق با نام «فراز و نشیب تنوع زیست‌شناختی فیل‌سانان» در نشریه زیست‌شناسی و تکامل نیچر چاپ شده است.
