رجب طیب اردوغان، رئیس‌جمهور ترکیه که طالبان میزبانی‌ کشورش برای مذاکرات صلح افغانستان در ماه آوریل گذشته را رد کردند، آشکارا از دست این گروه عصبانی شده است. طالبان نه تنها در نشست صلحی که ترکیه رسما اعلام کرده بود، شرکت نکرد بلکه گام‌های دیگری هم برداشت که بر روابط آنکارا با این گروه شورشی تاثیر گذاشت.

با خروج نظامیان آمریکایی و ناتو و توافق دولت افغانستان با ترکیه برای حفظ امنیت فرودگاه کابل، گروه طالبان باقی ماندن نیروهای ترکیه در فرودگاه کابل را «ادامه اشغال» خواند و به شدت با آن مخالفت کرد. این در حالی است سفارتخانه‌های کشورهای مختلف جهان در کابل یکی از شریط ادامه حضورشان در افغانستان را وجود راهی ایمن برای خروج اضطراری در روزی مبادا اعلام کرده بودند. آن‌ها توافق کردند که ترکیه به عنوان یک کشور مسلمان که سابقه درگیری شدید با طالبان ندارد و با پاکستان هم روابط گسترده‌ سیاسی، اقتصادی و فرهنگی دارد، مدیریت امنیتی فرودگاه کابل را به عهده بگیرد اما موضع گروه طالبان آب پاکی را بر دستان همه آن‌ها ریخت.

البته روابط ترکیه با افغانستان فقط در حد روابط دولتی نیست و ریشه‌ای تاریخی و طولانی دارد و به دوران مصطفی کمال آتاتورک و امان‌الله خان، رهبران اصلاح‌گر دو کشور در قرن ۱۹ بازمی‌گردد. سیاست ترکیه در قبال افغانستان همواره مثبت‌ و خیرخواهانه تلقی شده و این کشور حتی در کشمکش‌های داخلی و جنگ‌های خونین افغانستان نیز موضعگیری نکرده که این موضوع بر رنج و درد مردم این کشور افزوده است.

از سوی دیگر بخش بزرگی از مردم افغانستان ترک‌تبارند و عمدتا در مناطق شمالی این کشور سکونت دارند. ازبک‌ها و ترکمن‌های افغانستان با ترکیه روابط عمیقی دارند و این روابط در سطوح مختلف از جمله فرهنگی و آموزشی گسترش یافته است. مدارس خصوصی افغان‌-ترک و بورسیه‌های آموزشی این کشور در رشته‌های مختلف در پرتو همین روابط در افغانستان شکوفا شد و صدها دانش‌آموز افغان از آن فارغ‌التحصیل شدند و به سطوح بالای مدیریتی حتی وزارت در دولت اشرف غنی راه یافتند؛ اما اکنون طالبان با سیطره بر شمال افغانستان، همین مردمان را که خود را ترک‌تبار می‌دانند، زیر سلطه خود درآورده است.

اردوغان در تازه‌ترین موضع‌گیری خود هشدار داده است که طالبان باید از «اشغال خاک برادران خود» دست بردارند. به گزارش رویترز، آقای اردوغان دیروز دوشنبه ۲۸ تیر در آستانه سفر به قبرس شمالی، گفته است: «طالبان باید فورا به جهانیان نشان دهد که صلح در افغانستان تامین خواهد شد.» او به ویژه به شمال این کشور که بخش عمده شهرستان‌های آن اخیر به کنترل طالبان افتاده، اشاره کرده و گفته است: «این رفتاری نیست که یک مسلمان با مسلمان دیگر انجام دهد.»

او درباره امنیت فرودگاه کابل هم اطمینان داده است که ترکیه طبق توافق سران اعضای ناتو در نشست ماه پیش بروکسل، این ماموریت را به بهترین وجهه انجام خواهد داد و با طالبان نیز درباره تامین امنیت فرودگاه کابل مذاکره می‌کند.

ترکیه برای پاکستان ارزش بالایی دارد و رهبران نظامی پاکستان در خیلی از موارد با الهام از توانایی‌های امنیتی و دفاعی و دموکراسی ترکیه، از آن به عنوان الگو یاد کنند. از این جهت نادیده گرفتن آنکارا در هر نوع تصمیم سیاسی برای طالبان که به شدت به پاکستان‌ وابسته‌اند و رهبری آن به خاک پاکستان پناه برده است،‌ دشوار خواهد بود.

اما به نظر می‌رسد طالبان نه تنها اردوغان را برآشفته کرده که بسیاری از کشورهای دیگر منطقه نیز از رفتار این گروه ناراضی‌اند. در جمهوری اسلامی ایران هم که اخیرا مدام در پی تطهیر طالبان بود نیز موضع‍‌گیری‌های ضدطالبانی دیده می‌شود. روزنامه جمهوری اسلامی که به دفتر علی خامنه‌ای وابسته است، دیروز دوشنبه در مطلبی، از آغاز فعالیت گروه «حشدالشیعی» خبر داد و نوشت: «برای مقابله با گروه تروریستی طالبان حشدالشیعی در افغانستان به پاخاست». این عنوان با مطالب دیگر که در هفته‌های گذشته در ایران در دفاع از طالبان چاپ شد، تفاوت فاحشی دارد. روزنامه‌های وابسته به ایران پیش‌تر طالبان را «جنبش بومی ملی» و همسو با منافع جمهوری اسلامی ایران خوانده بودند.

قطر نیز که در حدود یک دهه گذشته میزبان پیدا و پنهان طالبان بوده، از دست این گروه ناراضی شده است. طالبان در موضع‌گیری‌های خود همواره یک‌دنده و بنیادگرا عمل کرده و نزاکت‌ها و سیاست‌های منطقه‌ای را در نظر نگرفته است.

حفیظ منصور، عضو هیئت مذاکره‌کننده دولت افغانستان با طالبان، درباره دیدگاه منطقه‌ای به این گروه می‌گوید: «ترکیه، ایران و قطر به غیظ آمده‌اند و خشمشان را با خود تکرار می‌کنند.»

او در صفحه فیس‌بوکش می‌نویسد: «ایران بر این باور بود که قادر است در جهت تامین صلح افغانستان نقش سازنده‌ای ایفا کند. روی تماس‌ها و همکاری‌های چند ساله‌اش با طالبان حساب باز کرده بود، مقام‌های ارشد ایران در تمجید از طالبان راه افراط پیمودند ولی در میز مذاکره طالبان به هیچ یک از پیشنهادهای ایران گوش نداد و در فرجام، ایران دریافت که دستش در این معامله تهی است.»

او درباره رابطه قطر با طالبان هم می‌گوید: «قطر بیش از همه امیدوار بود که می‌تواند طالبان را به پایان جنگ و ایجاد یک دولت مشارکتی ترغیب کند لیکن نشست دو روزه در دوحه بی‌ثمر پایان یافت.» او می‌افزاید که اکنون مقام‌های قطری در پی بازنگری سیاست این کشور در قبال طالبان‌اند.

بسیاری از کشورهای منطقه از جمله روسیه و چین نیز پیش از این اعلام کرده بودند که با بازگشت امارت اسلامی طالبان به راس قدرت در افغانستان مخالف‌اند. تغییر جهت منطقه می‌تواند ماشین جنگی طالبان و آینده سیاسی آن‌ها را تضعیف کند و مجال را برای گفت‌وگو از موضع قدرت با این گروه شورشی که عامل بسیاری از خونریزی‌های اخیرند، فراهم سازد.