توکیو، میزبان امسال المپیک، بنا دارد «سبز»ترین بازی‌ها را [در تطابق با محیط‌ زیست] برگزار کند. حتی شعار این دوره، یعنی «با هم بهتر باشیم، برای مردم و سیاره»، نیز شعاری حامی محیط ‌زیست است.

دست‌اندرکاران گفته‌اند تا حد امکان از مواد پایدار استفاده خواهند کرد. بنا به برنامه پایداری این بازی‌ها، از ورزشگاه‌ها و تسهیلات گرفته تا حتی مدال‌‌ها، از مواد خام گرفته شده از «معادن شهری»، نظیر گوشی‌های همراه، استخراج می‌شود و سکوهای اهدای مدال هم با پلاستیک بازیافتی ساخته خواهد شد. ورزشکاران در تخت‌های مقوایی می‌خوابند که بعد از مراسم بازیافت خواهد شد، و تشک تخت‌ها هم کاملا از محصولات بازیافتی است. برای سوخت دیگ‌ها و مشعل‌های المپیک نیز از هیدروژن استفاده می‌شود که هنگام سوختن هیچ دی‌اکسید کربنی منتشر نمی‌کند.

اما محققان و کنشگران اخطار داده‌اند که بعضی از این وعده‌ها شاید برای تطهیر و پاک‌سازی اقدامات جاری باشند، چون تمهیدات مشخصی که برای پایداری و تطابق با محیط زیست به کار بسته شده، کافی نیست.

چوب‌های به‌کار رفته در ورزشگاه‌ها با جنگل‌زدایی مرتبط است

سون دنیل ولف، استاد رشته جغرافیای شهری در دانشگاه لوزان، به ایندیپندنت گفت: «گرچه سر و صدای زیادی درباره اقدامات دست‌اندرکاران می‌شود، متاسفانه به اقدامات بیشتری نیاز است تا مطمئن شویم تلاش‌های صورت گرفته بیشتر در راستای حفاظت از محیط ‌زیست است.»

آقای ولف یکی از نویسندگان تحلیل دیرینه پایداری در بازی‌های المپیک است که نتیجه گرفت رده‌بندی پایداری که با استفاده از کارآمدی اقتصادی، تاثیراتی زیست‌محیطی، و عدالت اجتماعی سنجیده می‌شود، از سال ۱۹۹۲ به این طرف کاهش داشته است.

او گفت، اکثر مراسم بزرگ دنیا با وعده حفاظت از محیط‌ زیست آغاز می‌شوند، اما به دلیل فشار زیاد برای پیاده کردن مراسمی بی‌نظیر، آن وعده‌ها اغلب به حاشیه می‌روند.

او البته گفت باید از دست‌اندرکاران بازی‌های توکیو به دلیل تمرکز آن‌ها بر پایداری و اولویت دادن به شفافیت در چرخه عرضه محصولات، قدردانی کرد.

با این حال، کنشگران می‌گویند مشکلات عدیده‌ای درباره نحوه فراهم کردن مواد خام پایدار برای این بازی‌ها وجود دارد.

به گفته شبکه اقدام برای جنگل‌های بارانی، کریندو، از عرضه‌کنندگان عمده چوب برای بازی‌ها، درختان جنگل‌های بارانی گرمسیری در اندونزی را قطع کرده است و ظاهرا زمین جوامع محلی را هم غیرقانونی از چنگ آنها درآورده بوده است. ۱۱۷ هزار قطعه چوب کریندو برای ساخت ورزشگاه جدید المپیک در توکیو استفاده شده است.

کارزار شبکه اقدام برای جنگل‌های بارانی که خواستار بازی‌های المپیکی عاری از جنگل‌زدایی است، گفت: «ساخت ورزشگاه با هزینه وحشتناک از دست دادن زیست‌بوم برای اورانگوتان‌ها و سایر گونه‌های در حال انقراض همراه است و موجب نقض گسترده حقوق بشر و حقوق کارگران می‌شود.»

اِما رای لیرلی، مدیر جنگل‌ها در شبکه اقدام برای جنگل‌های بارانی به ایندیپندنت گفت: «اکثر چوب‌هایی که کریندو برای المپیک عرضه کرده است، به قطع جنگل‌های بارانی ربط دارد و منجر به حذف حیاتی زیست‌بوم اورانگوتان‌های در حال انقراض و نیز تالاب‌های محل شده است. کریندو همچنین ید طولایی در ارتکاب اقدامات غیرقانونی دارد.»

خانم لیرلی گفت شبکه اقدام برای جنگل‌های بارانی شش شکایت به دست‌اندرکاران المپیک، دولت‌های محلی، و شورای ورزش ژاپن در پیوند با دغدغه‌های زیست‌محیطی درباره چوب شرکت کریندو ارائه کرده است، ولی همه آنها رد شده‌اند.

به گزارش شبکه اقدام برای جنگل‌های بارانی، اکثر حامیان مالی بازی‌ها، از جمله شرکت نیسین، سازنده غول‌آسای رشته‌فرنگی حاضری، و بانک عظیم اس‌ام‌بی‌سی ژاپن، نیز به آتش جنگل‌زدایی و بحران تغییرات اقلیمی هیزم می‌ریزند.

المپیکی بدون آلودگی

دست‌اندرکاران بازی‌ها وعده داده‌اند که المپیک امسال عاری از آلودگی‌های کربنی خواهد بود.

یوکی آراتا، دبیر ارشد پایداری در المپیک توکیو، با صدور بیانیه‌ای گفت: «بازی‌های المپیک به عنوان یک مراسم بزرگ جهانی مسئولیت دارد تا از آلودگی‌ها بکاهد و به اقدامات پایدار تسریع بخشد.»

دست‌اندرکاران گفته‌اند که آلودگی‌ کربنی ایجاد شده در المپیک توکیو خیلی کمتر از آلودگی‌های کربنی بازی‌های المپیک لندن و ریودوژانیرو خواهد بود. بازی‌های توکیو بیشتر از ۲.۷۳ میلیون تن دی‌اکسید کربن منتشر نخواهد کرد، در حالی که در بازی‌های لندن ۳.۳ میلیون تن، و در ریودوژانیرو ۴.۵ میلیون تن دی‌اکسید کربن پخش شد. این میزان پیش از آن که تماشاچیان خارجی به خاطر همه‌گیری جاری از حضور در بازی‌ها ممنوع شوند، محاسبه شده است و بنابراین، انتظار می‌رود آلودگی‌های کربنی نهایتا از آن کمتر باشد.

وسائط نقلیه بدون آلایندگی طی این بازی‌ها استفاده خواهند شد که شامل اتوبوس‌های برقی و باتری‌دار و کامیون‌هایی است که از سوخت هیدروژنی استفاده می‌کنند.

ماساکو کنیشی، مدیر پروژه تغییرات اقلیمی صندوق جهانی طبیعت در ژاپن و عضو کمیته پایداری بازی‌های توکیو، گفت: «این اولین المپیک است که مجموع آلایندگی کربنی آن صفر خواهد بود. مسئولان تا جایی که می‌توانند، در مصرف انرژی صرفه‌جویی کرده‌اند و تمهیداتی کارآمد برای مصرف انرژی به کار بسته‌اند و ۱۰۰ درصد از انرژی‌های تجدیدپذیر برای به راه انداختن المپیک استفاده می‌کنند، و با پیروی از راهنمای زیست‌محیطی دقیق این کمیته، از تمهیداتی برای جذب کربن‌های منتشره استفاده خواهند کرد.»

زمانی هم که از انرژی‌های تجدیدپذیر استفاده نشود، آلودگی‌های کربنی منتشره از طریق برنامه دقیق ویژه‌ای خنثی می‌شوند. این خنثی‌سازی به شرکت‌ها اجازه می‌دهد که در ازای آلودگی‌های تولیدی خود، از پروژه‌های کاهش و جذب کربن، نظیر پروژه کاشت درخت و تمهیدات کارآمد برای صرفه‌جویی در مصرف انرژی، حمایت مالی کنند. اما کنشگران می‌گویند در بسیاری از موارد این گونه خنثی‌سازی در کل به کاهش آلودگی‌ها کمک نمی‌کند و تا هزاران سال، کربن منتشره را جذب و خنثی نخواهد کرد.

ماساکو کنیشی به ایندیپندنت گفت، طرح خنثی‌سازی کربن بازی‌های المپیک بر اساس راهنمای زیست‌محیطی سخت‌گیرانه‌ای اتخاذ شده است و از سوی سازمان بررسی و نظارت مستقلی ارزیابی و تایید شده است و از دو بار شمردن امتیازات اجتناب کرده است. او افزود، این طرح تاکنون ۱۵۰ درصد اعتبار کربن گرفته است و اولین بازی المپیک خواهد بود که آلودگی کربنی معادل صفر خواهد داشت.

الگوی جدیدی برای المپیک

آقای ولف گفت، حضور نیافتن تماشاچیان خارجی در بازی‌های امسال به شدت به کاهش آلودگی‌های کربنی کمک خواهد کرد و این امر می‌تواند راه را برای الگویی جدید هموار کند. او گفت: «کاهش تعداد حاضران در ورزشگاه در صورت ممکن، شاید راهی باشد برای آینده تا به پایداری زیست‌محیطی بیشتر این بازی‌ها کمک کنیم.»

بنا به یک نظرسنجی که در ماه ژوئن انجام شد، ۶۲ درصد از مردم ژاپن مخالف برگزاری المپیک توکیو در تابستان جاری هستند.

آقای ولف گفت: «اگر کشور میزبان نمی‌خواهد مهمانی بگیرد، چرا مهمانان تاکید بر آمدن به محل دارند؟ هیچ کس نمی‌خواهد بازی‌های المپیک خاتمه یابند، ولی آنچه مایلیم در این بازی‌ها شاهد باشیم، آن است که برای همه، یعنی کشورها و شهرهای میزبان، شهروندان، و محیط زیست کمتر مضر باشد.»

او در ادامه افزود: «تا زمانی که سراغ الگوی تجاری پشت این گونه مراسم نرویم، دسترسی به پایداری زیست‌محیطی واقعی در حد یک آرزو باقی خواهد ماند.»