نشریه «تایمز آو اسرائیل» می‌نویسد که مطالبات جمهوری اسلامی و پیشرفت‌های اخیرش در برنامه اتمی، باعث شده که بازگشت به برجام سخت‌تر از زمان شروع ریاست جمهوری جو بایدن شود.
این نشریه می‌گوید پس از ماه‌ها انتظار برای به نتیجه رسیدن مذاکرات وین درباره پرونده اتمی تهران، اکنون شانس موفقیت بعید به نظر می‌رسد.
پیشتر معاون وزارت خارجه جمهوری اسلامی ایران گفت که مذاکرات به زمان فعالیت دولت ابراهیم رئیسی، رئیس‌جمهور جدید موکول می‌شود.
با آن که هر دو طرف برای بازگشت به مذاکرات انگیزه زیادی دارند، اما مطالبات فراوان تهران و پیشرفت دائم در برنامه اتمی‌اش، شکاف میان دو طرف را عمیق‌تر کرده است.
به علاوه به رغم علاقه آشکار دولت بایدن در رسیدن به توافق، معلوم نیست که آیا علی خامنه‌ای، رهبر جمهوری اسلامی، هنوز مایل به بازگشت به برجام است یا نه.
این نشریه از قول جاناتان روهی، مدیر سیاست خارجی موسسه یهودی امنیت ملی آمریکا، می‌نویسد: «بایدن از آغاز خواستار بازگشت به برجام و قرار دادن برنامه اتمی ایران در چارچوب بود تا بتواند با میلیون‌ها مشکل دیگری که از روز اول ریاست‌جمهوری‌اش داشت، چه در سیاست خارجی و چه سیاست داخلی، مواجه شود.»
دولت بایدن حتی تمایل خود را به دسترسی تهران به سرمایه‌های مسدود شده خود نشان داده است، هرچند ایران می‌گوید این تنها حرف است و از عمل خبری نیست.
ظاهرا معادله توافق ساده به نظر می‌رسد: ایران فعالیت‌های اتمی‌اش را به حد تعیین شده در برجام بازمی‌گرداند، و آمریکا تحریم‌هایی را که عمدتا در دوران ریاست جمهوری دونالد ترامپ اعمال شد، لغو می‌کند.
اما ایران مطالبات بیشتری دارد. تهران خواستار رفع همه تحریم‌ها است، از جمله تحریم‌های مرتبط با تروریسم و غیرمرتبط با مسائل هسته‌ای.
مذاکره‌کنندگان ایرانی همچنین خواستار این تضمین هستند که آمریکا نتواند بار دیگر بدون تایید سازمان ملل توافق را ترک کند. این خواسته خود به خود ناقض مذاکره است چرا که امضای توافق یک دولت آمریکا به معنی الزام‌آور بودن آن برای دولت بعدی ایالات متحده نیست.
در عین حال کارشناسان می‌گویند که این رویکرد ایران رد مقایسه با مانورهای ماهرانه‌اش از ۲۰۱۳ تا ۲۰۱۵ که به امضای برجام منتهی شد، سرسختانه به نظر می‌رسد.
به نوشته نشریه اسرائیلی، ایران این بار نیز به دنبال یافتن اهرم فشار در مذاکرات است، از جمله از طریق گروه‌های نیابتی شبه‌نظامی خود در عراق که گمان می‌شود عامل شماری از حملات پهپادی اخیر علیه مواضع آمریکا در عراق هستند.
این نشریه همچنین به توطئه آدم‌ربایی ماموران امنیتی جمهوری اسلامی علیه مسیح علی‌نژاد، روزنامه‌نگار ایرانی-آمریکایی از بروکلین و انتقال او به ایران اشاره کرده است.
ایران فعالیت‌های هسته‌ای خود را علنا افزایش داده و به سطحی فراتر از محدودیت‌های برجامی رسانده است. به گفته روهی، «حتی دولت بایدن که شدیدا به دنبال امضای توافق با ایران است، به دردسر افتاده است.»
به نوشته تحلیلگر این نشریه، حتی اگر ایران از مطالبات غیرواقعگرایانه‌اش دست بکشد، پیشرفت‌های هسته‌ای جمهوری اسلامی ممکن است بازگشت به برجام را غیرممکن کند.
ریچارد گلدبرگ، مشاور ارشد بنیاد دفاع از دمکراسی، به تایمز آو اسرائیل گفت: «رشته واقعیاتی هست که نشان می‌دهد ایران در برنامه اتمی خود پیشرفت کرده است.»
برجام قبل از تولید سانتریفیوژهای پیشرفته جدید در ایران تدوین شد، که فاصله جمهوری اسلامی تا ساخت بمب را تسریع می‌کند. به علاوه ایران مشغول تحکیم و تقویت تاسیسات هسته‌ای زیرزمینی فردو و یک مرکز جدید تولید سانتریفیوژ در نطنز بوده است.
از آنجا که این تاسیسات در سال ۲۰۱۵ وجود نداشتند، معلوم نیست که آیا بازگشت ایران به برجام مستلزم برچیدن آنهاست یا خیر. در هر صورت، برنامه اتمی ایران به مراتب پیشرفته‌تر از حد تصور خواهد بود و ایرانی‌ها دانش فنی ناشی از تجربه خود در دو سال گذشته را نیز کسب کرده‌اند.
در ضمن برنامه اتمی ایران اکنون مبهم‌تر از ۲۰۱۵ است. در اواخر فوریه ایران دسترسی بازرسان آژانس بین‌المللی انرژی اتمی را به مراکز اتمی خود محدود کرد و بعد گفت تنها وقتی حاضر است تصاویر ضبط شده در دوربین‌ها را به آژانس بدهد که تحریم‌های آمریکا رفع شود و بعد هم گفت تصاویر را تحویل نخواهد داد.
ابهام موجود رسیدن به توافق جدید را دشوار می‌کند. بدون دانستن میزان پیشرفت برنامه اتمی جمهوری اسلامی و میزان اورانیوم غنی‌شده‌ای که در اختیار دارد، و همچنین شمار سانتریفیوژهای فعال، آمریکایی‌ها نمی‌توانند درک درستی از ادعاهای ایران داشته باشند.
به نوشته این نشریه، یک احتمال این است که مسیر استراتژیک خامنه‌ای تغییری نکرده و در نهایت مایل به بازگشت به توافق است. معنی‌اش این است که مذاکره‌کنندگانش در حال وقت خریدن بوده‌اند تا ببینند تا کجا می‌توانند به دولت بایدن فشار بیاورند.
این احتمال نیز وجود دارد که خامنه‌ای تصمیم گرفته به برجام بازنگردد و به گفته برخی کارشناسان، شاید ایران ترجیح می‌دهد که از طریق کشورهایی چون چین تحریم‌ها را دور زده و «اقتصاد مقاومتی»ایجاد کند.
در این صورت، ایرانیان می‌دانند تضمینی وجود ندارد که آمریکا در آینده تحریم‌هایی را اعمال نکند. به این ترتیب خامنه‌ای به مذاکرات ادامه خواهد داد تا بتواند هر چه بیشتر زمان بخرد و برنامه‌هایش را پیش ببرد و در عین حال با تمرکز غرب بر مذاکرات، تهران می‌تواند شکست مذاکرات را به گردن آمریکا بیاندازد.
از سویی در داخل ایران بحث اصلی میان دولت حسن روحانی و رییس‌جمهور جدید مطرح است. محمدجواد ظریف در نامه‌ای به کمیسیون امنیت ملی و سیاست خارجی مجلس، در ۱۱ ژوئیه، با دفاع از برجام، لایه‌های داخلی حکومت را مسئول شکست در بهره گرفتن از ظرفیت‌های برجام خواند.
جناح دیگر از جمله سپاه پاسداران و متحدانش، روحانی و وزیر خارجه‌اش ظریف را مسئول شکست در دفاع از منافع جمهوری اسلامی و عدم پیروی از قانون مصوب دسامبر ۲۰۲۰ برای تسریع برنامه اتمی می‌دانند.
در نهایت تصمیم آخر با خامنه‌ای، رهبر جمهوری اسلامی و شورای عالی امنیت ملی جمهوری اسلامی ایران است.
