با برنامه‌ها و طرح‌های مناسب مقابل بحران کرونا ایستادیم و به تجربه آموختیم که چگونه خود را با شرایط ناگوار هماهنگ کنیم و چگونه چالش‌ها را به فرصت‌ها تبدیل کنیم. هر کار درست و تاثیرگذار فرهنگی باید از داخل و به شکل بومی آغاز شود. زمانی که تاثیر و جذابیتش در داخل به اثبات رسید، در بیرون و در سطح جهانی هم اذهان و افکار را به خود جذب می‌کند.

هرچند با شیوع شتابان ویروس کرونا از اوایل سال ۲۰۲۰ در سراسر دنیا همه بخش‌های حیاتی جهان به رکود گرفتار شدند، اما بیشترین آسیب را بخش‌های فرهنگی که ۳۰ میلیون نفر در آن مشغول به کارند، تحمل کردند. آمارهای بین‌المللی نشان می‌دهد که از آغاز این بحران در آوریل ۲۰۲۰، کانون‌های میراث‌های فرهنگی در ۸۹ درصد از کشورهای جهان به صورت کامل یا جزئی بسته شدند و بسیاری از فعالیت‌ها و جشنواره‌های فرهنگی در کشورهای مختلف جهان متوقف شدند. در واقع آنچه بر سر بخش‌های فرهنگی در سراسر جهان آمد، شبیه کابوس بود. بر اساس گزارش یونسکو، در ماه دسامبر سال گذشته (۲۰۲۰)، یک سوم نمایشگاه‌های هنری جهان کارمندان خود را تا ۵۰ درصد کاهش دادند و بخش موسیقی حدود ۱۰ میلیارد دلار خسارت متحمل شده است. این گزارش می‌افزاید که بازار نشر جهانی ۵.۷ درصد افت کرده است و پیش‌بینی می‌شود که با تداوم وضعیت کنونی به مشکل جدی بیشتری دچار شود.

در حالی که شماری از کشورهای جهان تلاش دارند تا حرکت شتابانشان به سوی توسعه را مجددا آغاز کنند و آسیب‌های ناشی از آثار و تبعات کرونا را بزدایند یا کاهش دهند، مشکلات تازه‌ای در بخش‌های فرهنگی بروز می‌کند و بر مشکلات پیشین می‌افزاید.

در عربستان سعودی، وزارت فرهنگ با طرح برنامه‌های مناسب تلاش کرده است تا آثار منفی شیوع کرونا در بخش فرهنگی را به حداقل برساند. وزارت فرهنگ عربستان سعودی برای نخستین بار در سال ۲۰۱۸ تاسیس شد و در مارس ۲۰۱۹ دیدگاه‌های و برنامه‌های فرهنگی خود را اعلام کرد. شاهزاده بدر بن‌عبدالله بن‌فرحان آل سعود، به‌عنوان نخستین وزیر فرهنگ عربستان، درباره تلاش‌های این وزارتخانه در برابر فاجعه کرونا می‌گوید: «فاجعه گسترش انتشار ویروس کرونا جهان را با چالش بی‌سابقه‌ای روبه‌رو کرد و آسیب‌های سختی را به بسیاری از بخش‌های فرهنگی و هنری وارد کرد، اما عربستان سعودی توانست که با تدبیر و درایت و رهبری حکیمانه و با طرح دیدگاه‌ها و برنامه‌های روشن این چالش‌ها را پشت سر بگذارد».

وزیر فرهنگ عربستان سعودی در گفت‌وگو با ایندیپندنت عربی، در دفتر کارش که بر روستای طریف در استان درعیه یکی از شش مکان مشمول فهرست میراث جهانی یونسکو مشرف است، می‌افزاید: «بخش‌های فرهنگی در جهان تحت تاثیر پیامدهای شیوع بیماری کرونا قرار گرفتند؛ چنانچه موزه‌ها، تئاترها و سینماها بسته و فعالیت‌ها و جشنواره‌های فرهنگی و هنری متوقف شدند. اما به‌رغم آن، نهادها و موسسات فرهنگی سراسر جهان با ابتکار و شیوه‌های جدید فعالیت‌های فرهنگی خود را ادامه دادند. مهم‌ترین درسی‌ که از بحران کرونا آموختیم، سازگاری با هرگونه شرایط و ایستادگی مقابل چالش‌ها و بهره‌برداری از فرصت‌ها در شرایط ناگوار است.»

سازگاری با شرایط دشوار

در شرایطی که دولت عربستان سعودی برای جلوگیری از شیوع کرونا در سال ۲۰۲۰ قرنطینه کامل اعمال کرده بود، نهاد‌ها و موسسات فرهنگی با بهره‌برداری از فرصت‌های موجود و با خلق شیوه‌های جدید، فعالیت‌های فرهنگی خود را ادامه دادند. وزارت فرهنگ بسته‌ای از طرح‌ها و برنامه‌های فرهنگی با نام «کار فرهنگی و ادبی در انزوا» را پیشکش کرد که در اثر آن نویسندگان و علاقه‌مندان ادبیات دو هزار و ۸۷ مورد کار مشترک ادبی انجام دادند. این وزارتخانه همچنین مسابقات «نمایش‌نامه نویسی» و «ماراتن کتاب‌خوانی» را راه‌اندازی کرد که بر اساس آن، ۴۴۳ نمایش‌نامه نوشته شد و سه هزار و ۲۹۶ نفر در مسابقه کتاب‌خوانی شرکت کردند. افزون بر آن، وزارت فرهنگ با استفاده از فناوری پایگاه‌های مجازی متعددی ایجاد کرد که زمینه را برای کار فرهنگی از خانه‌ فراهم کرد. از جمله نسخه‌ای از موزه ملی را در فضای مجازی به اشتراک گذاشت که علاقه‌مندان می‌توانستند از خانه‌ خود از موزه ملی دیدار کنند و از داشته‌های آن در تجربیات فرهنگی و هنری خود تبعیت و الگوبرداری کنند.

شاهزاده بدر بن‌فرحان درباره عوامل پیروزی وزارت فرهنگ در کاستن از تبعات دردآور کرونا گفت: «این پیروزی نتیجه تلاش‌های پیگیر و بی‌پیشینه‌ای بود که ولیعهد عربستان سعودی چند سال پیش از شیوع کرونا در تقویت بخش‌های فرهنگی و از جمله بخش اینترنت و فضای مجازی انجام داده بود.» وی افزود: «آنچه وزارت فرهنگ انجام داد، نمونه‌ای است از توانایی‌های بخش فرهنگی عربستان سعودی برای سازگاری و هماهنگی با شرایط. چنانچه همه نهادها و افرادی که در بخش فرهنگی در چارچوب این وزارت فعالیت می‌کنند، به‌گونه‌ای بسیار زیبا و خلاق خود را با شرایط ناشی از کرونا هماهنگ کردند و کارهای قابل‌توجهی در فضای مجازی در جهت خدمت به مردم انجام دادند.»

یکی از ابتکارات وزارت فرهنگ عربستان در شرایط کرونایی این بود که به‌رغم دشواری رفت‌وآمد میان کشورها، پروژه «ریاض آرت» را به وجود آورد که بر مبنای آن «برنامه روشنایی ریاض» راه‌اندازی شد. این طرح بسیاری را غافلگیر کرد و پرسش‌های زیادی را درباره کامیابی یا شکست آن برانگیخت؛ اما دیدیم که به بهترین شیوه و با موفقیت کامل انجام شد. آنچه در این برنامه صورت گرفت، بهترین کارهای جهانی در فنون آتش‌بازی و نورپردازی از دهه ۶۰ قرن گذشته به این سو به شمار می‌آید که به گونه‌ای موفقیت‌آمیز در ریاض گردآوری و در عمل پیاده شد.

شاهزاده بدر می‌گوید: «اگر از من پرسیده شود که آیا در برنامه «روشنایی ریاض» کامیاب شدید، پاسخ من با کمال اطمینان مثبت خواهد بود؛ چون ما توانستیم یکی از بهترین نمایش‌های هنری خلاقانه در سطح جهان را راه‌اندازی کنیم که در آن شمار زیادی از استعدادهای داخلی و جهانی گرد هم آورده شدند و در اماکن باز و متنوع شهر ریاض و متناسب با شرایط همه‌گیری کرونا انجام شد. این اقدام که با رعایت کلیه احتیاط‌های لازم صورت گرفت، نمونه‌ای از یک فعالیت هنری خلاق بود که توانست علاقه‌مندان زیادی را به‌رغم شرایط دشوار و چالش‌های ناشی از بحران کرونا به خود جذب کند.»

شاهزاده بدر با استناد به آمار به‌عنوان بهترین دلیل، می‌افزاید: «در این برنامه که ۳۱۰ هزار و ۳۳۸ نفر تماشاگر داشت، ۶۰ هنرمند داخلی و بین‌المللی شرکت کرده بودند و ابتکارات خود در ۱۳ موقعیت در ریاض را به نمایش گذاشتند. هم‌زمان با آن، ۳۰۰ فعالیت فرهنگی و هنری دیگر نیز انجام شد. در این برنامه ۷۵ شرکت داخلی و ۲۵ شرکت بین‌المللی شرکت کرده بودند و یک هزار و ۳۲۶ کارمند در آن به کار گماشته شده بودند.».

شاهزاده بدر اضافه می‌کند: «با وجود آن ما و همکارانمان در «هیئت سلطنتی شهر ریاض» خود را در آغاز راه می‌دانیم و از هرگونه پیشنهاد، مشاوره و طرحی که به کار فرهنگی کمک کند، چه از سوی افراد باشد و چه نهادها و موسسات استقبال می‌کنیم و برای انجام فعالیت‌های بیشتر فرهنگی و هنری خلاق همواره همکاری با همه علاقه‌مندیم. البته فرصت‌های بزرگی هم برای توسعه و بهتر ساختن برنامه‌ها در اختیار داریم و خوش‌بینیم که با مدیریت خوب بحران کرونا و اجرای واکسیناسیون، دشواری‌ها و محدودیت‌ها کاسته شود و فعالیت‌های فرهنگی و هنری رونق بیشتری بگیرد.»

فعالیت‌های فرهنگی اوت ۲۰۲۱

پس از تعلیق رویدادهای گردشگری، از آغاز ماه اوت ۲۰۲۱، عربستان سعودی بار دیگر دروازه‌های خود را به روی گردشگران گشود. این اقدام نشان می‌دهد که عربستان سعودی مصمم است با اجرای برنامه‌های گوناگون، منابع درآمد خود را تنوع بخشد. صندوق توسعه فرهنگی که با سرمایه نیم میلیارد ریال سعودی (۱۳ هزار و ۳۳۲ میلیون دلار) پس از تصویب شورای وزیران در ۶ ژانویه تاسیس شده بود، در اوت ۲۰۲۱ نخستین برنامه خود را با کمک مالی ۱۸۱ میلیون ریال سعودی (چهار هزار و ۸۲۶ میلیون دلار) برای تشویق پروژه‌های فرهنگی راه‌اندازی کرد. این صندوق برای ۱۶ نهاد فرهنگی و نهادها، موسسات و سازمان‌هایی که در چارچوب آن‌ها در بخش‌های مختلف فرهنگی کار می‌کنند یا در توسعه فناوری و پروژه‌های مرتبط به زیرساخت‌های فرهنگی مشغول خدمت‌اند، کمک مالی فراهم می‌کند.

وزیر فرهنگ که ریاست اداره این صندوق را بر عهده دارد، توضیح داد: «این صندوق که یکی از مهم‌ترین داشته‌های راهبردی میهنی برای فرهنگ محسوب می‌شود، در تحقق اهداف توسعه‌‌ای مملکت نقش ایفا خواهد کرد و به نهادهای ۱۶ گانه فرهنگی که در چارچوب استراتژی ملی فرهنگ تشکیل شده‌اند، از طریق برنامه‌ها و سازوکارهای گوناگون کمک خواهد کرد. برای مثال برخی از بخش‌هایی که از این کمک بهره‌‌مند می‌شوند، عبارت‌اند از: بخش توسعه و تقویت محتوای آموزشی، بخش آموزش و آموزش دهی، بخش زیرساخت‌های فرهنگی، بخش پخش و نشر دستاوردهای فرهنگی، بخش فعال‌سازی نهادهای فرهنگی، بخش دیجیتال‌سازی بخش‌های فرهنگی. افزون بر آن، این صندوق قصد دارد برنامه‌هایی در بخش سرمایه‌گذاری هم راه‌اندازی کند و از این طریق نقش بخش‌های فرهنگی در اقتصاد ملی را افزایش دهد. گذشته از آن، صندوق یاد شده خدماتی را در بخش مشورت‌های غیر مالی برای همه طرف‌ها و افراد فعال در بخش‌های گوناگون فرهنگی نیز تقدیم خواهد کرد.»

بر اساس اظهارات وزیر فرهنگ، صندوق توسعه فرهنگی همچنان برای دستیابی به توسعه پایدار و بالا بردن تاثیر و نقش فرهنگ و فرهنگیان تلاش خواهد کرد تا نهادهای کوچک و متوسط فرهنگی را فعال کند و همکاری‌ها و مشارکت‌هایی را با موسسات غیرانتفاعی دولتی و خصوصی برقرار کند و زمینه را برای تقویت و توسعه تولیدات و فراورده‌های فرهنگی و افزایش فرصت‌های اقتصادی در امتداد حوزه‌های فرهنگی فراهم آورد و در نتیجه احترام و جایگاه فرهنگ ملی در داخل و خارج را به بالاترین درجه ممکن برساند.

چرایی تشکیل سازمان‌های فرهنگی

کمتر از ۱۱ ماه از زمان تاسیس وزارت فرهنگ در عربستان سعودی گذشته بود که ویروس ویرانگر کرونا سر برآورد و جهان را درنوردید و بسیاری از برنامه و فعالیت‌ها را در سراسر جهان مختل کرد که در نتیجه وزارت فرهنگ تازه تاسیس عربستان سعودی هم از این وضعیت تاثیر پذیرفت و مسئولان و کارمندان آن فرصت نیافتند تا برنامه‌ها، استراتژی‌ها و دیدگاه‌های این وزارتخانه را مطابق به نقشه کاری‌ خود در عمل پیاده کنند؛ با این حال، آن‌ها کارهای خود را تا حد امکان به صورت جدی پیش بردند.

 یک ماه پیش از ثبت نخستین مورد مبتلا به ویروس کرونا در عربستان سعودی، وزارت فرهنگ ۱۱ نهاد فرهنگی را خارج از چارچوب وزارتخانه تشکیل داد و مسئولیت اداره بخش فرهنگ با تمامی شاخه‌ها و شعبات گوناگون آن را بر عهده آن‌ها گذاشت. شاهزاده بدر درباره چرایی این اقدام که ظاهرا با بوروکراسی متعارف در عربستان تفاوت دارد، می‌گوید: «هدف اساسی ما این بود که از طریق استراتژی‌ها، دیدگاه‌ها و چشم‌انداز وزارت فرهنگ، بخش‌های فرهنگی کشور را با همه شاخه‌ها و شعبات، توسعه بخشیم و شکوفا کنیم. اما در میان هر یک از این بخش‌ها فاصله‌ها و گسست‌های زیادی وجود دارد و هرکدام با چالش‌های متفاوتی دارند؛ مثلا چالش‌های موجود در بخش‌های صنعت فیلم‌سازی با چالش‌های موجود در بخش‌ میراث فرهنگی، ادبیات و فرهنگ لباس و پوشش، تفاوت اساسی دارد؛ از این رو ضروری بود تا روش کنترل شده‌ جدید مدیریتی اعمال شود که انعطاف‌پذیری و پویایی را در تطبیق و اجرا تضمین کند و قابلیت جذب استعدادهای متخصص در همه بخش‌ها در سطح مجالس اداری و مراکز مشاوره و امثال آن را داشته باشد. گذشته از آن ما به اهمیت مشارکت جامعه و بخش خصوصی و غیرانتفاعی در فرایند فرهنگی باور داریم که دستیابی به آن‌ها از طریق ادارات محدود در چارچوب وزارتخانه ناممکن است.».

به گفته وزیر فرهنگ، «روش یاد شده استقلال سازمان‌های فرهنگی را تضمین می‌کند و به آن‌ها امکان می‌دهد که با همه بخش‌های فرهنگی با دست باز و پویایی بالا تعامل کنند. اهداف و استراتژی‌های آن‌ها هم به گونه‌ای پی‌ریزی شده است که با آرزوها و آرمان‌های رهبری سازگار باشد. گذشته از آن، وجود ۱۱ نهاد فرهنگی در سطح مملکت با طرح‌ها و برنامه‌های فرهنگی متعدد و گوناگون، فضایی از رقابت خلاقانه فرهنگی ایجاد می‌کند که برایند آن در درجه اول به سود شهروندان عربستان سعودی است و در اقتصاد کشور نیز تاثیر مثبت می‌گذارد. افزون بر آن، وجود نهاد‌های ویژه با این شکل و ساختار توانایی جذب متخصصان و نخبگان در همه بخش‌ها، چه در سطح هیئت مدیره، مشاوران و چه سایر مسئولان را دارد؛ به همین دلیل، وجود آن‌ها در فرجام بسیار سودمند خواهد بود.»

شاهزاده بدر درباره پیشرفت کارها در این راستا می‌گوید: «درنتیجه کمک‌های بزرگ و فزاینده رهبری مملکت و باور عمیق به اهمیت فرهنگ با همه بخش‌هایش، ما توانستیم بسیاری از چالش‌های مرتبط با ساختار اداری و قانون‌سازی را پشت سر بگذاریم و را در مرحله تاسیس و بنیان‌گذاری گام‌های مهمی برداریم. اکنون برنامه‌ها و راهبردهای سازمان‌های ۱۱ گانه فرهنگی به تصویب رسیده و کارها برای اجرایی کردن آن آغاز شده است.»

به‌رغم اینکه پس از اعلام ۲۷ طرح بزرگ فرهنگی به‌عنوان نخستین بسته از طرح‌ها و برنامه‌های وزارت فرهنگ، شرایط استثنایی ناشی از شیوع کرونا بر جهان سایه افکند و بسیاری از پروژه‌ها را مختل کرد، اما وزیر فرهنگ عربستان تاکید می‌کند: «اکثریت طرح‌ها و برنامه‌هایی که وزارت فرهنگ اعلام کرده است، در حال اجرا هستند و تاکنون نتایج مثبت برخی از آن‌ها مانند «صندوق توسعه فرهنگی» و «مجتمع فرهنگی ملک سلمان برای زبان عربی» برای مردم آشکار شده است.»

با آنکه وزیر فرهنگ عربستان سعودی تاثیری تاسیس هیئت‌های فرهنگی بر روند کاریِ برخی از طرح‌های فرهنگی وزارتخانه گذاشته را می‌پذیرد اما می‌گوید: «این تاثیر سودمند واقع شد چون تصویب استراتژی‌ها و برنامه‌ هیئت‌ها در روشن شدن راهکارهای برخی از طرح‌های وزارت مانند طرح خانه‌های فرهنگی و طرح کتابخانه‌های عمومی کمک کرد. همچنان باید یادآور شویم که تاسیس هیئت‌های ویژه فرهنگی در چارچوب وزارت فرهنگ، در ذات خود یک پروژه استثنایی است. نکته دیگری که باید به آن اشاره شود این است که اعلام طرح‌های وزارت به معنای آغاز اجرای آن است. اما روند اجرا و زمان تعیین شده برای آن از عوامل متعددی تاثیر می‌پذیرد که تعیین اولویت‌ها، زمان‌بندی و میزان آمادگی برای اجرا از جمله عوامل آن است. برای مثال یکی از اولویت‌هایی که وزارت فرهنگ به آن مبادرت کرد، حمایت از افراد دارای استعدادهای درخشان بود که برای اجرای آن، زمینه اقامت و اسکان هنرمندان، فرستادن دانشجویان به خارج و تاسیس موسسه سلطنتی برای هنرهای سنتی در چارچوب دانشگاهی‌های فنون و هنر را فراهم کرد که در نتیجه نزدیک به یک هزار و ۴۰۰ نفر از آن بهره‌مند شدند.»

نمایشگاه کتاب ریاض و جشنواره جنادریه

وزیر فرهنگ عربستان سعودی تاثیر پیامدهای ناشی از بیماری کرونا بر اجرای طرح‌های وزارت فرهنگ در طرح‌هایی که جنبه اجتماعی و مردمی دارند منحصر می‌داند؛ مانند جشنواره‌های فرهنگی، جشنواره دریای سرخ و گروه موسیقی میهنی. وی از نمایشگاه کتاب ریاض و جشنواره جنادریه نام می‌برد که به دلیل شیوع کرونا بیشترین آسیب را متحمل شدند؛ زیرا سال ۲۰۲۰ از برگزاری آن‌ها جلوگیری به عمل آمد و به سال ۲۰۲۱ موکول شد.

شاهزاده بدر در این باره می‌گوید: «سازمان ادبیات، نشر و ترجمه تلاش دارد در شیوه تنظیم و برگزاری نمایشگاه‌های کتاب بازنگری کند تا با تازه‌های فضای فرهنگی عربستان و اهداف استراتژی ملی فرهنگ، سازگار باشند. با توجه به اهمیت کار موسساتی پایدار، سازمان ادبیات، نشر و ترجمه،  یک اداره ویژه و متخصص در امور نمایشگاه‌های کتاب تاسیس کرده است تا برگزاری و تحقق اهداف آن‌ها را پایدار نگه دارد. همچنان یک برنامه راهبردی برای نمایشگاه بین‌المللی کتاب ریاض وضع کرده تا بتواند نقش خود را در تشویق مردم به کتاب‌خوانی را ایفا کند و ارزش مشارکت فرهنگی عربستان را بالا ببرد و در تقویت اقتصادی و جایگاه جهانی آن سهم بگیرد.»

وزیر فرهنگ اضافه می‌کند: «سازمان ادبیات، نشر و ترجمه تلاش می‌کند نمایشگاه بین‌المللی کتاب ریاض را به‌ عمده‌ترین مرکز برای بخش نشر در جهان عرب مبدل کند، میزان تبادل تجاری در بخش نشر در کشور را بالا ببرد، فرهنگ کتاب‌خوانی در جامعه را تقویت کند و عربستان سعودی را از نظر رشد فرهنگی به سطح جهانی برساند. برای رسیدن به این اهداف، سازمان یادشده در نظر دارد حجم مشارکت بنگاه‌های نشر جهانی، عربی و سعودی را افزایش دهد، محوطه نمایش کتاب را دوبرابر کند و در همکاری با سایر نهادهای فرهنگی، محیطی در نمایشگاه ایجاد کند که برای همه اقشار جامعه جذاب و پرکشش باشد و به تقویت و رشد فرهنگی بازدیدکنندگان بیفزاید.»

 وی می‌افزاید: «از سوی دیگر، یکی از اهداف برنامه راهبردی سازمان ادبیات، نشر و ترجمه، تشویق مبادلات تجارتی در جریان برگزاری نمایشگاه کتاب ریاض است. از این‌رو در نظر است که با الگوبرداری از بهترین نمایشگاه‌های بین‌المللی جهان، فضای تجاری را در محیط نمایشگاه ایجاد کند که همه کارکنان و کارمندان حرفه‌ای و بازدیدکنندگان را جذب کند. همچنان قرار است سازمان یادشده برای نخستین بار کنفرانس ناشران در نمایشگاه کتاب ریاض را برگزار کند که به بالا رفتن میزان مشارکت در نمایشگاه خواهد انجامید و به صنعت نشر در سطح جهانی کمک خواهد کرد.»

درباره «جشنواره جنادریه» که قرار است که تاریخ برگزاری آن به زودی اعلام شود، وزیر فرهنگ تاکید می‌کند: «جشنواره جنادریه نه تنها در سطح سعودی بلکه در سطح جهانی، یکی از مهم‌ترین و بزرگ‌ترین جشنواره‌های فرهنگی به شمار می‌رود؛ از این‌رو سازمان ادبیات، نشر و ترجمه، برنامه راهبردیِ را تنظیم کرده است که بر اساس آن تحول نوعی در جشنواره جنادریه خواهد آورد و آن را در جایگاه پنج جشنواره فرهنگی برتر جهان قرار خواهد داد و بیشترین بازدیدکنندگان را به آن جذب خواهد کرد».

وی می‌افزاید: «والاترین هدف ما از برگزاری جشنواره جنادریه، تاکید بر هویت عربی-اسلامی عربستان سعودی و نهادینه کردن میراث فرهنگی جامعه با همه ابعاد آن و انتقالش به نسل‌های بعدی است. توجه بزرگوارانه و پشتیبانی ملوکانه رهبری مملکت به این جشنواره نشان می‌دهد که خادم حرمین شریفین، ملک سلمان بن عبدالعزیز و ولیعهدش شاهزاده محمد بن سلمان، تا چه حد به پیوند دادن شهروند سعودی معاصر با میراث فرهنگی و تاریخی‌، توجه و عنایت دارند.»

وزیر فرهنگ اضافه می‌کند: «اکنون کار روی یک برنامه مفصل جریان دارد که در پرتو آن، ساختار جشنواره از نگاه معماری به‌گونه‌ای انجام خواهد گرفت که طبیعت و میراث فرهنگی و هنری متفاوت هر منطقه از مناطق کشور در آن نمایش داده شود و در کل فرهنگ، هنر و تاریخ عربستان را بروز دهد و بازدیدکنندگان را با آن آشنا کند.»

استفاده از فرهنگ برای رشد اقتصاد

نهاد فرهنگی رسمی عربستان سعودی، تاثیر فرهنگ در اقتصاد را بزرگ و عمیق ارزیابی کرده و چشم‌انداز و دیدگاه‌های راهبردی‌ خود را به‌گونه‌ای تنظیم کرده است که رشد فرهنگی در امتداد رشد و توسعه اقتصادی کشور واقع شود. این رویکرد در منطقه عربی که در ارتباط میان فرهنگ و اقتصاد و در توانایی شهروندان سعودی در تحقق این هدف، به دیده تردید می‌نگرند، یک چالش بزرگ به‌حساب می‌آید.

وزیر فرهنگ در این مورد می‌گوید: «هر بخش از بخش‌های فرهنگ محیط مختلف و ابزار و داده‌های متفاوت دارد که باید در تعامل با آن‌ها، این تفاوت‌ها در نظر گرفته شود. همچنین برخی از آن‌ها مانند میراث فرهنگی، معماری و ادبیات پیشینه تاریخی دارند و برخی مانند صنعت فیلم‌سازی و طراحی لباس، نوپیدا و در آغاز راهند که باید به این تفاوت توجه شود اما در مجموع ما تلاش می‌کنیم که تاثیر فرهنگ بر اقتصاد را برجسته کنیم تا هر بخش فرهنگی در درآمد اقتصادی داخلی و  فرصت‌های کاری و اشتغال‌زایی نقش ایفا کند. همچنین سعی می‌کنیم برای بخش‌های فرهنگی یک سیستم مالی وضع کنیم که مخارج مالی‌اش را براورده و از کمک‌های دولتی بی‌نیازش کند تا بتواند همچنان فعالیت‌های خود را ادامه دهد. در واقع همه بخش‌های فرهنگی و سازمان‌های فرهنگی در جهت ایجاد فرصت‌های سرمایه‌گذاری در مهم‌ترین موسسات محلی و جهانی ذی‌دخل در پروژه‌ها و برنامه‌های فرهنگی، فعالیت می‌کنند.»

اعتماد به بخش غیرانتفاعی

به نظر می‌رسد وزیر فرهنگ عربستان سعودی اهمیت و اعتبار زیادی برای بخش غیرانتفاعی در تولید فرهنگ خلاق، قائل است؛ زیرا می‌گوید: «فرهنگ در جوهر خود یک فعالیت مردمی هنجارمند است که در چارچوب قوانین دولت و با کمک بخش خصوصی سامان می‌یابد؛ از این جهت بخش خصوصی در کنار بخش دولتی اهمیت بسزایی دارد.»

این در حالی است که بخش غیرانتفاعی در چشم‌انداز ۲۰۳۰ عربستان سعودی جایگاه ویژه‌ای یافته است. از این‌رو دولت عربستان سعودی گام‌های راهبردی مهمی را در جهت نهادینه کردن این بخش و برجسته‌سازی تاثیر و نقش آن در سایر بخش‌ها برداشته است که فعال‌سازی نظام موسسات غیردولتی، ایجاد سیستم رضاکارانه، اصلاح نظام خریداری‌های دولتی، تاسیس واحدهای ناظر بر بخش غیرانتفاعی در نهادهای مختلف دولتی و تشکیل مرکز میهنی برای توسعه بخش غیرانتفاعی از آن جمله است.»

وزارت فرهنگ نقش بخش غیرانتفاعی در فرهنگ جهانی را مطالعه و بررسی کرده است؛ چنانچه وزیر فرهنگ با اشاره به این موضوع اظهار می‌دارد: «همکاران من پس از مطالعه و بررسی به این نتیجه رسیدند که دولت‌ها به بخش غیرانتفاعی در پنج مورد کمک می‌کنند: در قانون‌گذاری، تامین مالی، تعلیم، آموزش و فناوری. از این جهت ما هم درصدد آنیم که بهترین کمک‌های ممکن را از سوی دولت و  بخش خصوصی در موارد پنجگانه یاد شده در اختیار بخش فرهنگی غیرانتفاعی قرار دهیم.»

وی می‌افزاید: «همچنین همکاران من به این نتیجه رسیده‌اند که باید در درجه‌بندی سازمان‌های فرهنگی غیرانتفاعی بر اساس نقش آن‌ها، بازنگری صورت گیرد و به‌جای درجه‌بندی دوگانه‌ای که در نظام جمعیت‌ها و موسسات غیردولتی رایج است، سیستم درجه‌بندی گسترده‌تری اعمال شود. توضیح اینکه در درجه‌بندی جدید باید تقسیمات جغرافیایی سازمان‌ها، تاثیرات اجتماعی و اقتصادی آن‌ها، تنوع فعالیت فرهنگی آن‌ها، توانایی‌های آن‌ها در مدیریت، بازاریابی و اشتغال‌زایی، میزان سازگاری آن‌ها با قوانین و مقررات و سرانجام قدرت آن‌ها در خلق فرصت‌های تازه در جذب کمک‌ها در نظر گرفته شود».

در حال حاضر، وزارت فرهنگ در تطبیق برنامه خود بر بخش غیرانتفاعی، در پنج سطح کار می‌کند که عبارت است از موسسات غیردولتی، انجمن‌های پیشه‌وری، جمعیت‌های اختصاصی، جمعیت‌های تعاونی و انجمن‌های آماتوری. همچنین وزارت در همکاری با برنامه‌های بهینه‌سازی زندگی و وزارت منابع بشری و توسعه اجتماعی، تلاش دارد تا تاسیس ۱۶ انجمن پیشه‌وری در ۱۳ بخش فرهنگی در سال جاری را به اتمام رساند.

برنامه فرستادن دانشجو به خارج

بخش‌های فرهنگی در گذشته از بودجه دولت سعودی کمک مالی می‌گرفتند و مورد پشتیبانی و حمایت دولت قرار داشتند اما اکنون شاهزاده بدر بن‌فرحان وزیر فرهنگ از سخن گفتن در این مورد اجتناب می‌کند و می‌گوید: «از اینکه وزارت فرهنگ به تازگی تاسیس شده و مسئولیت‌های بزرگی در توسعه و تقویت بخش‌های متعدد فرهنگی در سراسر کشور بر عهده دارد، رهبری دولت بودجه‌ای را متناسب با این مسئولیت‌ها تعیین کرده است. از این جهت هدف وزارت این نیست که بخش‌های فرهنگی را حمایت مالی کند بلکه هدف این است که منظومه فرهنگی در کشور را سامان دهد تا پایدار بماند و به فرهنگ کشور را به گونه پیگیر و مداوم خدمت کند. کار وزارت در واقع نهادینه کردن فرهنگ و پایدار کردن فعالیت‌های فرهنگی است، نه پشتیبانی و حمایت مالی. از این‌رو نقش اساسی ما در وزارت فرهنگ تحقق اهداف اساسی یاد شده است که از طریق تطبیق استراتژی هر سازمان فرهنگی به گونه جداگانه، قابل تحقق است».

وزارت فرهنگ عربستان سعودی برنامه‌ای در دست اجرا دارد که شهروندان سعودی آن را تاریخی می‌دانند و در واقع اصلاحات اجتماعی و گشایش بزرگی را که اکنون کشور شاهد آن است، بازتاب می‌دهد. این برنامه عبارت است از فرستادن شماری از جوانان به خارج برای فراگیری رشته‌های فرهنگی و هنری که پاره‌ای از آن‌ها مانند رشته موسیقی و تئاتر برای نخستین بار است که در کشور مطرح می‌شوند. وزیر فرهنگ در این مورد می‌گوید: «برنامه فرستادن دانشجویان فرهنگی در ژانویه ۲۰۲۰ مطرح شد. این برنامه از پشتیبانی و کمک بزرگ ولیعهد برخوردار است؛ کسی که تمام برنامه‌هایش بر محور مردم و فرهنگ آن استوار شده و همه پیروزی‌های حاصله در همه بخش‌ها، مرهون تلاش‌ها و زحمات وی است.»

وزیر فرهنگ همچنین گفت: «این برنامه سه روند مختلف و چندین مرحله تحصیلی در رشته‌های فرهنگی دارد؛ روند اول شامل دانشجویانی است که با مخارج شخصی خود برای تحصیل می‌روند؛ روند دوم دانشجویانی را در برمی‌گیرد که از پیش در این برنامه ثبت‌نام شده‌اند؛ روند سوم، شامل دانشجویانی است که اکنون علاقه‌مند تحصیل در این رشته‌ها هستند.»

وزیر فرهنگ درباره تمایل سعودی‌ها به تحصیل در رشته‌های فرهنگی اظهار می‌دارد: «با افتخار می‌توانم بگویم که در میان شهروندان علاقه‌مندی زیادی به این رشته‌های تحصیلی وجود دارد که بیانگر شیفتگی آن‌ها به فرهنگ و هنر و باور آن‌ها به اهمیت پیشرفت با تکیه بر ابزارها و سازوکارهای مدرن آموزش‌ است. تا جایی‌ که پیش از اعلام رسمی برنامه فرستادن نخستین گروه، ۲۰ هزار  متقاضی در روندهای یاد شده ثبت‌نام کرده‌اند که ۴۸ درصد آن‌ها در مقطع کارشناسی، ۵۰ درصد در مقطع کارشناسی ارشد و ۲۰ درصد در مقطع دکترا است و ۶۰ درصد آن‌ها را دختران و زنان تشکیل می‌دهد. البته تنها از راه آموزش است که ما می‌توانیم به بالاترین سطح پیشرفت در بخش‌های فرهنگی برسیم و فرهنگیان و هنرمندان مبتکر و خلاق داشته باشیم تا در بخش‌های مختلف کار و خدمت کنند.»

گفتنی است که وزارت فرهنگ عربستان سعودی با صدور دو اعلامیه تصمیم خود برای فرستادن ۲۲۸ دانشجوی پسر و دختر را همگانی کرد. رشته‌هایی که قرار است این دانشجویان در آن تحصیل کنند عبارت‌اند از ادبیات، کتابداری، موزه، موسیقی، باستان‌شناسی، هنر آشپزی، عمران، صنعت فیلم‌سازی، طراحی لباس. تحصیل آن‌ها در مهم‌ترین موسسات و دانشگاه‌های تخصصی جهان در رشته‌های فرهنگ و هنر، انجام می‌شود که برخی از آن‌ها عبارت‌اند از دانشگاه کلمبیا، دانشگاه جورج تاون، دانشگاه طراحی پارسونز، دانشگاه کالیفرنیا برکلی، موسسه پرت در نیویورک، دانشگاه میشیگان، دانشگاه کالیفرنیای جنوبی، دانشکده سلطنتی برای ادبیات و هنر، آکادمی سلطنتی برای هنرهای آشپزی، دانشگاه کوین ماری، دانشگاه لندن، دانشگاه ملی استرالیا، دانشگاه نیویورک، دانشگاه سوربون، دانشکده لندن، دانشکده کارنیگی میلون، دانشگاه نورت وسترن، مدرسه منچستر برای معماری، دانشکده رویال هولوی در دانشگاه لندن.

نخستین گام در صنعت فیلم‌سازی

با بازگشت سینما به عربستان سعودی پس از سه دهه ممنوعیت، این کشور نخستین گام را در راه صنعت فیلم و سینما برمی‌دارد. وزیر فرهنگ وضعیت سینما در عربستان را چنین توصیف می‌کند: «صنعت سینما در عربستان در مرحله ابتدایی و آغازین قرار دارد اما اکنون فرصت طلایی به دست آمده تا این صنعت توسعه داده شود و زیرساخت‌های آن استوار شود و استعدادهای ملی در این رشته شکوفا شود.»

وی تصریح می‌کند: «من و همکارانم در وزارت فرهنگ در همکاری با سازمان صنعت فیلم‌سازی و سایر همدستان کار می‌کنیم تا صنعت سینما و فیلم‌سازی در عربستان را رونق دهیم تا کشور در این بخش پیشرفت کند. ما تلاش می‌کنیم با اجرای طرح‌ها و برنامه‌های گوناگون و برگزاری جشنواره‌های سینمایی میهنی، این صنعت را به جایی برسانیم که بتواند با زبان آمار از پیشرفت خود با افکار عمومی سعودی و جهانی سخن بگوید. برای مثال ما برای کمک به این بخش، مسابقه نورپردازی را در ۲۸ پروژه سینمایی بومی در بخش‌های تولید فیلم، فیلم‌نامه‌نویسی و پخش فیلم برگزار کردیم و با پرداخت ۴۰ میلیون ریال سعودی (یک هزار و ۶۷ میلیون دلار) که گران‌ترین پشتیبانی مادی و لجستیکی در این بخش در جهان به شمار می‌رود، از آن حمایت کردیم.

افزون بر آن ما برنامه فیلم‌سازان را با همکاری بزرگ‌ترین دانشگاه‌ها و انستیتوها در جهان سینما راه‌اندازی کرده‌ایم که اکنون سومین سالش را پشت سر می‌گذراند. این برنامه که تمام استعدادهای سینمایی را با تفکیک درجه مهارت، عمر و جنسیت زیر پوشش قرار می‌دهد، در دو مرحله زمانی که مجموعا هفت ماه را در برمی‌گیرد، اجرا می‌شود. شمار کسانی که در مرحله اول این برنامه آنلاین ثبت‌نام کرده‌اند، تاکنون به چهار هزار و ۵۰۰ نفر رسیده که از آن میان ۶۵۰ نفر انتخاب شده‌اند (۵۲ درصد آقایان و ۴۸ درصد بانوان) و قرار است در مرحله دوم شمار ثبت‌نام کنندگان به بیش از یک هزار نفر برسد. به همین ترتیب، صندوق دریای سرخ وابسته به جشنواره سینمایی دریای سرخ، کارزاری را برای کمک به بیش از ۱۰۰ پروژه سینمایی راه انداخته است که مقدار کمک به هر پروژه به ۵۰۰ هزار دلار می‌رسد و تمام مراحل تولید و پس از تولید فیلم را در برمی‌گیرد. ما امیدها و آرزوهای بلندی برای بخش صنعت سینما و فیلم در سر داریم و شکی نیست که شهروندان عربستان سعودی‌، از استعدادها و موهبت‌های فراوانی برای پیروزی و پیشرفت برخوردارند.»

تکیه بر داشته‌های بومی پله‌ای برای صعود به سطح جهانی

شاهزاده بدر بن فرحان، وزیر فرهنگ، درباره سومین هدف وزارت و تقویت جایگاه فرهنگی کشور در سطح جهان، پس از تکرار مقوله نجیب محفوظ که «تکیه بر استعدادهای بومی ما را به سطح جهانی می‌رساند»، می‌گوید: «فرهنگ سعودی امکانات درخشانی در اختیار دارد که ما می‌توانیم با توسل به آن‌ها در سطح جهان به رقابت بپردازیم. من باور دارم که نقطه آغاز درست تکیه بر فرهنگ بومی و توجه به هویت، میراث فرهنگی، گذشته و حال شهروند سعودی و توسعه فرهنگ از درون است. زمانی که فرهنگ ما جذابیت ذاتی و طبیعی خود را عملی ‌کند و نخست در درون کشور پذیرفته شود و رواج پیدا کند، آنگاه در سطح جهانی و بین‌المللی نیز دارای جاذبه و کشش می‌شود و ما می‌توانیم بر دیگران اثر بگذاریم. ما همه عوامل پیروزی را در اختیار داریم؛ استعدادهای درخشان و خلاق، تاریخ اصیل و ریشه‌دار، سرزمین بزرگ و رهبری قاطع و مهربان و باورمند به استعدادهای مردمش. ولیعهد کشور ما همواره به شهروند سعودی به‌عنوان منبع قابل‌اعتماد بشری تکیه داشته و دارد. همه سخن ایشان را به یاد داریم که گفته بود: «من در میان یک ملت نیرومند و بزرگ زندگی می‌کنم» این‌ها سرمایه‌های ما در تمام بخش‌های فرهنگی‌اند».

وزیر فرهنگ بر این نظر است: «وزن و جایگاه عربستان سعودی در سطح بین‌المللی از نگاه سیاسی و اقتصادی مستلزم این است که از نگاه فرهنگی نیز دارای ویژگی‌های مشابه باشد؛ از این جهت کمیته میهنی برای پرورش، علوم و فرهنگ مسئولیت دارد این بخش را تقویت و جایگاه مملکت را از نگاه فرهنگ و هنر در سطح بین‌المللی تثبیت کند».

 یادآور می‌شویم پس از اینکه شاهزاده بدر بن فرحان ریاست کمیته میهنی برای پرورش، علوم و فرهنگ را در ۲۰۱۹ بر عهده گرفت، نخستین نشست وزرای فرهنگ گروه ۲۰ را در حاشیه نشست سران این گروه برگزار کرد و از یونسکو موافقت گرفت که این نشست همیشه در کنار نشست سران گروه ۲۰ برگزار شود. همچنین عربستان سعودی عضویت شورای اجرایی یونسکو را به دست آورد و برای نخستین بار به عضویت کمیته میراث جهانی یونسکو درآمد و به‌عنوان معاون رئیس آن انتخاب شد. افزون بر آن، عربستان سعودی موفق شد عضویت شورای اجرایی کمیته دولتی بین‌المللی برای علوم اقیانوس‌ها را به دست آورد و به ریاست شورای اجرایی «آلکسو» نایل شود. شاهزاده بدر دلیل آن را «اعتماد متحدان بین‌المللی به توانایی‌های فرهنگی عربستان، می‌داند.»

حضور عربستان سعودی در سطح سازمان‌های فرهنگی منطقه‌ای و بین‌المللی قابل توجه است. علاوه بر آنچه در بالا ذکر کردیم، عربستان سعودی توانسته است هنر لباس‌دوزی بومی سعودی موسوم به «السدو» را در فهرست میراث جهانی غیر مادی یونسکو به ثبت رساند و منطقه فرهنگی «حمی» در استان نجران (جنوب سعودی) را در فهرست میراث جهانی یونسکو بگنجاند. همچنین مشارکت عربستان سعودی در جشنواره‌های مهم بین‌المللی مانند جشنواره بین‌المللی فیلم ونیز و دعوت نمایشگاه بین‌المللی «بینالسور» ایتالیا به عربستان و برگزاری آن در ریاض بیانگر این است که عربستان سعودی از لحاظ فرهنگی متحول شده و حضور فرهنگی آن در جهان بیش از پیش افزایش یافته است.

 وزیر فرهنگ عربستان سعودی در این باره می‌گوید: «بنا به توجه، کمک و پیگیری رهبری دولت برای ابراز هویت سعودی در محافل و سازمان‌های منطقه‌ای، عربی و بین‌المللی، ما تلاش می‌کنیم از فرهنگ به‌عنوان وسیله‌ای برای نزدیکی به ملت‌های جهان و نشانه بارزی از گشایش و پیشرفت جامعه سعودی در شرايط کنونی، استفاده کنیم.»

وی  می‌افزاید: «کشور ما از لحاظ داشتن تنوع و غنای فرهنگی و ارزش‌ها و سنت‌های بومی جایگاه بلندی دارد. از این‌رو وزارت فرهنگ از طریق سازمان میراث فرهنگی در چندین پرونده مرتبط به میراث فرهنگی کار می‌کند تا آن‌ها را در فهرست میراث فرهنگی جهانی در سازمان یونسکو به ثبت رساند. این‌ها همه در حقیقت تلاش‌هایی‌اند که کشور ما برای تحقق چشم‌انداز ۲۰۳۰ انجام می‌دهد.»

درباره میراث‌های فرهنگی مشترک با تعدادی از کشورهای عربی، وزیر فرهنگ عربستان سعودی می‌گوید: «ما برای تقویت و توسعه همکاری‌های فرهنگی میان کشورهای عربی، با گروهی از کشورهای عربی از جمله کشورهای عربی حاشیه خلیج‌فارس مشترکا روی تعدادی از پرونده‌های متعلق به میراث فرهنگی غیرمادی مشترک کار می‌کنیم. چنانچه با شماری از کشورهای عربی برادر تلاش داریم تا پایان سال ۲۰۲۱ خط عربی را در فهرست میراث فرهنگی غیرمادی در یونسکو ثبت کنیم. به همین ترتیب با کشور عراق پروژه مشترکی را پیش می‌بریم که بر اساس آن بتوانیم «راه زبیده» را به‌عنوان میراث فرهنگی مشترک میان هر دو کشور در فهرست میراث فرهنگی جهانی در یونسکو به ثبت رسانیم.»

شاهزاده بدر وزیر فرهنگ عربستان سعودی درباره به فعالیت‌های قابل توجه شماری از شهروندان سعودی در بخش‌های باستان‌شناسی و میراث فرهنگی می‌گوید: «سرزمین عربستان دارای تاریخ بسیار کهن است که ریشه‌های آن به یک میلیون سال قبل بازمی‌گردد و از نگاه آثار باستانی نهایت غنی است که به صورت مداوم و پیگیر در حال کشف شدن‌اند. وزارت فرهنگ در همکاری با دانشگاه‌های داخلی و مراکز باستان‌شناسی بین‌المللی، کاوش‌های گسترده‌ای را انجام داده و آثار فراوانی را کشف کرده است اما با وجود آن دانشمندان بر این باورند که تا به حال تنها ۱۰ درصد از گنجینه آثار کم‌نظیر عربستان سعودی کشف شده است.»

گفتنی است که سازمان میراث فرهنگی سعودی تاکنون هفت هزار و ۵۵۲ موقعیت را به‌عنوان اماکن باستانی، شناسایی و ثبت کرده که ۶۳۸ مکان آن در نیمه نخست سال جاری شناسایی و ثبت شده است. گذشته از آن در حال حاضر چندین پروژه برای کاوش و کشف آثار باستانی در استان العُلا جریان دارد. شاهزاده بدر بن فرحان که در کنار وزارت فرهنگ، ریاست انجمن سلطنتی محافظت از آثار باستانی و حیات طبیعی استان العُلا را نیز به عهده دارد، در این خصوص می‌گوید: «امروز بیش از ۱۰۰ باستان‌شناس در رابطه به حفاظت و نگهداری گنجینه‌های باستانی این استان مشغول کارند. افزون بر آن، کار برای پیمایش اراضی در این استان جریان دارد و تاکنون گروه‌های کارشناسی بیش از ۲۲ هزار کیلومترمربع را پیمایش و بیش از ۳۰ هزار مکان باستانی را شناسایی کرده‌اند. بر اساس کشفیات باستانی، دلایلی به دست آمده است که فعالیت‌های بشری را از عصر سنگ تا اوایل قرن بیستم نشان می‌دهد. در این اواخر کشفیات مهم دیگری نیز در شماری از مناطق عربستان سعودی صورت گرفته که سازمان میراث فرهنگی آن‌ها را اعلام کرده است. سرزمین ما غنی از گنجینه‌های مهم و ارزشمند است.»

توییت وزیر فرهنگ

وزیر فرهنگ اخیرا در توییتی از راه‌اندازی یک پایگاه اطلاع‌رسانی فرهنگی در آینده نزدیک خبر داده بود. اما وی در این باره از  تفصیل خودداری و تنها به این سخن اکتفا کرده است: «تفصیلاتی زیادی در این باره وجود دارد اما از همه مهم‌تر نتایج آن است؛ از این جهت ترجیح می‌دهم منتظر بمانیم تا نتایج خود درباره این پروژه سخن بگویند.»

البته وزارت فرهنگ در ماه ژوئیه ۲۰۲۱، زمانی که پرسش‌نامه‌ای برای به دست آوردن دیدگاه‌های مردم پخش کرد، گفته بود: «این وزارت با هدف راه‌اندازی یک پایگاه اطلاع‌رسانی فرهنگی با محتوای گوناگون برنامه‌ریزی می‌کند. پاسخ به این پرسش‌نامه به وزارت کمک می‌کند تا این پایگاه را در بهترین شکل ممکن راه بیندازد که پاسخگوی نیازمندی‌های فرهنگی جامعه باشد.»

شاهزاده بدر بن فرحان وزیر فرهنگ عربستان سعودی در پاسخ به آخرین پرسش ایندیپندنت عربی در مورد روند فعالیت‌های فرهنگی وزارت که بزرگ و بی‌سابقه به نظر می‌رسد، گفت: «نهضت فرهنگی ما راه خود به سوی اهداف تعیین شده را با عزم و اراده استوار می‌پیماید؛ زیرا نهضت فرهنگی از کمک‌های بزرگ ولیعهد به‌عنوان تکیه‌گاه مطمئن برای همه بخش‌های فرهنگی بهره‌مند است. ما در این راه به کمک و رهنمود‌های رهبری حکیمانه خود و فرهنگ اصیل و ریشه‌دار این کشور متکی هستیم و امید ما به شهروندان سعودیِ با فرهنگ، خلاق و مبتکر است که استعدادهای درخشانش را هر روز کشف می‌کنیم و از آن به وجد و هیجان آییم.»