رجب طیب اردوغان، رئیس‌جمهوری ترکیه، به‌زودی برای شرکت در مجمع عمومی سازمان ملل به نیویورک می‌رود. این در حالی است که بسیاری کارشناسان معتقدند رویدادهای افغانستان باعث شده‌ است که تلاش اردوغان برای بهبود روابطش با آمریکا و همتای آمریکایی‌اش، جو بایدن، تسهیل شود. 

کم‌تر از یک سال پیش، آنتونی بلینکن، که هنوز کار خود را به عنوان وزیر خارجه رسما آغاز نکرده بود، از ترکیه به دلیل خرید موشک‌های روسیه به‌ شدت انتقاد کرد و آن دومین ارتش بزرگ ناتو را «کشور به‌اصطلاح متحد ما» نامید. اکنون اما در پی سقوط کابل، بلینکن در توییتر از ترکیه به عنوان «متحد مهم ناتو و شریکی ارزشمند در منطقه» یاد کرده است. 

روز یکشنبه اردوغان با این امید به آمریکا می‌رود که از بحران افغانستان برای بهبود روابط آنکارا-واشنگتن استفاده کند. رئیس‌جمهوری ترکیه احتمالا به بایدن یادآوری خواهد کرد که هنگام دیدار با او در نشست ناتو در بروکسل در ماه ژوئن، پیشنهاد داده بود که آنکارا می‌تواند مدیریت و حفاظت از فرودگاه کابل را به عهده بگیرد. البته با مخالفت طالبان، به نظر نمی‌رسد که آن پیشنهاد فعلا عملی باشد، اما یادآور نقش ترکیه در منطقه است.

اصلی آیدین‌تاشباش، کارشناس شورای روابط خارجه اروپا، در مقاله‌ای در «واشنگتن پست» می‌نویسد که ترکیه خواهد کوشید تا در کنار کشورهایی مانند پاکستان و قطر، خود را نزد آمریکا به عنوان پلی ارتباطی برای تماس گرفتن با طالبان معرفی کند. ترکیه تنها عضو ناتو است که سفارت خود را در کابل همچنان بازنگاه داشته است. ترکیه همچنین در کنار ایران، روسیه، و چین، یکی از شش کشوری بود که به مراسم اعلام دولت جدید طالبان دعوت شد. آیدین‌ تاشباش می‌نویسد: «آمریکا در پی خروج نیروهای خود نیاز به شرکایی در منطقه خواهد داشت که بتوانند با طالبان در تماس باشند، فرودگاه کابل را باز نگه دارند، و جلو فروپاشی دولت در حکومت تندرو طالبان را بگیرند، یا دست‌کم تا مدتی جلو تیترهای ناخوشایند را بگیرند تا افکار عمومی غرب آن ماجرا را فراموش کند.»

او می‌نویسد که افغانستان ارزش راهبردی خاصی برای ترکیه ندارد، به‌ویژه که در حال حاضر درگیر تخاصم‌های سوریه و لیبی است. اما اردوغان لحنی ملایم نسبت به طالبان داشته و حتی پیشنهاد دیدار با رهبری آن‌ها را مطرح کرده است. به گفته این کارشناس، این امر نشان‌ از آن دارد که اردوغان می‌خواهد از موضوع افغانستان برای بهبود روابط خود با غرب استفاده کند. افزایش اقتدارگرایی اردوغان، نزدیکی او به مسکو، و حضور گسترده نظامی ترکیه در منطقه، از جمله عواملی است که موجب خدشه‌دار شدن روابط آن با آمریکا و سایر کشورهای عضو ائتلاف شده است. در سوی مقابل، بایدن اولین رئیس‌جمهوری تاریخ آمریکا است که بالاخره نسل‌کشی ارمنی‌ها در سال ۱۹۱۵ را به رسمیت شناخته است. در عین حال، او نسبت به دونالد ترامپ، رئیس جمهوری پیشین آمریکا، از کارنامه ترکیه در زمینه حقوق بشر بسیار بیشتر انتقاد کرده است. 

ترکیه در سال‌های اخیر شاهد رکود اقتصادی بوده است و این وضعیت به کاهش محبوبیت اردوغان انجامیده است که دو سال دیگر (در ۲۰۲۳)‌ باید در انتخابات ریاست‌جمهوری شرکت کند. اردوغان در ماه‌های اخیر کوشیده است تا روابط خود را با بسیاری کشورهای منطقه، از اسرائیل و مصر تا عربستان سعودی و امارات متحده عربی، بهبود بخشد. کارشناسان این رویکرد را نشان کوشش اردوغان برای بهبود وضعیت دیپلماتیک دولت او می‌دانند که می‌تواند به بهبود وضعیت اقتصادی، و در نهایت به افزایش محبوبیت اردوغان پیش از انتخابات ۲۰۲۳ بینجامد. 

اردوغان در ضمن می‌خواهد روابط خود را با کشورهای اروپایی نزدیک‌ به کشورش نیز بهبود بخشد. او روز یکشنبه گفت که در سفر نیویورک، با کیریاکوس میتسوتاکیس، نخست‌وزیر یونان، نیز دیدار خواهد کرد. او همچنین گفت که آماده مذاکره با ارمنستان نیز هست، هرچند تاکید کرد که ایروان باید اجازه دهد که گذرگاه جنجالی آذربایجان-نخجوان در خاک آن کشور گشایش یابد.

ترکیه و ارمنستان هرگز روابط دیپلماتیک برقرار نکرده‌اند و در جنگ اخیر ناگورنو-قره‌باغ بین آذربایجان و ارمنستان، در دو سوی متضاد قرار داشتند. شکست ارمنستان در آن جنگ، فقط با کمک گسترده ترکیه به باکو ممکن شد. مرز ترکیه و ارمنستان که راه اصلی ارتباط ترکیه با منطقه جنوب قفقاز است، از حدود ۳۰ سال پیش کاملا بسته بوده است. 

با این حال، نیکول پاشینیان، نخست‌وزیر ارمنستان، چند هفته پیش گفته بود که ایروان آماده مذاکره با آنکارا بر سر بهبود روابط است. اردوغان روز یکشنبه پیش از حرکت به سوی نیویورک، در فرودگاه استانبول خطاب به خبرنگاران گفت: «اگر ایشان می‌خواهد با طیب اردوغان دیدار کند، برخی قدم‌ها باید برداشته شوند.»

منظور آقای اردوغان مشخصا گشایش گذرگاهی است که باید از خاک ارمنستان بگذرد تا آذربایجان را به منطقه خودمختار نخجوان (که با ترکیه و ایران مرز دارد) وصل کند. او تاکید کرد: «دریچه ما به روی مذاکرات بسته نیست. مذاکرات با ارمنستان را انجام خواهیم داد. امیدوارم رویکردی مثبت و غیرمنفی موفق شود. انشاالله با باز شدن گذرگاه‌ها، مشکل بین آذربایجان و ارمنستان هم حل خواهد شد.»

اردوغان در سخنان خود در روز یکشنبه همچنین تاکید کرد که کشورش،  هم از سوی دولت و هم از سوی جامعه مدنی، آماده کمک بشردوستانه به افغانستان است. 

رئیس‌جمهوری ترکیه در مورد سخنرانی خود در مجمع عمومی که قرار است روز سه‌شنبه انجام شود، گفت: «من در سخنرانی خود بر پشتیبانی قوی ترکیه از چندجانبه‌گرایی و برپایی نظم جهانی منصفانه‌تر تاکید می‌کنم. دیدگاه‌های خود را در مورد مسائل اصلی مربوط به دستورکار سازمان ملل نیز در میان می‌گذاریم. رویکردمان را به چالش‌هایی که تمام بشریت را تهدید می‌کنند، نیز بیان می‌کنم.»

قرار است مقابله با دنیاگیری ویروس کرونا، معضل تغییرات زیست‌محیطی، و اهمیت حقوق بشر، از جمله موضوعات مجمع عمومی امسال باشند. اردوغان گفت: «مسائل بهداشت، محیط زیست، و توسعه پایدار که برای ما اهمیت بسیاری دارند و در آن‌ها نقش مهمی بازی می‌کنیم، حضوری قاطع در دستورکار مباحثات مجمع عمومی امسال دارند.»

رئیس‌جمهوری ترکیه با اشاره به مجازی بودن بخش‌هایی از اجلاس امسال، گفت که در نشست سامانه‌های غذای سازمان ملل و در جلسه عالی گفت‌وگوی انرژی سازمان ملل، با پیغامی ضبط‌ شده شرکت می‌کند. او همچنین گفت که «پیغامی درباره مهاجران» به نیویورک می‌برد، و یادآوری کرد که ترکیه «بیشترین بار را در این زمینه به دوش دارد.» 

میلیون‌ها مهاجر سوری و هزاران مهاجر افغانستانی در خاک ترکیه حضور دارند. اردوغان به سخنان میتسوتاکیس نیز واکنش نشان داد که روز شنبه گفته بود باور دارد او و اردوغان موافقند که «پناهندگان احتمالی و پناهجویان را باید تا حد ممکن نزدیک به کشورهای خودشان نگاه داشت». رئیس‌جمهوری ترکیه گفت: «باید ببینیم سایر طرفین چه قدم‌هایی برمی‌دارند. اگر شاهد چنان امری نباشیم، تصمیمات لازم را می‌گیریم و گام‌های لازم را بر می‌داریم.» او تاکید کرد که از ترکیه نمی‌توان انتظار داشت که میزبان موج جدیدی از مهاجران باشد. 

علاوه بر رهبران سیاسی کشورهای مختلف، اردوغان با آنتونیو گوترش، دبیر کل سازمان ملل، نیز دیدار خواهد کرد.

از دیگر اقدامات او در سفر به نیویورک، گشایش «خانه ترکیه» در نیویورک موسوم به «تورکِوی» خواهد بود. این بنای جدید ۱۷۱ متری که محل احداث آن در منهتن و مقابل ستاد سازمان ملل خواهد بود، قرار است میزبان دیپلمات‌های ترکیه و جمهوری ترکی شمال قبرس در بزرگ‌ترین شهر آمریکا باشد. 

مطابق رسم معمول، اردوغان با شهروندان ترکیه مقیم آمریکا و نمایندگان جامعه مسلمانان آمریکا نیز دیدار خواهد کرد. او قرار است در کنفرانسی با عنوان «جهانی منصفانه‌تر ممکن است» شرکت کند که «کمیته مدیریت سراسری ترکیه-آمریکا» برگزار خواهد کرد. اردوغان کتابی با همین نام نیز نوشته است که قرار است ترجمه انگلیسی، عربی، و فرانسوی آن بین رهبران شرکت‌کننده در مجمع عمومی پخش شود. اردوغان در آن کتاب به مسائلی همچون بحران جهانی پناهندگان، تروریسم، و اسلام‌ستیزی پرداخته است و پیشنهادهایی برای تغییرات ساختاری در سازمان ملل و شورای امنیت آن مطرح کرده است. طبق پیشنهاد اردوغان، تعداد اعضای دائم شورای امنیت باید از پنج عضو کنونی به ۲۰ عضو افزایش یابد و بر قدرت مجمع عمومی نیز افزوده شود.