آمار رسمی دولت آمریکا حاکی از هزینه ۸۲۵ میلیارد دلار در افغانستان در ۲۰ سال گذشته است. اما رقم واقعی این هزینه به باور اداره ویژه بازرسی در امور بازسازی افغانستان (سیگار) بیش از دو تریلیون دلار است. در این بین، حدود ۱۴۵ میلیارد دلار در این کشور صرف بازسازی شده است که کمترین نظارت بر آن صورت می‌گرفت. به همین دلیل، دولت آمریکا اداره بازرسی ویژه‌ای را برای نظارت بر هزینه این مبلغ پول ایجاد کرد.
اما «سیگار» با نظارت بر عملکرد دولت افغانستان در بازسازی این کشور و همچنین فعالیت پیمانکاران، متوجه اختلاس‌های بزرگ شده است. برخی از پروژه‌هایی که در افغانستان انجام شده کاربردی نبوده و تعدادی از این پروژه‌ها اصلا وجود خارجی نداشته است.
وزارت خارجه آمریکا از سیگار درخواست کرده است که به‌دلیل نگرانی‌های امنیتی، بخشی از گزارش اختلاس‌ها در افغانستان را فعلا، به‌خصوص در روند تخلیه افغان‌ها از این کشور، منتشر نکند و افشای آن را به زمانی دیگر موکول کند. با این حال، سیگار ده مورد از بزرگ‌ترین پروژه‌هایی که در آن‌ها اختلاس صورت گرفته را منتشر کرده است.
تامین برق حرارتی بدون امکان‌سنجی سوخت
در سال ۲۰۰۷، یک کارخانه بزرگ تولید برق حرارتی در منطقه «تره‌خیل» کابل ساخته شد. این کارخانه صرفا به این دلیل ساخته شده بود که اگر برق وارداتی ازبکستان دچار مشکل شود، از این کارخانه به‌عنوان پشتیبان استفاده شود. این کارخانه در مجموع حدود ۳۳۵ میلیون دلار هزینه داشت و سالانه حدود ۲۴۵ میلیون دلار گازوییل مصرف می‌کرد. اما مشکل اساسی این بود که افغانستان هیچ‌گونه منبع تولید گازوییل نداشت و باید آن را از خارج از افغانستان با کامیون انتقال می‌داد. گزارش سیگار نشان می‌دهد که به‌دلیل ناتوانی دولت افغانستان در تامین سوخت این کارخانه، فقط ۲.۲ درصد از ظرفیت این کارخانه استفاده شده است.
هواپیما‌هایی که به قیمت آهن قراضه فروخته شدند
بنا بر اعلام سیگار، دولت افغانستان برای ارتش این کشور به هواپیما‌های باری نیاز داشت. در سال ۲۰۰۸، قرارداد خرید هواپیما‌های G222 از کشور ایتالیا به امضا رسید. این هواپیماها برای فرود و برخاستن از فرودگاه‌های با باند نا‌هموار تهیه شده بود. مجموع رقم این قرارداد حدود ۵۴۹ میلیون دلار بود. اما این هواپیماها عملا در افغانستان استفاده نشدند و خیلی زود در فرودگاه کابل زمین‌گیر شدند. شش سال بعد، ۱۶ فروند از این هواپیماها به قیمت هر فروند ۴۰ هزار دلار به‌عنوان آهن قراضه به فروش رفتند.
مرکز فرماندهی بدون استفاده ناتو و افغان‌ها در هلمند
در سال ۲۰۱۰، در پایگاه ناتو در منطقه پرآشوب هلمند در جنوب افغانستان، یک مرکز فرماندهی ایجاد شد. در همان زمان، بازرس ویژه بازسازی افغانستان به کنگره گزارش داد که به این پروژه نیازی نیست. اما در نهایت، این مرکز فرماندهی با هزینه ۳۶ میلیون دلار تاسیس شد. اما ناتو هرگز از این مرکز استفاده نکرد و قرار شد نیروهای امنیتی افغان از آن استفاده کنند. این مرکز به افغان‌ها واگذار شد، اما آن‌ها نه تنها از آن استفاده نکردند که رهایش کردند.
Read More
This section contains relevant reference points, placed in (Inner related node field)
لباس استتار جنگلی در کشوری که جنگل ندارد
در سال ۲۰۰۷، عبدالرحیم وردک، وزیر دفاع افغانستان، گفت در نظر دارد نوعی لباس استتار در جنگل برای ارتش تهیه شود. به یک شرکت کانادایی ۱.۳ میلیون دست لباس استتار جنگلی سفارش داده شد. این لباس‌ها هر کدام بین ۷۵ تا ۸۰ دلار هزینه داشت، در حالی که برآورد اولیه بین ۲۵ تا ۳۰ دلار بود. این لباس مخصوص نبردهای داخل جنگل بود، در حالی که افغانستان فقط ۲.۱ درصد پوشش جنگلی دارد و بیشتر نبردها در افغانستان در فضای بیرون از جنگل‌‌ها صورت می‌گیرد. رقمی حدود ۳۰ میلیون دلار برای این لباس‌ها هزینه شد، در حالی که از این لباس‌ها هرگز استفاده نشد.
مبارزه با کشت مواد مخدر که به‌جای کاهش باعث افزایش آن شد
دولت آمریکا روزانه حدود ۱.۵ میلیون دلار صرف مبارزه با کشت مواد مخدر در افغانستان می‌کرد. این روند از سال ۲۰۰۲ تا ۲۰۱۸ ادامه داشت. اما در سال ۲۰۱۷، کشت تریاک در افغانستان به چهار برابر میزان کشت آن در سال ۲۰۰۲ رسید. در سال ۲۰۲۰، کشت مواد مخدر در افغانستان نسبت به سال قبل ۳۷ درصد افزایش داشت. طالبان عامل اصلی افزایش کشت تریاک در افغانستان بود. این پول مانند دود به هوا رفت و هیچ اثری بر کاهش کشت مواد مخدر در افغانستان نداشت.
۲۴۹ میلیون دلار برای جاده‌ای که ساخته نشد
پروژه ساخت یک جاده کمربندی برای سراسر افغانستان به ارزش میلیاردها دلار از کمک‌های جهانی راه‌اندازی شد. ۲۳۳ کیلومتر این جاده در شمال افغانستان بین شهرستان قیصار در استان شبرغان و لامان در استان بادغیس است که به پیمانکاران خارجی (ترک‌ها) داده شد. هزینه این بخش جاده ۲۴۹ میلیون دلار بود. اما فقط ۱۵ درصد این جاده احداث شد و در فاصله سال‌های ۲۰۱۴ تا ۲۰۱۷، عملا هیچ کاری در این جاده صورت نگرفت. پیمانکار ترک این قرارداد میلیون‌ها دلار از شرکت‌های کوچک دخیل در این پروژه گرفت و از افغانستان خارج شد، بدون آنکه پول این شرکت‌ها را بپردازد.
هتل پنج‌ستاره کابل که هرگز تکمیل نشد
قرار بود در نزدیکی سفارت آمریکا هتلی پنج‌ستاره با استانداردهای جهانی ساخته شود. آمریکا برای ساخت این هتل ۸۵ میلیون دلار وام داد. این هتل هرگز تکمیل نشد و سیگار پس از بررسی، به این نتیجه رسید که وام ۸۵ میلیون دلاری آمریکا از بین رفته است. جالب است که دولت آمریکا مجبور است سالانه صدها هزار دلار برای تامین امنیت این ساختمان نیمه‌کاره بپردازد، بدون آنکه کوچک‌ترین استفاده‌ای داشته باشد.
۱۵۰ میلیون دلار هزینه رهن ویلاهای گران‌قیمت به گروه تجاری پنتاگون
وزارت دفاع آمریکا گروه ویژه تجاری و ثبات (TFBSO) را ایجاد کرد. این برنامه از عراق در سال ۲۰۰۹ آغاز شد و افغانستان را هم در بر گرفت. ۸۲۳ میلیون دلار بودجه به افغانستان اختصاص داده شد. اما بازرسی‌های سیگار نشان می‌دهد که ۳۵۹ میلیون دلار صرف هزینه‌های غیرمستقیم و پشتیبان شده است، نه اینکه مستقیم برای پروژه‌های تجاری افغانستان صرف شود. فقط ۱۵۹ میلیون دلار هزینه رهن ویلاهای گران‌قیمت شده است و بخشی از قراردادها هم به شرکت‌هایی تعلق گرفت که مدیران ارشد آن کارمندان سابق (TFBSO) بوده‌اند.
یک مرکز بهداشت و درمان افغانستان در دریای مدیترانه قرار دارد
به گزارش سیگار، بیش از یک‌سوم ۵۱۰ پروژه خدمات درمانی که یواساید (USAID) به وزارت بهداشت و درمان افغانستان اختصاص داده در مکان تعیین‌شده قرار نداشته است. بر اساس نقشه‌ای که وزارت بهداشت افغانستان به یواساید داده است، یکی از مراکز درمانی در دریای مدیترانه قرار دارد. ۱۳ مورد دیگر در افغانستان قرار ندارند؛ ۱۸۹ مرکز درمانی در مختصات تعیین‌شده وجود ندارند و در نیمی از مکان‌های ساخته‌شده، هیچ ساختمانی تا فاصله نیم مایلی وجود نداشته است، یعنی مرکز خدمات درمانی در جایی ساخته شده است که اطرافش هیچ خانه‌ای وجود ندارد.
یک‌سوم کمک‌ها به افغانستان از بین رفته است
در گزارشی که سیگار در اکتبر ۲۰۲۰ منتشر کرد، آمده است که کنگره آمریکا ۱۳۴ میلیارد دلار به بازسازی افغانستان اختصاص داده بود. در این بین، سیگار فقط توانسته است ۶۳ میلیارد دلار را بررسی کند. از مجموع این ۶۳ میلیارد دلار، ۱۹ میلیارد دلار در نتیجه حیف‌و‌میل، سوءاستفاده و کلاهبرداری از بین رفته است.
گزارش سیگار نشان می‌دهد که به‌دلیل نبود ظرفیت لازم و همچنین نبودِ یک راهبرد درست برای بازسازی افغانستان، بخش عمده کمک‌های جهانی برای بازسازی افغانستان به هدر رفته است و این کشور پس از دو تریلیون دلار هزینه، کوچک‌ترین حرکتی به سمت خودکفایی انجام نداده است. بقیه دستاوردهای ۲۰ سال گذشته هم اکنون به دست طالبان از بین خواهد رفت و افغانستان دوباره به روزهای سیاه دهه ۱۹۹۰ باز خواهد گشت.
