حزب سوسیال دموکرات آلمان که در انتخابات اخیر آن کشور پیروز شد، دوشنبه صبح، ۱۱ اکتبر، در برلین دور دوم مذاکرات را با دو حزب سبز و «دموکرات آزاد» (لیبرال) برای تشکیل دولت ائتلافی آغاز کرد. این دو حزب در انتخابات به ترتیب سوم و چهارم شدند. سوسیال دموکرات‌ها گفته‌اند تا پیش از پایان سال جاری میلادی موفق به تشکیل دولت جدید خواهند شد. 

این سه حزب پنجشنبه هفته گذشته هم یک جلسه داشتند و روز دوشنبه قرار است ۱۰ ساعت مذاکره داشته باشند. چهار ساعت مذاکره نیز برای صبح سه‌شنبه برنامه‌ریزی شده است. پس از آن، اولاف شولتز، نامزد صدراعظمی سوسیال دموکرات‌ها و وزیر دارایی کنونی در دولت ائتلافی آنگلا مرکل، عازم واشنگتن می‌شود تا در نشست وزرای دارایی گروه ۲۰ شرکت کند. 

آقای شولتز سپس به برلین بازمی‌گردد و مذاکرات سه حزب که ائتلاف احتمالی‌شان به «ائتلاف چراغ راهنمایی» معروف شده است (به علت رنگ‌های سبز، قرمز و زرد در بیرق‌های آنان) در روز جمعه ادامه خواهد یافت. قرار شده است که روز دوشنبه هیچ یک از رهبران با رسانه‌ها در مورد وضعیت مذاکرات گفت‌وگو نکنند تا محرمانه بودن آن‌ها حفظ شود. 

نمایندگان سه حزب می‌گویند نتایج اولیه این مذاکرات اواخر همین هفته اعلام می‌شود. مذاکره‌کنندگان تا کنون هیچ جزئیاتی در مورد وضعیت مذاکرات ارائه نکرده‌اند، مگر اعلام این نکته ‌که در چند زمینه اختلاف نظر وجود دارد که مهم‌ترین‌شان مسائل مالی و محیط ‌زیست است. 

حزب سبز که در انتخابات روز ۲۶ سپتامبر ۱۴.۸ درصد آرا را کسب کرد، مانند حزب سوسیال دموکرات که با ۲۵.۷ درصد آرا اول شد، گرایش چپ میانه دارد و از این رو نزدیکی این دو حزب به یکدیگر بیشتر است تا به حزب «دموکرات آزاد» که گرایش نئولیبرالی دارد و با ۱۱.۵ درصد آرا، چهارم شد. سبزها و سوسیال دموکرات‌ها عموما موافق افزایش مالیات بر ثروتمندان برای تامین هزینه سیاست‌هایی در جهت حفاظت از محیط‌زیست و مقابله با تغییرات اقلیمی هستند. حزب «دموکرات آزاد» اما مطابق با ایدئولوژی و سابقه خود، رویکردهای بازارمحور را ترجیح می‌دهد.

حزب «دموکرات آزاد» بیش از آن ‌که به دو حزب چپ میانه نزدیک باشد، به حزب «اتحادیه دموکرات مسیحی‌ها» و «اتحادیه سوسیال مسیحی‌ها»، شریک انتخاباتی آن در ایالت باواریا، نزدیک است؛ یعنی همان ائتلاف خانم مرکل که با کسب ۲۴.۱ درصد آرا دوم شد. پس از ۱۶ سال زمامداری خانم مرکل، حزب او در انتخابات ماه گذشته به بدترین نتیجه تاریخ خود رسید. با این حال، دموکرات مسیحی‌ها امیدوارند که اگر شولتز موفق به تشکیل ائتلاف نشود، آن‌ها همچنان شانس به قدرت رسیدن خواهند داشت. 

رهبران هر دو حزب سبز و «زرد» (دموکرات آزاد) گفته‌اند که آرای مردم آلمان نشان‌دهنده خواست تغییر است، اما پیدا کردن نقاط مشترک چالش بزرگی برای این دو بوده است. روبرت هابک، از رهبران حزب سبز، گفته است که مسائل مالی و بودجه بسیار دشوارند. آقای هابک پیش از ورود به مذاکرات روز دوشنبه، یادآوری کرد: «خطوط قرمز حزب دموکرات آزاد را خوب می‌دانیم: نه به افزایش مالیات و نه به افزایش سقف مجاز بدهی.»

کریستین لیندر، رهبر حزب «دموکرات آزاد»، نیز به مشکلات موجود اشاره کرد. او همچنین به این احتمال اشاره کرده است که شاید آن حزب به جای سوسیال دموکرات‌ها، با دموکرات مسیحی‌ها و حزب سبز ائتلاف کند تا «ائتلاف جامائیکا» را تشکیل دهند (اشاره‌ای به رنگ‌های پرچم آن کشور حوزه دریای کارائیب که سبز و سیاه و زرد است.) آقای لیندر گفته است که تشکیل چنین ائتلافی همچنان «گزینه‌ای قابل اتکا» است.

آرمین لاشت، نامزد صدراعظمی دموکرات مسیحی‌ها که درون حزب خودش به علت نتیجه بد انتخاباتی به‌شدت تحت انتقاد است، گفته است که «تا آخرین لحظه» درها را به روی احتمال تشکیل ائتلاف به رهبری حزبش، باز نگاه می‌دارد.

با این همه، ناظران در سراسر جهان تشکیل دولت توسط اولاف شولتز را بسیار محتمل می‌دانند و در حال حاضر مشغول تخمین زدن سیاست‌های احتمالی آن هستند. از آن‌جا که سوسیال دموکرات‌ها در دولت کنونی آلمان نیز نقش مهمی داشتند، احتمالا شاهد تغییر سیاست‌های چندان چشمگیری در سیاست خارجی نخواهیم بود. آقای شولتز جزو چهره‌هایی بود که واکنشی منفی به انتخاب ابراهیم رئیسی به ریاست‌جمهوری ایران داشت و گفته بود که به‌قدرت رسیدنِ رئیسی، کار مذاکرات درباره برجام را دشوار می‌کند. این در حالی است که آقای لاشت گفته بود که انتخاب رئیسی، نتیجه شکست سیاست‌های تحریم آمریکا و «فشار حداکثری» دولت ترامپ علیه ایران است. 

شولتز در ماه ژوئن در مناظره مربوط به سیاست خارجی گفته بود که انتخاب رئیسی روند برجام را «طاقت‌فرسا‌تر» می‌کند، اما افزوده بود: «دشوار و طاقت‌فرسا بودن این مذاکرات، این واقعیت را که این موضوع برای اسرائیل، خاورمیانه و اروپا بسیار خطرناک است، تغییر نمی‌دهد. باید پایدار بمانیم و سعی کنیم نتیجه خوبی از این مذاکرات حاصل شود. امیدواریم که بتوانیم همراه با دولت جدید آمریکا به جایی برسیم. گرچه، به نظرم چشم‌انداز تاریکی پیش رو است و نمی‌توان آن‌را پنهان کرد.»

موضع حزب سبز آلمان نیز مبنی بر احیای برجام است. 

آنگلا مرکل، صدراعظم آلمان، روز یکشنبه در سفر خداحافظی خود به اسرائیل، با نفتالی بنت، نخست‌وزیر جدید آن کشور، دیدار کرد و در نشستی خبری با حضور او، گفت که مذاکرات احیای برجام باید از سر گرفته شوند. این نظر، از نقاط اصلی اختلاف بین خانم مرکل و آقای بنت بود. خانم مرکل اما تاکید کرد که «امنیت اسرائیل همیشه اهمیتی محوری برای تمام دولت‌های آلمان خواهد داشت»، و گفت که صدراعظم بعدی آلمان هر کس باشد، رابطه نزدیک آلمان و اسرائیل ادامه می‌یابد. 

در گسترده‌ای فراخ‌تر از موضوع ایران، دولت جدید آلمان باید روابط خود با آمریکا را در دوران دولت بایدن تنظیم کند، آن هم در زمانه‌ای که به نظر می‌رسد آمریکا می‌خواهد تغییراتی عمده در سیاست خارجی خود ایجاد کند. در جریان ائتلاف نظامی جدید آمریکا، بریتانیا و استرالیا که منجر به خشم فرانسه شد، آلمان نیز موضعی منفی داشت. هایکو ماس، وزیر أمور خارجه آلمان از حزب سوسیال دموکرات، گفت که توجه بیشتر آمریکا به حوزه اقیانوس‌های هند و آرام، این سوال را مطرح می‌کند که اتحادیه اروپا چطور می‌تواند در این حوزه حضور داشته باشد؟ 

آمریکا حدود ۳۶ هزار سرباز مستقر در آلمان دارد و فعلا به نظر می‌رسد مصمم به حفظ آن‌ها باشد. ترامپ تصمیم گرفته بود ۱۲ هزار نفر از این نیروها را از آن کشور خارج کند و به سایر نقاط اعزام کند، اما بایدن آن تصمیم را لغو کرده است. دولت بایدن در ماه آوریل اعلام کرد که ۵۰۰ سرباز به نیروهای خود در آلمان اضافه می‌کند.

با این حال، ادامه ائتلاف نزدیک این دو کشور عضو ناتو در جهانی که حالا ده‌ها سال است جنگ سرد را پشت سر گذاشته است، بی‌شک با چالش‌هایی همراه خواهد بود. نظرسنجی‌ها در آلمان نشان می‌دهد که از میان کشورهای غیر اروپایی، مردم آلمان تقریبا همان قدر خواهان همکاری با آمریکا هستند که با چین. در یک نظرسنجی سال گذشته موسسه کانتار، این رقم (طرفداران همکاری آلمان با چین) در بین ۱۸ تا ۳۴ ساله‌ها حتی بیشتر بود و به ۴۶ درصد می‌رسید. چین و آلمان روابط اقتصادی گسترده دارند.

شولتز در زمانی به قدرت خواهد رسید که در فرانسه نیز امانوئل ماکرون انتخابات ریاست‌جمهوری دشواری پیش رو دارد، و بریتانیا نیز همچنان با دوران سخت پسابرگزیت دست و پنجه نرم می‌کند. مذاکرات تشکیل ائتلاف شاید دشوار باشند، اما صدراعظم آینده برلین روزهایی حتی دشوارتر پیش‌ رو خواهد داشت.