پس از سال‌ها دوری از صحنه درگیری‌های مسلحانه، ساکنان منطقه سرمدا در شمال غربی سوریه که در پنج کیلومتری مرز ترکیه واقع شده است، برای نخستین بار شاهد حملات موشکی لیزری بودند و بوی باروتِ بقایای موشک‌های نیروهای رژیم دمشق که منطقه آن‌ها را هدف قرار داده بود‌، به مشام می‌رسید.

منطقه سرمدا را مخالفان مورد حمایت ترکیه کنترل می‌کنند و اخیرا آماج حملات موشکی نیروهای رژیم سوریه، مستقر در حومه غربی حلب قرار گرفته است. این حملات حاکی از آمادگی دمشق برای آغاز نبردی جدید به‌منظور بازپس‌گیری استان ادلب و حومه آن از دست «هیئت تحریر شام» (جبهه النصره سابق) است. هیئت تحریر شام به‌عنوان افراطی‌ترین جناح مخالف در شمال سوریه شناخته می‌شود.

هدف اصلی عملیات نظامی

حمله موشکی شنبه گذشته (۱۶ اکتبر) به منطقه سرمدا در حومه شمالی استان ادلب، با همه حملات هوایی یا توپخانه‌ای درمنطقه کاهش تنش، تفاوت بسیاری دارد. با توجه به مواضع مشخص بین مرکز پلیس و تاسیسات گاز که هدف ۵ موشک قرار گرفته است، می‌توان گفت که این حمله با دقت بسیاری انجام شده و عمده‌ترین هدف آن انتقال پیام‌هایی به آنکارا بوده است، پیامی با این مضمون که منطقه سرمدا با موقعیت راهبردی که از لحاظ سیاسی، تجاری و لجستیکی دارد، از این پس به هیچ عنوان خط قرمز نیست.

در حالی‌ که بنا بر اعلام دیده‌بان حقوق بشر سوریه، در حمله موشکی به ایستگاه پلیس، ساختمان ثبت احوال و اردوگاهی در شرق منطقه سرمدا، سه نفر از جمله یک مامور پلیس کشته و ۱۵ نفر دیگر مجروح شده‌اند؛ منابع آگاه در منطقه می‌گویند نیروهای کمکی رژیم دمشق به حومه شمالی حلب و حومه جنوبی و شرقی ادلب در جاده «۴» رسیده‌‌اند. این در حالی است که رسانه‌ها از آغاز قریب‌الوقوع عملیات نظامی برای بازپس‌گیری شهر ادلب و حومه آن خبر می‌دهند.

تلاش برای پایان دادن به خطوط قرمز در شمال کشور

به باور ناظران، سرمدا به دلیل مجاورت با گذرگاه باب‌الهوا در ترکیه و داشتن پتانسیل ایجاد منطقه آزاد تجاری و انجام پروژه‌های اقتصادی و حیاتی، به‌شدت مورد حمایت آنکارا است. بنابراین، حمله به سرمدا، به‌رغم تلاش ترکیه برای حفظ کنترل این منطقه، نشان‌دهنده اصرار دمشق برای بازپس‌گیری ادلب و کنترل آن است.

از سوی دیگر، عمر رحمون، عضو و سخنگوی کمیته آشتی ملی سوریه، تردید ندارد عملیات نظامی که ارتش رژیم سوریه با حمایت روسیه برای آن آماده می‌شود، «یک واقعیت اجتناب‌ناپذیر است و بمباران مواضع مهم هیئت تحریر شام در سرمدا، نشانه‌ای بارز از آغاز نبردی است که هدف از آن، آزادسازی سراسر استان ادلب است، به‌طوری‌ که دیگر هیچ خط قرمزی دراین استان باقی نماند». عمر رحمون در مصاحبه با ایندیپندنت عربی گفت هدف قرار دادن منطقه سرمدا برای نخستین بار در هشت سال گذشته پیام روشنی در مورد آغاز نبردی بزرگ در استان ادلب است و ماهیت حمله و مواضعی که هدف قرار گرفته است، نشان از جدی بودن تصمیم برای نبرد دارد.

در حالی‌ که تنش در نقاط تماس بین نیروهای رژیم سوریه و نیروهای روسیه علیه نیروهای مخالف و جناح‌های مسلح موسوم به «ارتش ملی» مورد حمایت ترکیه رو به افزایش است، آنکارا نیروهایش را برای نبرد قاطع علیه نیروهای دموکراتیک سوریه و یگان‌های خلقِ کُرد، بسیج می‌کند. در نتیجه این تحرکات، وخامت اوضاع در بخش‌های شرقی و غربی سوریه بیشتر می‌شود و به احتمال بسیار به آوارگی اقشار گوناگون مردم سوریه اعم از اعراب و کردها منجر خواهد شد.

عمر رحمون، آغاز نبرد سوریه و روسیه برای «آزادسازی ادلب» و نبرد ترکیه علیه نیروهای دموکراتیک سوریه را اقدامی منطقی و عادی تلقی می‌کند که نشانه تفاهم بین طرف‌های مختلف است و به آغاز همزمان دو نبرد در شمال سوریه منجر می‌شود.

ناآرامی در منطقه کاهش تنش

از حدود دو سال پیش، مسکو پیوسته در تلاش برای یافتن نقطه‌ای است که بتواند زمینه تعقیب رهبران و افراد گروه‌ هیئت تحریر شام را که در فهرست سازمان‌های تروریستی قرار دارد و همواره تهدیدی برای پایگاه‌های دریایی و نظامی روسیه محسوب می‌شود، فراهم کند. از سوی دیگر، منطقه سرمدا در هفت سال گذشته، فقط یک بار در مارس ۲۰۲۱ هدف حمله قرار گرفته است. در همین حال، مرکز آشتی روسیه در پایگاه دریایی «حمیمیم» اعلام کرد که هیئت تحریر شام در ۱۴ اکتبر، منطقه کاهش تنش را هدف حملات متعددی قرار داده است؛ این حملات شامل یک حمله به استان ادلب، پنج حمله به استان حلب، یک حمله به استان حماه و حمله دیگری به استان لاذقیه بوده است.

علاوه بر این، خطوط تماس نیروهای متخاصم در میدان رقابت و کشمکش با هم تلاقی می‌کند و به گفته ناظران، انتظار می‌رود آنکارا از طریق بازوی نظامی‌اش در شمال‌شرقی منطقه سپر فرات تا مرزهای حومه حلب و مناطقی که قصد کنترل آن‌ها را دارد، از جمله تل‌رفعت، اقدام به عملیات نظامی گسترده‌ کند. این حمله می‌تواند طرح جدایی‌طلبی دولت خودمختار کردها که ترکیه آن را تهدیدی برای مرزهای جنوبی و سیاست خود در منطقه می‌داند، با چالش روبه‌رو کند.