در شرایطی که هرازگاهی در صفحه‌های حوادث خبری از خودکشی نوجوانان منتشر می‌شود، نه در سامانه وزارت بهداشت، نه در سایت پزشکی قانونی و نه سازمان ثبت احوال که آمار مرتبط با مرگ را منتشر می‌کند، عدد و رقم یا توضیحی درباره خودکشی وجود ندارد؛ چه رسد به خودکشی نوجوانان و دانش‌آموزان که اغلب در معرض انکار اعضای خانواده‌ یا مدارس قرار می‌گیرد.

 نبود آمار روشن و از حالت پنهانی درنیامدن تحقیق‌های مربوط به نهادهای خاص، باعث شده است که نتوان چشم‌انداز دقیقی نسبت به وضعیت آسیب‌های اجتماعی مربوط به کودکان و نوجوانان داشت. با این حال، در انکار و نادیده گرفتن مسئولان و در نبود راهکارهای پیشگیرانه و آموزش مهارت‌های اجتماعی، اختلالات روانی و اجتماعی راه خود را می‌یابند؛ چنانچه نتایج یک تحقیق نشان داده است که خشونت رتبه اول را در محور رفتارهای پرخطر و خطرپذیری دانش‌آموزان دارد. 

خبرگزاری ایسنا با انتشار گزارشی اعلام کرده است که نتایج ارزیابی‌های صورت گرفته مبتنی بر داده‌های «سامانه پایش و آسیب‌های اجتماعی دانش‌آموزان» در شش سال گذشته، نشان‌دهنده رشد حدود ۱۰ برابری میزان خطرپذیری دانش‌آموزان است و در سه سال گذشته، خودکشی یکی از سه خطر اول تهدیدکننده دانش‌آموزان در زمینه رفتارهای پرخطر بوده است.

نتایج این سامانه بر اساس ارزیابی‌‌های مبتنی بر آزمون غربالگری سلامت روانی و گزارش مراکز مشاوره با رویکرد مثبت و منفی (مشتمل بر مقیاس‌های خوشبینی، امید، نشاط، عزت نفس، افسردگی، اضطراب، خشم، و رفتارهای پرخطر) نشان داده است که گروه قابل توجهی از دانش‌آموزان در معرض خطر، و نیازمند انجام اقدامات فوری و تخصصی هستند. بر اساس این یافته‌ها، چنانچه توجه جدی به این موارد نشود، اختلالات روان‌شناختی منفی مانند اضطراب، افسردگی، و خشم افزایش می‌یابد و در نتیجه شاهد ازدیاد آسیب‌های روانی - اجتماعی در حوزه رفتارهای پرخطری مانند خودکشی، فرار، و سوءمصرف مواد مخدر خواهیم بود.

روز گذشته، چهاردهم آبان، نیز اشاره دیگری به آسیب‌های اجتماعی مربوط به دانش‌آموزان شد. دبیر کل اتحادیه انجمن‌های اسلامی دانش‌آموزان بی‌آن که به جزئیات آماری که در دست دارد اشاره کند، اعلام کرد که «۳۲ درصد دانش‌آموزان در معرض خطر، پنج درصد در محدوده پرخطر، و یک درصد در محدوده فوریت‌های اجتماعی هستند و به طور کلی آسیب‌های اجتماعی در جمعیت دانش‌آموزی دارای کارنامه مطلوبی نیست.»

ترک تحصیل ۹۷۰ هزار دانش‌آموز

اما در کنار آمار نگران‌کننده مربوط به خطراتی که دانش‌آموزان را در طول تحصیل تهدید می‌کند، از ترک تحصیل بسیاری از آنان هم نباید غافل شد. بر اساس تازه‌ترین آماری که اعلام شده است، ۲۱۰ هزار دانش‌آموز دوره ابتدایی و ۷۶۰ هزار دانش‌آموز دوره متوسطه ترک تحصیل کرده‌اند؛ یعنی در مجموع ۹۷۰ هزار دانش‌آموز. این البته آمار رسمی و اعلام‌شده از سوی مسئولان است و بسیاری معتقدند که کمتر از آمار واقعی است.

علیرضا کاظمی، سرپرست وزارت آموزش و پرورش، با اشاره به این آمار رسمی در گردهمایی مدیران اعلام کرده است: «یکی از مهمترین چالش‌های آموزش و پرورش، ترک تحصیل و بازماندن از تحصیل دانش‌آموزان در برخی مناطق است. باید برای این معضل جدی برنامه داشته باشیم و بر آن تمرکز کنیم.»

این مسئول آموزش و پرورش به ناکارآمدی مطالب درسی نیز اشاره کرده و گفته است: «ناکارآمدی برنامه درسی در نظام تعلیم و تربیت یک چالش مهم است. فرآیند آموزش برنامه‌های درسی، فرآیند «حافظه‌محور» است و نه «تربیت‌محور»، و این چالش بسیار بزرگی است.» با این حال، در شرایطی که انتظار می‌رفت با آمار ترک تحصیل و آسیب‌های اجتماعی، سرپرست وزارت آموزش و پرورش اشاره کند که قرار است درس‌های مرتبط با مهارت‌های اجتماعی در برنامه درسی دانش‌آموزان گذاشته شود، او بر لزوم گنجاندن درس «استکبارستیزی» تاکید کرده و گفته است: «درس استکبارستیزی و شناسایی اسناد لانه جاسوسی در کتاب‌های درسی وارد می‌شود تا دانش‌آموزان با خباثت استکبار جهانی و نقشه‌هایی که برای ملت ایران می‌کشیدند، آشنا شوند.»

نکته قابل توجه در این میان این است که به نظر می‌رسد نه تنها محتوای درسی دانش‌آموزان و وضعیت سلامت روان آنها، بلکه به طور کلی وزارت آموزش و پرورش به حال خود رها شده‌ است و اهمیتی در کابینه رئیس جدید دولت ندارد. سوم شهریور ۱۴۰۰، یعنی بیش از دو ماه پیش، تمام وزرای کابینه ابراهیم رئیسی از نمایندگان مجلس رأی اعتماد گرفتند، جز وزیر آموزش و پرورش. این وزارتخانه مهم همچنان با حکم سرپرستی اداره می‌شود و در این میان، تصمیم‌های مهمی مثل تدوین کتاب درسی و بازگشایی مدارس در روزهای کرونایی گرفته می‌شود.

اگر شما یا یکی از نزدیکانتان به خودکشی فکر می‌کنید؛ با شماره‌ تلفن‌‌های اورژانس اجتماعی در ایران ۱۲۳، در افغانستان ۱۱۹، و در آمریکا و کانادا ۹۱۱ تماس بگیرید.