شیرمحمد عباس استانکزی، رئیس پیشین هیئت مذاکره‌کننده طالبان با آمریکایی‌ها و از چهره‌های مطرح این گروه، پس از گذشت نزدیک به سه ماه از سلطه طالبان بر افغانستان، از دوحه به کابل رفت. استانکزی از مذاکره‌کنندگان ارشد طالبان در سال‌های اخیر و از چهره‌هایی است که از زمان تاسیس این گروه در سال ۱۹۹۴ تاکنون، در برقراری ارتباط با کشورهای خارجی نقش برجسته‌ای داشته است.

استانکزی در سال ۱۹۹۶ و پس از تشکیل نخستین دولت طالبان، معاون وزیر خارجه شد. کار او بیشتر مصاحبه با رسانه‌های خارجی و توجیه کشتارها و جنایت‎‌‌‌هایی بود که جنگجویان این گروه در گوشه‌وکنار افغانستان مرتکب می‌شدند. استانکزی در آن دوران، یک‌بار به ایالات‌متحده آمریکا هم سفر کرد و کوشید تا آمریکا را متقاعد کند دولت این گروه را به رسمیت بشناسد.

پس از به قدرت رسیدن دوباره طالبان در پانزدهم اوت ۲۰۲۱، کابینه سرپرست طالبان در تاریخ ۷ سپتامبر، با عنوان «دولت امارت اسلامی افغانستان» اعلام شد. در میان اسامی رهبران طالبان که مسندهایی که به آنان واگذار شد، نام استانکزی به‌عنوان معاون وزیر خارجه اعلام شد؛ مسندی که ۲۵ سال پیش نیز آن را در اختیار داشت. برخلاف تصور و پیش‌بینی‌ کارشناسان و رسانه‌ها، به ملا برادر که از او به‌عنوان رئیس دولت آینده طالبان نام برده می‌شد هم سمت کم‌اهمیت معاونت نخست‌وزیری رسید.

پس از اعلام کابینه طالبان، ملا برادر تا چند هفته در جلسه‌های تصمیم‌گیری شورای وزیران در کابل غایب بود و پس از انتشار خبرهایی در مورد اختلاف او و شبکه حقانی، سرانجام در قندهار ظاهر شد و گفت: «ما باهم اختلاف نداریم؛ بلکه به‌عنوان اعضای یک خانواده، باهم شفقت و مهربانی داریم.»

شیرمحمد عباس استانکزی، که سه ماه اخیر را در دوحه و دبی سپری کرده، هم کمتر در ملاقات‌‌ها و جلسات هیئت سیاسی طالبان با دیپلمات‌های خارجی دیده شده است. او پس از آنکه ملا برادر در دوحه به دیدارش رفت، حاضر شد به کابل برود. اکنون شیرمحمد عباس استانکزی و ملا برادر در افغانستان‌اند و گفته می‌شود برای دیدن ملا هیبت‌الله به قندهار رفته‌اند.

سمیع‌الله یوسف‌زی، روزنامه‌نگاری که با شماری از سران طالبان آشنایی دارد و در جریان مذاکرات طالبان و آمریکایی‌ها هم در دوحه حضور داشته، بر این باور است که از ابتدای شکل‌گیری دولت طالبان، میان ملا برادر، عباس استانکزی و شماری دیگر از اعضای دفتر سیاسی طالبان در قطر با شبکه حقانی اختلاف وجود داشته است و این اختلاف اینک نیز ادامه دارد.

 به گفته یوسف‌زی، به دلیل اتهام‌های وارده شده به عباس استانکزی مبنی بر داشتن رابطه با هند، او با مقام‌های پاکستانی ارتباط خوبی ندارد و در سال‌های اخیر، همواره از سفر به اسلام‌آباد پرهیز کرده است. به باور  یوسف‌زی، این مسئله باعث انزوای استانکزی میان رهبران طالبان شده و شبکه حقانی، قدرتمندترین شبکه داخلی طالبان، به او بسیار بدبین است.

گفته می‌شود عباس استانکزی در دهه ۷۰ میلادی، در آکادمی نظامی هند تحصیل کرده و سپس با آغاز شکل‌گیری جریان‌های جهادی در افغانستان، با حرکت انقلاب اسلامی حزب دعوت سیاف و حزب اسلامی حکمتیار کار کرده و در نهایت به گروه طالبان پیوسته است.

به گفته یوسف‌زی، عباس استانکزی قبل از رفتن به کابل، یک ماه در دبی در انزوا به سر برده و در ملاقات با شماری از دیپلمات‌های خارجی، از اقدام‌های انجام شده در کابل ابراز نارضایتی کرده است. استانکزی در چند سال اخیر که مسئولیت دفتر سیاسی طالبان در قطر و سپس رهبری هیئت مذاکره‌کننده طالبان با آمریکایی‌ها را به عهده داشت، تلاش کرده بود تصویر جدیدی از طالبان خلق کند و بسیاری از طرف‌ها را متقاعد کرده بود که طالبانِ کنونی با طالبان دهه ۹۰ تفاوت دارند.

سمیع یوسف‌زی می‌افزاید: «استانکزی بارها در مصاحبه‌هایش بر رعایت حقوق زنان، احترام به حقوق بشر و روابط عادی با کشورهای جهان تاکید کرد اما آنچه در افغانستان جریان دارد، عکس گفته‌ها و وعده‌های استانکزی در مصاحبه با رسانه‌ها و دیپلمات‌های خارجی است. در دو سال گذشته، جهان طالبان را بیشتر بر اساس صحبت‌ها و نگرش هیئت سیاسی این گروه در قطر قضاوت کرد و به همین دلیل بسیاری از آن‌ها تعبیر «طالبان تغییر کرده‌اند» را باور داشتند.»

او می‌افزاید: «هیئت مذاکره‌کننده طالبان که رهبری‌ آنان را ملا برادر به عهده دارد، از رهبری این گروه، به‌ویژه از شبکه حقانی که بیشترین ساختارهای امنیتی و مهم دولت را تصاحب کرده‌‌، ناراضی‌اند. ملا برادر، استانکزی و افراد همسو با آنان، در تلاش‌اند ملا هیبت‌الله را در قندهار ملاقات کنند و نارضایتی‌ خود از وضعیت موجود را با او در میان بگذارند.»

هرچند سخنگویان طالبان هرگونه اختلاف‌نظر میان رهبران خود را رد می‌کنند، در روزهای اخیر، صف‌بندی‌ و اختلاف‌های درونی این گروه‌ برجسته شده است. عباس استانکزی روز دوشنبه، پس از رسیدن به کابل، به خبرنگاران گفت: «اشغال نظامی افغانستان پایان یافته اما اشغال سیاسی، اقتصادی و اجتماعی هنوز تمام نشده است.»

استانکزی توضیح نداد که مراد او از اشغال سیاسی چیست، اما این مسئله نارضایتی او از ساختار دولت و انزوای هیئت مذاکره‌کننده طالبان در تصمیم‌گیری‌ها را نشان می‌دهد.

فعلا به جز ملا امیرخان متقی که با همه جناح‌های درونی طالبان رابطه‌ای خوب دارد، بقیه اعضای هیئت دفتر سیاسی طالبان در قطر در تصمیم‌گیری‌های این گروه شریک نیستند و به ادارت امنیتی و درآمدها که بیشتر در کنترل شبکه حقانی‌اند، دسترسی ندارند.

رویداد دیگری که اختلاف‌ها درونی میان طالبان را برجسته کرده، تنش بر سر تعیین رئیس شورای کریکت افغانستان است. افراد شبکه حقانی، عزیزالله فضلی را که با حمایت ملا برادر رئیس شورای کریکت افغانستان شده بود، در روز هفتم نوامبر عزل و به جای او میرویس اشرف را معرفی کردند.

خبر انتصاب میرویس اشرف، به‌ سمت رئیس جدید شورای کریکت افغانستان، روز هفتم نوامبر در حساب‌های رسمی این نهاد در رسانه‌های اجتماعی منتشر شد، اما حدود یک ساعت بعد حذف شد. برخی رسانه‌ها گزارش دادند که خبر انتصاب میرویس اشرف به جای عزیزالله فضلی پس از هجوم افراد مسلح وابسته به ملا برادر به دفتر شورای کریکت افغانستان، حذف شده است. یک روز بعد از آن، حساب‌های رسمی شورای کریکت افغانستان با انتشار عکس‌هایی از عزیزالله فضلی، از او به‌عنوان رئیس این نهاد نام بردند و از ملاقاتش با رئیس شورای جهانی کریکت خبر دادند.

در چهار روز گذشته، رسانه‌های طالبان در این مورد سکوت اختیار کرده‌اند. صبح پنجشنبه، رسانه دولتی باختر که زیر نظارت طالبان فعالیت می‌کند، خبر داد که میرویس اشرف، به فرمان ملا محمدحسن آخوند، نخست‌وزیر طالبان، به‌ سمت رئیس شورای کریکت افغانستان منصوب شده و به این ترتیب به نظر می‌رسد اگرچه در چهار روز گذشته میان شبکه حقانی و گروه ملا برادر بر سر تعیین رئیس شورای کریکت افغانستان کشمکش جریان داشته، در نهایت شبکه حقانی پیروز شده است.

هم‌زمان با برجسته شدن اختلاف‌ها میان شبکه حقانی و گروه ملا برادر بر سر تعیین رئیس شورای کریکت افغانستان، روز سه‌شنبه، نهم نوامبر، ویدیویی از کتک زدن یک مرد جوان به دست چند جنگجوی طالب در کابل، در رسانه‌های اجتماعی منتشر شد. به‌تازگی مشخص شده است که فرد لت‌وکوب شده، پسر ابراهیم اچکزی، عضو دفتر سیاسی طالبان در قطر و از افراد همسو با ملا برادر است. جزئیات این رویداد هنوز مشخص نیست، اما ضرب‌وشتم عضوی از خانواده یک مقام طالبان توسط افراد خود این گروه، اتفاقی است که سابقه نداشته است.

این رویدادها ضمن اینکه بیانگر انزوای اعضای دفتر سیاسی طالبان در ساختار قدرت است، وجود شکافی عمیق میان رهبران این گروه را آشکار می‌کند؛ شکافی که اگر در ملاقات ملا برادر و استانکزی با ملا هیبت‌الله ترمیم نشود، ممکن است مانند گذشته به انشعاب در این گروه بینجامد.