همه ما آن‌ها را دیده‌ایم: لاغر، برنزه، ناخن‌های مانیکور شده، در یک آشپزخانه تمیز با مرمر سفید ژست گرفته و یک بسته چای سم زدایی با رنگی ملایم را نوازش می‌دهند. گویی تازه‌ترین محصول مد روز است که داشتنش از واجبات است. شخصیت‌های بانفوذ در مقابل پول در اینستاگرام رویای اندامی بی‌نقص را به مردم عادی می‌فروشند.
گاه هدف این چای‌های سم‌زدایی روشن است. شرکت‌هایی مثل «فلَت تامی کوُ»، «اسکینی مینت» و «اسلِندِر تاکس» چیزی را در مورد نتیجه نوشیدن معجون‌هایشان پنهان نمی‌کنند. اما دیگر تولید کنندگان این چای‌ها از جمله «تیمی بِلِندز» و «بوتی» تلویحا و در لوای عباراتی در مورد «سلامتی» کلماتی متعالی به کار می‌برند که مفهوم نهایی آن «لاغری» است.
چای‌هایی که تصور می‌شود به زیبایی کمک میکنند، تازگی ندارند. در تمام طول تاریخ، چای از جمله انواع سبز و «اولانگ» به عنوان درمان بسیاری از بیماری‌ها ونیز راه از دست دادن وزن عنوان شده‌اند. اما روش تبلیغ‌شان به گونه‌ای قابل توجه تغییر کرده است.
چای‌های موسوم به «سم زدایی» (دیتاکس)، «لاغری» و «پاک‌کنندگی» که وعده لاغری می‌دهند، تجارت بزرگی هستند که ستاره‌های میلیاردر شوهای «رئالیتی» مثل کایلی جنر با ۱۴۲میلیون، و رپر کاردی بی با ۴۸.۴میلیون فالوئر در اینستاگرام، آن‌ها را در شبکه‌های اجتماعی تایید میکنند.
هشتگ #تیتاکس در کنار عکس‌های کسانی که نوشابه‌های سم زدا را در «سفرهای‌شان» می‌نوشند، ۸۷۰هزار پست در اینستاگرام جمع می‌کند. ارزش تجاری بازار بهداشت و سلامتی (جدا از امور پزشکی) در بریتانیا بالغ بر ۲۱.۶میلیون پوند است که انتظار می‌رود تا سال ۲۰۴۰تا ۱۲.۶میلیارد پوند افزایش یابد. جای تعجب نیست که برخی انواع چای‌های سم‌زدایی در بریتانیا بسته‌ای ۱۰پوند به فروش می‌رسد. در برخی موارد می‌توانید مصرف طولانی مدت خود را با پرداخت صدها پوند تامین کنید، اما همه مشتاق آن نیستند.
خطرات چای های ملین
همانطور که کسانی که با ساعت‌ها صرف وقت در دستشویی و مقابله با یبوست می‌دانند، ملین‌ها داروهایی هستند که مدفوع را نرم کرده و حرکات روده را تسریع می‌کند. به گفته سازمان بهداشت عمومی بریتانیا، چهار نوع ملین عمده وجود دارد که یکی از آن‌ها عضلات جهاز هاضمه را تحریک می‌کند که مدفوع را به جلو برانند. یکی از مواد به کار رفته شده در اینگونه ملین ها گیاه «سنا» است که همچنین با آرم تجارتی‌اش، «سِنِکوت» شناخته می شود.
نه همه اما بسیاری ازچای‌های سم‌زدایی حاوی سنا هستند که از برگ و میوه درخت سنا گرفته شده و طبیعی است. هرچند افراد مبتلا به یبوست یا سندرم روده تحریک پذیر با استفاده از سنا احساس راحتی میکنند (سنا با نسخه دکتر در داروخانه ها موجود است) اما به افرادی که روده‌های سالم دارند هشدار داده شده که به خاطر تاثیری که سنا در تغییر ساختار سلامتی انسان دارد، نباید بدون تجویز دکتر یا داروساز مصرف شود.
شارلوت کیندِر، متخصص تغذیه از انجمن بریتانیایی تغذیه و نحوه زندگی با کمک دارو (بَنت)، می گوید:«ملین ها در صورت مصرف مداوم یا بیش از حد می‌توانند به آستر دستگاه هاضمه لطمه زده مانع هضم وجذب مواد غذایی بشوند و نیز آب بدن را کاهش می‌دهند. در برخی موارد تاول در ناحیه مقعد، کم خونی و کمبود عناصر حیاتی در بدن از عواقب آن است».
عوارض جانبی معمول سنا (که به گزارش سازمان بهداشت عمومی بریتانیا در بیش از یک درصد مصرف کنندگان دیده می شود) شامل انقباض جهاز هاضمه، اسهال و تغییر رنگ ادرار است. عوارض نادر اما «جدی» این ملین، قرمز شدن و تورم شدید پوست همراه با خارش است. سازمان بهداشت عمومی می گوید در موارد نادر، ممکن است بدن به سنا واکنش شدید آلرژیک (آنافیلاکسیس) نشان دهد.
حتی چای‌های سم زدایی که در آن سنا به کار نرفته، ممکن است حاوی مواد مدر طبیعی از جمله ریشه گل قاصدک باشند که موجب کم آبی بدن می شوند. کافی است با یک نگاه به نظراتی که در اینترنت در مورد محصولات حاوی سنا ابراز شده، متوجه عوارض معمول استفاده از محصولات حاوی سنا و مدر های طبیعی شد.
عوارضی که بارها به آن اشاره شده عبارتند از درد شکم، گاز و نفخ، مدفوع شل و بدبو، تکرر ادرار و سردرد.
دکتر هریِت اسمیت از انجمن تغذیه بریتانیا می گوید:«فروشندگان این محصولات در اینترنت می گویند این عوارض بی ضرر و موقتی است و نتیجه خروج سموم مضر از بدن است. آن‌ها می‌گویند سردرد نتیجه کم شدن ملایم آب بدن بوده و توصیه میکنند برای جبران آن آب فراوان نوشیده شود. اما ادراری که نتیجه مصرف مواد مدر باشد همراه با اسهال می‌تواند به بی‌آبی شدید بدن منجر شود که بسیار خطرناک است.»
در سال ۲۰۱۵، شرکت «بوتی» به خاطر آن که چای‌هایش به بارداری‌های تصادفی انجامید، مورد انتقاد قرار گرفت (به آن نام «بوتیا بِیبی» داده شد) زیرا اثر اسهال آورش کارکرد قرص های ضدبارداری را متوقف کرد. سازمان بهداشت عمومی بریتانیا اعلام کرده است اگر زنی بیش از ۲۴ ساعت دچار اسهال بوده، باید فرض را بر این قرار دهد که درروزهای اسهال قرض ضدبارداری مصرف نکرده است.
این سازمان می گوید: «اگر می‌توانید، همچنان خوردن قرص‌های ضدبارداری‌تان را ادامه دهید، اما افزون بر آن، از وسایل جلوگیری از بارداری از جمله کاندوم استفاده کنید.»
در سایت بوتیا ضمن اشاره به این خطرات، گفته شده که این چای «ممکن است در کارکرد قرص ضدبارداری تاثیر داشته باشد.» در این سایت به مصرف کننده هشدار داده شده است که این شرکت نمی تواند در مورد تاثیر مصرف این چای توسط زنانی که می خواهند باردار شوند، باردار هستند یا شیر می‌دهند اظهار نظر کند. این در مورد چای معمول صدق نمی کند.
دکتر تونی هِیزِل، پزشک نیم وقت عمومی و عضو کالج سلطنتی پزشکان عمومی، نگرانی های بیشتری در این مورد ابراز کرده است. او می‌گوید:«استفاده بیش از حد از سنا و مواد مدر عناصر سدیم و پتاسیم را از بدن می شوید. این می تواند در موارد مصرف زیاد، به مرگ بینجامد زیرا مقدار بیش از حد یا کمتر از حد پتاسیم فعالیت الکتریک قلب را مختل می‌کند. هیچ مدرکی وجود ندارد که این چای‌ها در کم کردن وزن موثر باشند».
تضاد سم زدایی
واژه «سم زدایی» با آن چه به نظر می آمد کاملا بی ضرر باشد، وارد فرهنگ عموم شد: ساعتی در اسپا، چک نکردن پیام‌های تلفنی، روزی بدون استفاده از لوازم آرایش و شستن موها. هرچند این واژه در مورد دوره نقاهت کسانی که مواد مخدر و الکل را ترک کرده‌اند، مفید است اما برای کم کردن وزن خطرناک شده است.
دکتر هلن فیدلر، متخصص جهاز هاضمه و عضو انجمن بریتانیایی متخصصین جهاز هاضمه می گوید:« روشن است که ما برحسب سلیقه‌مان نوشیدنی‌ها را انتخاب می‌کنیم، اما تبلیغ «سم‌زدایی» برای آن‌ها جایی که تنها حاوی ملین ارزان قیمت سنا هستند، منحرف کننده است».
روده سالم حاوی انبوهی از أنواع باکتری هاست، و «سم زدایی» واژه ای کاملا بی معنی است.
وزنی که به دنبال مصرف چای های «سم زدایی» از دست می رود آب و مدفوع است نه چربی.
دکتر کیندر می گوید:«سم زدایی در چارچوب بهداشتی، شستن بدن از سموم از راه دفع است. کاهش وزن از میان بردن چربی است. پژوهش‌های تازه نشان داده است که به رغم محبوبیت سم‌زدایی به هدف لاغری، شواهد چندانی در مورد این که این رژیم به کاهش بلند مدت وزن کمک می کند وجود ندارد. آن ها تنها در کوتاه مدت و در ارتباط با کالری کم عمل میکنند. در واقع، در بلند مدت کسانی که از طریق کم کردن میزان مصرف کالری و سم زدایی وزن کم کرده اند، با بازگشت به رژیم پیشین، بار دیگر چاق می شوند.
از خطرات فیزیکی سم زدایی گذشته، عوارض روانی آن می تواند لطمه آور بوده بر این تصور و پیام بی جا که لاغری عالی است، دامن بزند.
اِیمی ویکتوریا لانگ، زن ۲۶ ساله ای که مرتبا از چای های سم زدا استفاده می کرده، به ایندیپندنت گفته است:«تمام فکرم این چای بود. تمام مدت یا دلم بهم می خورد یا روی توالت نشسته بودم. به این احساس معتاد شده بودم. از آن به قرص های رژیم لاغری و ملین‌ها پناه بردم. سرانجام، من‌را در بخش سوءتغذیه بیمارستان بستری کردند».
لانگ اکنون مسئول آموزش حدود ۷۰ هزار فالوئر در اینستاگرام است که در آن تصاویر غذاهای سالم و ویدئوی حرکات ورزشی‌اش را پست می‌کند. لانگ به رغم نظرات زندگی سالم که آن را ترغیب می‌کند، شرکت‌های تولید چای‌های سم‌زدایی مرتبا از او می‌خواهند تولیدات‌شان را در مقابل دریافت پول تبلیغ کند. اما لانگ می گوید:«نمی خواهم چیزی را تبلیغ کنم که تاثیری منفی روی زنان جوان دارد».
پژوهش های بنیاد سلامت روان بریتانیا نشان می دهد از هر هشت بزرگسال، یک نفر به خاطر شکل بدنش به خودکشی فکر کرده است. خانم مالی فوربز، فعال نظریه برخورد مثبت به بدن و مجری پادکست «بادی کانز» معتقد است که یکی از عوامل عمده این مشکل، فرهنگ چیره لاغری است.
فوربز می گوید:«این فرهنگ، ایده آل های غیرواقعی زیبایی را ترغیب می کند. این که یک بدن سالم تنها می تواند در یک وجهه ظاهر شود که پاسخ آن را باید در رژیم لاغری، چای های سم زدایی و مصرف محصولاتی یافت که به سرعت وزن را کم می کنند. شواهد موجود حاکی از آن است که وزن جنبه‌های مختلف دارد و عوامل بسیاری در تعیین وزن فرد موثر است. تنها این نیست که کسی چقدر غذا می‌خورد یا چه اندازه ورزش می کند.»
فوربز در ادامه می افزاید مصرف چای های سم زدایی عوامل دیگر وزن را نادیده می‌انگارد و فرهنگ مذمت (برای چاقی) به وجود می‌آورد که اساس آن سوءاستفاده از عدم اعتماد به نفس مردم است. تاثیر این ها همه بر سلامت روان بسیار گسترده است، از اختلال خوردن، بیماری های تغذیه و اضطراب اجتماعی و کاهش کیفیت زندگی گرفته تا به گفته بنیاد سلامت روان، فکر خودکشی».
در ماه‌های اخیر، چند نفر با شرکت های تولید چای سم زدایی و شخصیت های با نفوذ شبکه های اجتماعی در مورد مواد لطمه زننده در چای ها و سوء استفاده از نا امنی های روانی مردم در تبلیغ آن ها تماس گرفته‌اند.
در ماه ژوئن، اَمبِر رُز، مدل مد برای تبلیغ چای سم زدایی شرکت «فلت تامی کوُ» برای زنان حامله در حالی که خودش دومین کودکش را حامله بود، بباد انتقاد گرفته شد. رز در این تبلیغ گفت این چای به مادران به آن روزهای «نفخ، تهوع و حال بد» کمک می کند.
در واکنش، جمیله جمیل، بازیگر و فعال اجتماعی سئوال کرد که آیا این چای به تصویب سازمان نظارت بر مواد غذایی و دارو رسیده است یا نه، و از آن هنگام، شرکت های تولید چای سم زدایی را «زشت» و «شیطانی» توصیف کرده است. جمیل در پست های اخیرش در شبکه های اجتماعی نوشته است:«به توصیه سلبریتی ها در مورد رژیم غذایی گوش نکنید. آن ها هیچ اهمیتی برای کلیه ها، کبد یا سلامت روان شما قائل نیستند. آن ها را آنفالو کنید، حذفشان کنید و این را تکرار کنید.»
فکر می کنم اگر مردم از علوم اطلاع داشتند یا اصلا نداشتند، در مورد آن چه در پس این محصولات بسته بندی شده در قوطی های صورتی است، بیشتر تردید نشان می دادند.
اِما ویتیکِر، یک فعال اجتماعی است که پیشتر مصرف کننده چای های سم زدایی بوده که به بیماری «بولیمیا» (پرخوری بیش از حد) و نارسایی روانی انجامیده بوده است. او که به تازگی کارزار «یک تغییر.اُرگ عریضه برای منع چای های سم زدایی» بدون نسخه پزشک به راه انداخته، می گوید:«در ابتدا که خوردن این چای ها را با توجه به مقدار مصرف شروع کردم، دچار دل درد، اسهال، یبوست و خستگی شدید شدم. پس از حدود یک ماه، این عوارض همچنان ادامه داشت تا آن جا که حتی در انظار نمی توانستم جلوی دفع مدفوع را بگیرم. سرانجام کارم به اورژانس بیمارستان کشید.»
بد تر از آن، ویتیکر برای دفع مدفوع ناچار بود از چای های سم زدایی استفاده کند. او می گوید:« برای مبارزه با یبوست شدید، پزشک برای من ملین های ملایم تجویز کرد.»
ویتیکر تاکید می کند که شبکه های اجتماعی واقعیت این چای ها را مخدوش می کنند. او می گوید:«سلبریتی‌هایی که این محصولات دارویی را تبلیغ میکنند، هرگز به این واقعیت اشاره نمی‌کنند که این محصولات می‌توانند سلامت جسم و روان شما را مختل کنند. فکر می‌کنم اگر مردم از علوم اطلاع داشتند یا اصلا نداشتند، در مورد آن چه در پس این محصولات بسته‌بندی شده در قوطی‌های صورتی وجود دارد، بیشتر تردید نشان می‌دادند».
اما ویتیکر درعریضه اش که بیش از ۲۱۰۰ امضاء جمع کرده است می نویسد:«این بر عهده ماست که از کودکانمان مراقبت کنیم. نباید شخصیت های با نفوذی باشیم که ملین را در بسته های صورتی تبلیغ می کنیم.» اما جای تعجب نیست که سلبریتی ها در پی منافع مالی چای های سم زدایی هستند. بسیاری از تولیدکنندگان این چای ها یا در مقابل عکسی با محصولشان (در شبکه های اجتماعی) یک مبلغ توافق شده می پردازند یا از بابت فروش آن کمیسیون می پردازند.
کِتی میهن، زن زیبا و بلاگری بانفوذ که با ۲۰ هزار فالوئر در اینستاگرام تساوی و گونه گونی را تشویق می کند، بارها فرصت آن را داشته برای این چای ها تبلیغ کند و هربار این پیشنهاد را رد کرده است. میهن که در ارتباط با تساوی در آموزش در پارلمان سخنرانی کرده می گوید همواره یکی از تولیدکنندگان چای سم زدایی با ایمیل با او تماس می گیرد و با لحنی غیرحرفه ای و خودمانی که مورد پسند او نیست به او پیشنهاد می کند در مقابل دریافت ده تا بیست درصد از مبلغ فروش، کالایش را تبلیغ کند.
توماس والترز، بنیانگزار آژانس تبلیغاتی «پسر یک میلیارد دلاری» می گوید «همه فعالیت های تبلیغاتی لزوما به سلبریتی هایی با میلیون ها فالوئر نیاز ندارند.» والترز شخصیت های با نفوذ شبکه های اجتماعی را به چهار گروه تقسیم می کند: سلبریتی ( با بیش از ۵۰۰ هزار فالوئر)، مارکوس (۱۰۰ هزار فالوئر)، مید (۳۰ هزار فالوئر) و میکرو (۱۰ نا ۳۰ هزار فالوئر). این تقسیم بندی نرخ پرداخت را تعیین می کند.
هرچند این شرکت تبلیغاتی به شرکت های تولید چای سم زدایی مرتبط نیست، اما دستمزدشان برای تبلیغ از طریق شخصیت های محبوب برای برندهای لوازم آرایش از جمله نارز، پریمارک و تَنگِل تیز چیزی میان ۲۵ تا ۱۰ هزار پوند برای هر پست در شبکه های اجتماعی است. در این میان، کریس جنر، ستاره شوهای رئالیتی، زمان اذعان کرد که فرزندان مشهورش می توانند برای تنها یک حمایت تبلیغاتی در شبکه های اجتماعی میلیونها دلار دریافت کنند. جنر در ماه آوریل در برنامه یکشنبه صبح کانال سی بی اس در باره دستمزد دخترش گفت:«گاهی اگر کیم (کارداشیان) یا کایلی باشد، بستگی دارد چه باشد. اگر (کالا) دارو باشد، یا یک نوشابه یا خوردنی یا چیزی که به پوستتان می مالید ( قیمت بالاتر می رود).»
اما آیا مقرراتی در مورد این وجود دارد که یک سلبریتی تا چه حد باید در مورد کالایی بداند، یا چه میزان از آن را باید مصرف کرده باشد تا بتواند تبلیغش را بکند؟
می شود از چای های سم زدایی به سازمان استاندارد تبلیغات شکایت برد؟
منشور سازمان استاندارد تبلیغات (آ اس آ) استفاده از آگهی هایی که «مصرف کننده را با حذف اطلاعات (مربوط به محصول) منحرف می کند، قدغن کرده است.» این سازمان مرتبا آگهی هایی را که یا منحرف کننده بوده یا درباره کاهش وزن ادعاهای بی اساس می کنند، حذف می کند. بنابراین، چگونه است که تبلیغات چای های سم زدایی ممنوع نمی شود؟ در منشور سازمان آمده است که کالا «نباید با حذف اطلاعات یا عرضه آن به گونه ای مبهم، ناخوانا، دوپهلو و خارج از وقت، منحرف کننده باشد.»
فوربز که شرکت های «تیتاکس» از جمله «تیم بلندز» بارها به او پیشنهاد همکاری داده می گوید این به این دلیل است که شرکت ها از مقررات مبهم سوءاستفاده و خود را پشت عنوان «دید مثبت به بدن» پنهان می کنند.
او می گوید:«این شرکت ها گزینه دید مثبت به بدن را انتخاب می کنند چون می دانند در حال حاضر جنبشی محبوب است، و آن را به سود بازار خودشان می چرخانند. اما پیام آن ها این نیست که بدنتان را بپذیرید. پیام این است که بدن شما تنها موقعی قابل قبول خواهد بود که از محصولات ما استفاده کنید.»
آدی آرزینی، مدیر شرکت «تیمی بلِند» که محصولاتش که حاوی ریشه سناست توسط کایلی جنر تبلیغ شده است، با این ارزیابی مخالف است:«من به تبلیغاتی اعتقاد ندارم که باعث نشود زن از بدنش احساس رضایت نکند. خودم چندان لاغر نیستم و لاغری مفرط را هم در محصولاتم تبلیغ نمی کنم.» این البته، به رغم آن است که شرکت او یک نوع چای به نام «اسکینیتی» (چای لاغری) می فروشد و تصاویر قبل و کاهش وزن بعد از مصرف این چای را در اینستاگرام پست می کند.
آرزینی ضمن اشاره به این که چای تیمی برای استفاده بلند مدت نیست، می افزاید:«هدف این سم زدایی پاک کردن ملایم بدن و بیرون راندن سموم است که در نتیجه آن مشتری در مجموع احساس سلامت بیشتری کند.» او در مورد استفاده از سنا گفت این گیاه «قرن ها به عنوان پاسخی به مشکلات گوارشی» استفاده شده است.
ناتاشا گرانو، سلبریتی مقیم لندن با بیش از یک میلیون فالوئر در اینستاگرام که در گذشته چای سم زدایی «اسکینی مینت» را تبلیغ کرده، همچنان از تصمیمش دفاع می کند. گرانو می گوید او در گذشته مصرف دو ماه این چای را دریافت و استفاده کرد، هرچند شرکت تولید کننده چای در این مدت برای پی گیری تاثیر آن با گرانو تماس نگرفت. گرانو می گوید «آن ها پس از ارسال چای، بقیه امور را به من واگذار کردند.» گرانو که برای تبلیغ این چای با یک عکس و یک ویدئو در شبکه های اجتماعی یک مبلغ چهار رقمی دریافت کرده است، می گوید:«مردم به آن ملین بسته بندی شده می گویدند، اما من اینطور فکر نمی کنم. اگر آن را درست مصرف کنید ضرری نخواهد داشت. من هیچ عوارض جانبی بدی نداشتم، اما باید چندین بار به توالت می رفتم.»
آینده تبلیغات چای سم زدایی و وجود آن به طور کلی مبهم و متزلزل است.
استیون کوران، مدیر شکت «بوتی» می گوید بر اساس قوانین اتحادیه اروپا، تمام مواد غذایی که به بازار عرضه می شود باید برای مصرف بشر مطمئن باشد:«به همین دلیل، ما مطمئن می شویم که تولیدات ما حاوی تمام هشدارها، راهنمایی ها و احتیاط های لازم در چهارچوب قوانین و مقررات مربوطه باشد».
اما برای کیندر، پیام ساده است:«برای کاهش وزن هیچ چیز نمی تواند جایگزین یک رژیم غذایی و نوع زندگی متعادل و در بلند مدت، حفظ وزن (متعادل) باشد».
آینده چای های سم زدایی
در حالی که حساب های اینستاگرام مملو از تصاویر شخصیت های پرنفوذ است که این گونه چای ها را تبلیغ می کنند، بنظر می رسد کفه ترازو به آرامی به سویی می گردد که آن ها نه تنها برتری بلکه قبول خود را از دست می دهند.
اما گلیزیر، رئیس بخش شبکه های اجتماعی بین المللی در آژانس «کراود» معتقد است که این بخشی به دلیل آن است که شفافیت و اخلاق آرم های تجارتی برای مصرف کننده به گونه ای فزاینده اهمیت پیدا می کند. او می گوید:«آینده تبلیغ در مورد چای های سم زدایی و در واقع وجود این گونه چای ها نامعلوم و متزلزل است».
به گفته گلیزیر، ۳۰ درصد خریداران عمده از خرید کالایی که کیفیت آن با تجارت آن ها برابری نمی کند، خودداری می کنند. به همین نسبت مصرف کنندگان از شرکت هایی که اخلاقیاتشان با آن ها تطابق ندارند، خرید نمی کنند. گلیزیر می افزاید اگر برندی بخواهد شفافیت داشته، مطرح و موفق بماند، باید نشان دهد درکنار مردم، اخلاقیات و «مسائل مهم اجتماعی» ایستاده است. به عبارت دیگر، برند ها باید هدفی دوستانه و ارزش های (اخلاقی) داشته باشند. آن هایی که این را رعایت نکنند، فروش نخواهند کرد. در واقع، ۴۸ درصد بازرگانان توافق نظر دارند که فروششان در طول دو سال گذشته افت کرده به دلیل این که به اندازه کافی به نشان دادن هدف تولید کالای‌شان توجه نکرده‌اند».
شاید تنها سم زدایی که به آن نیاز داریم این است که ببینیم چه کسانی را در شبکه‌های اجتماعی دنبال می‌کنیم.
شرکت های «اسکینی مینت»، «اسلندرتاکس» و «فلت تامی کوُ» به تقاضای ایندیپندنت برای اظهار نظر پاسخ نداده اند.
این نوشته برگردان فارسی از مقالات منتشر شده دیگری است و منعکس کننده دیدگاه سردبیری روزنامه ایندیپندنت فارسی نمی باشد.
© The Independent
