غلامرضا سلیمانی، که چند ماهی است جایگزین غلامحسین غیب‌پرور در فرماندهی سازمان بسیج شده است، روز گذشته از ساماندهی 1000 گردان سایبری در سراسر ایران خبر داده است.
گردان در ادبیات نظامی، واحدی است با 300 تا 800 نیرو. اگر سخنان سلیمانی درباره نیروی سایبری مجموعه سپاه و بسیج درست باشد به آن معنا است که این نهاد نظامی از 300 تا 800 هزارنفر برای اثرگذاری در بخش‌های مختلف فضای سایبری استفاده می‌کند.
سلیمانی ترکیب نیروهای این گردان‌ها را مجموعه‌ای از «جوانان انقلابی و پرتحرک» توصیف کرده است که از سوی بسیج فرماندهی می‌شوند. با توجه به اینکه رئیس سازمان بسیج مدعی شده این هزار گردان از سوی بسیج هدایت و فرماندهی می‌شوند، به نظر می‌رسد فعالیت این گردان‌ها جدای از فعالیت نیروهای رسمی سپاه در مرکز پدافند سایبری این نیرو باشد.
مرکز پدافند سایبری سپاه که در میانه دهه 80 شکل گرفت در بخش‌های مختلف از رصد شبکه‌های اجتماعی تا پرونده‌سازی‌های امنیتی، هک حساب‌های کاربری و وب‌سایت‌های مخالفان و منتقدان جمهوری اسلامی و همچنین بخش فعالیت‌های بین‌المللی فعال بوده است.
علاوه بر سپاه و بسیج دیگر نهادهای امنیتی و نظامی نیز تلاش کرده‌اند با سازمان‌دهی نیروهایشان در فضای سایبری با آنچه «تهدیدات موجودیتی علیه نظام» می‌خوانند مقابله کنند.
وظیفه ایجاد هماهنگی میان این سازمان‌ها و نیروهای پراکنده در نهادهای مختلف امنیتی و نظامی بر عهده «قرارگاه سایبری و تهدیدات نوین» به فرماندهی مصطفی ایزدی است. این قرارگاه خود از بخش‌هایی است که در دهه 80 در زیرمجموعه قرارگاه مرکزی خاتم‌الانبیا تشکیل شد. مصطفی ایزدی پیش از انتصابش به فرماندهی قرارگاه سایبری و تهدیدات نوین، معاون «راهبردی و اشراف» فرماندهی کل قوا بود.
علاوه براین سازمان‌ها و نهادهای فعال در فضای مجازی که عمدتا در بخش‌های نظامی و امنیتی فعال هستند، رهبر جمهوری اسلامی در اسفندماه سال 1390 فرمان تشکیل شورای عالی فضای مجازی را صادر و ترکیب حقوقی و حقیقی آن را اعلام کرد. البته علی خامنه‌ای تنها به تشکیل این شورای عالی بسنده نکرد و در همان نامه به اعضای این شورا دستور داد تا به‌سرعت «مرکز ملی فضای مجازی» را با هدف «اشراف کامل و به‌روز نسبت به فضای مجازی در سطح داخلی و جهانی و تصمیم‌گیری نسبت به نحوه مواجهه فعال و خردمندانه» تشکیل دهد. به بیان دیگر مرکز ملی فضای مجازی بازوی اجرایی شورای عالی فضای مجازی است و فارغ از قواعد رسمی و قانونی کشور صرفاً براساس مصوبات شورای عالی فضای مجازی اقدامات خود را عملیاتی می‌کند.
Read More
This section contains relevant reference points, placed in (Inner related node field)
رضا تقی‌پور، یکی از افرادی که به حکم علی خامنه‌ای به‌عنوان عضو حقیقی شورای عالی فضای مجازی منصوب شده است، نگاه رهبر جمهوری اسلامی به فعالیت در فضای مجازی را به جهاد در راه خدا تشبیه کرده و گفته است که همانند دوران جنگ با عراق باید خاک‌ریزها و محورهای عملیاتی توسط نیروهای انقلابی فعال شوند: «از سه دهه پیش، بحث اهمیت فضای مجازی و جنگ نرم بار‌ها و بار‌ها از سوی رهبر معظم انقلاب به مسئولان گوشزد شده است و ما باید با الهام از سخنان ایشان در این عرصه فعالیت کنیم. وقتی معظم‌له اهمیت فضای مجازی را به اندازه اهمیت انقلاب اسلامی بیان می‌کنند، باید به جایگاه این عرصه پی برد. زمانی که مقام معظم رهبری فضای مجازی را با انقلاب مقایسه می‌کنند یعنی هم دشمن به این فضا کوچ کرده است و هم ما باید خاک‌ریزها و محور‌ها را با شور و شوق دوران دفاع مقدس در این فضا فعال کنیم.»
انتخابات و رصد امنیتی!
در جریان اعتراضات به انتخابات سال 1388، خبرهای بسیاری از فعالیت معاونت سایبری سازمان اطلاعات سپاه و فرماندهی امنیت سایبری منتشر می‌شد. در آن سال سایت «گرداب» که ارگان رسانه‌ای فرماندهی امنیت سایبری سپاه بود در دو جبهه پرونده‌سازی برای فعالان و چهره‌های سیاسی و رسانه‌ای و همچنین اعتراف‌گیری از دستگیرشدگان فعال بود. پروژه‌هایی همچون «مضلین»، «دارکوب»، «چشم روباه» و «عنکبوت» از پروژه‌هایی بود که در آن سال‌ها توسط این مجموعه به اجرا درآمد.
اما پس از تجربه سال 1388 و رشد شبکه‌های اجتماعی، موضوع دخالت در فضای مجازی با هویت‌های جعلی و حقیقی نیز به مجموعه اقدامات امنیتی افزوده شد. به بیان دیگر، علاوه بر رصد و پرونده‌سازی، موضوع «اثرگذاری» از طریق «فیک نیوز»، «حملات گروهی هماهنگ به کاربران مشهور و منتقد» و «فضاسازی کاذب در شبکه‌های اجتماعی» نیز به مجموعه اقدامات نیروهای سازمان‌دهی شده توسط سپاه و بسیج افزوده شد.
پس از این سازمان‌دهی جدید بود که موضوع «گردان‌های عملیات فرهنگی فضای مجازی» نخستین بار در سال 1394 و در رزمایش سالانه قرارگاه ثارالله سپاه تهران رسانه‌ای شد.
در اخبار مربوط به این رزمایش گفته شد که 23 «گردان عملیات فرهنگی در فضای مجازی» که زیر نظر قرارگاه امنیتی ثارالله فعالیت می‌کنند در این رزمایش حضور خواهند داشت. اعضای فعال این 23 گردان که تنها در استان تهران مشغول به کار بودند، در سال 1394 بیش از 3 هزار نفر اعلام شده بود.
اهداف این گردان‌ها نیز پیگیری اهداف انقلاب اسلامی در فضای سایبری، مدیریت پیام با استفاده از تولیدات مختلف و زبان‌های گوناگون، استفاده از ابزارهای رسانه، سازمان‌دهی و کادرسازی گردان‌های سایبری و انجام عملیات‌های سایبری با پیگیری اهداف کلان نظام و انقلاب عنوان شده است.
گفته شده بود که هر گردان دارای گروهان‌های تخصصی در حوزه‌های مختلف تولیدی، دیداری و شنیداری، شبکه‌های اجتماعی، بازی و انیمیشین و گرافیک است.
حضور سپاه در فضای مجازی تنها به تشکیل گردان‌های عملیات فرهنگی و ایجاد ساختارهای جدید در بخش‌های امنیتی و نظامی محدود نمانده است.
در سال 1395 تشکیلات جدیدی به نام «سازمان فضای مجازی سراج» هم تشکیل شد تا به‌عنوان یک مرکز «غیردولتی» موضوع آموزش و ایجاد هماهنگی میان نیروهای پراکنده ارزشی در فضای مجازی را پیگیری کند. حضور سردار نجات، معاون فرهنگی وقت سپاه پاسداران، در افتتاح این سازمان و شواهد مربوط به 3 سال فعالیت آن‌ها نشان می‌دهد که این سازمان گرچه خود را «غیردولتی» می‌خواند ولی از سازمان‌های زیرمجموعه معاونت فرهنگی سپاه پاسداران است.
سازمان‌دهی فعالان ارزشی شبکه‌های مجازی در موضوعات مختلف از حمله به چهره‌های اپوزیسیون تا ایجاد شبهه در کمپین‌های حقوق بشری، حمایت از ابراهیم رئیسی و اقداماتش، بخشی از فعالیت‌های سازمان فضای مجازی سراج بوده است. ورود سازمان‌دهی شده افراد مرتبط با این سازمان به موضوع برجام و نقد سیاست خارجی دولت روحانی نیز یکی از موضوعاتی است که این سازمان در سه سال گذشته دنبال کرده و البته با اعتراض حسام‌الدین آشنا، مشاور حسن روحانی هم روبرو شده است.
آشنا در یک رشته توییت، مجموعه‌ای از سؤالات را درباره فعالیت سازمان سراج مطرح کرده بود: «سازمان فضای مجازی سراج دارای چه ماهیت حقوقی است؟ نقش حاکمیتی دارد؟ دولتی است؟ خصوصی است یا سازمانی مردم‌نهاد؟ وابسته به چه نهاد یا مؤسسه‌ای است؟ از چه سالی آغاز به فعالیت کرده است؟ چه فعالیت‌هایی انجام می‌دهد؟ مهم‌ترین دستاوردهای فعالیتش تاکنون چه بوده است؟»
«این مؤسسه بیشتر ماهیت تجاری دارد یا فرهنگی یا امنیتی؟ بودجه آن چقدر است و از چه محلی تأمین می‌شود؟ ساختار اداری و تشکیلاتی آن چگونه است؟ چگونه عضوگیری می‌کند و دارای چه شرایط استخدامی است؟ مسئول آن با حکم چه کسی تعیین می‌شود؟ این مؤسسه دارای چه تجهیزات و تأسیساتی است؟»
سازمان فضای مجازی سراج در توضیحاتی که در وب‌سایتش منتشر کرده، نوشته است که از «حمایت سازمان‌های انقلابی» برخوردار است. عنوان «سازمان‌ها و نهادهای انقلابی» معمولاً اشاره به سپاه دارد و زمانی به کار می‌رود که گوینده نخواهد یا نتواند به شکل مستقیم به سپاه ارجاع دهد.
همچنین، این سازمان وظیفه خود را ایجاد هماهنگی و انسجام در میان فعالان انقلابی فضای مجازی و شکل دادن به یک «امت واحده فرهنگی» اعلام کرده است.
توسعه نفوذ سپاه در فضای مجازی و سازمان‌دهی این حجم از نیرو و امکانات در این بخش، مستلزم تخصیص بودجه‌ای قابل توجه است که در هیچ یک از گزارش‌ها و اخبار به آن اشاره‌ای نشده است. این میزان از بسیج بودجه و امکانات نمی‌تواند بدون اذن رهبر جمهوری اسلامی رخ داده باشد. به نظر می‌رسد سپاه نه به شکل خودانگیخته که با فرمان علی خامنه‌ای با تمرکز دادن به امکانات و نیروهایش در این بخش نوظهور، اما گسترده و اثرگذار، می‌خواهد خود را به‌عنوان مهره اصلی برای پیشبرد تمایلات سیاسی، امنیتی، انتخاباتی و فرهنگی نظام و رهبر جمهوری اسلامی تثبیت کند.
