حسین امیرعبداللهیان، وزیر امور خارجه جمهوری اسلامی ایران ادعا می‌کند که تهران در مذاکرات هسته‌ای جدی است و گواه آن باقی ماندن شماری از اعضای هیات ۴۰ نفره هسته‌ای در وین است. حضور پرتعداد نمایندگان جمهوری اسلامی در قلب اروپا در حالی که طرف‌های مذاکره پایتخت اتریش را ترک کرده‌اند، نمی‌تواند نشانه عزم راسخ تهران برای دستیابی به توافق باشد. اما ارایه پیشنهادهایی از سوی تهران که آلمان آنها را «غیرواقع‌بینانه و غیرممکن» توصیف می‌کند و حتی چین از آن «انگشت به دهان مانده»، می‌تواند مهر تاییدی بر این نظریه باشد که تهران در وین به دنبال خرید زمان است.

ایران سال‌ها پس از فروریختن تابوی مذاکره مستقیم با آمریکا؛ دوباره به پشت دیوار بازگشته است تا فاصله حقیقی جمهوری اسلامی با چهره‌ای که از آن ساخته و پرداخته می‌شود را به تصویر بکشد.

اروپاییان در دور اخیر مذاکرات که هشتم آذرماه آغاز شد و جمعه گذشته در اوج بدبینی و ابهام به پایان رسید، در نقش کبوتر نامه‌بر پیام‌های نمایندگان تهران را به آمریکایی‌ها می‌رساندند که در فاصله چند دقیقه از هتل کوبورگ، محل برگزاری مذاکرات هسته‌ای اقامت داشتند. صحنه‌ای که در دنیای امروز، جایی که دیپلماسی مدرن پیمان ابراهیم را از رویایی دست‌نیافتنی به حقیقتی انکارناپذیر تبدیل می‌کند، بیشتر به یک کمدی می‌ماند تا نمایش جدیت تهران برای حل‌و‌فصل بحرانی که بیشترین هزینه را بر اقتصاد، سیاست خارجی و مردم ایران تحمیل کرده است‌.

جمهوری اسلامی ادعا می‌کند که با ارایه پیش‌نویس‌هایی در زمینه لغو تحریم و تعهدات هسته‌ای که از نگاه برلین نقض همه دستاوردهای شش دور قبلی مذاکرات است، آنچه که باید را انجام داده و اکنون توپ در زمین آمریکا است. تهران می‌گوید به دنبال توافق «متین، منطقی و قوی» است که مزایای اقتصادی داشته باشد؛ اما نمی‌گوید چرا برای تحقق این هدف با طرف اصلی ماجرا یعنی ایالات‌متحده آمریکا به‌طور مستقیم مذاکره نمی‌کند.

جمهوری اسلامی به بهانه خارج شدن آمریکا از برجام، فرستادگان دولت بایدن را پشت در نگاه‌داشته و با طرف‌های فرعی یعنی اروپا، روسیه و چین به‌طور مستقیم گفت‌و‌گو می‌کند. این در حالی است که از برجام تنها یک نام باقی مانده است. تهران مدت‌هاست از محدودیت‌های در نظر گرفته شده در برنامه جامع اقدام مشترک عبور کرده است. اروپا، روسیه و چین نیز به گفته مقامات جمهوری اسلامی تا کنون به هیچ یک از تعهدات خود در برجام عمل نکرده‌اند. جمهوری اسلامی ایران با پرهیز از مذاکره مستقیم با آمریکا به بهانه خروج از توافقی که دیگر وجود خارجی ندارد، ضمن حفظ وجهه خود که بدون لغو همه تحریم‌ها پای میز مذاکره بازگشته، می‌کوشد از حداکثر ظرفیت‌هایی که به لطف پافشاری دولت بایدن و اروپا بر احیای برجام پدید آمده، استفاده کند.

شرط مقامات عالی‌رتبه جمهوری اسلامی برای تغییر چارچوب مذاکرات از ۱+۴ به ۱+۵ (مذاکراتی که آمریکا هم در آن حضور مستقیم داشته باشد) لغو همه تحریم‌ها و تضمین خارج نشدن دوباره ایالات‌متحده از توافق است. تهران می‌داند که بر اساس قانون اساسی آمریکا، جو بایدن نمی‌تواند هیچ یک از این خواسته‌ها را برآورده کند. اما در عین حال اطمینان دارد که اصرار بر خواسته‌های حداکثری هزینه سنگینی نخواهد داشت، چرا که دولت کنونی آمریکا تا زمانی که با یک تهدید بالقوه و قریب‌الوقوع مواجه نشود، ژست مذاکره را به تصمیم‌گیری‌های سخت ترجیح می‌دهد.

تصور محدود بودن گفت‌و‌گو‌ها به زمین وین، باتوجه به سابقه طولانی مذاکرات پشت‌پرده نمایندگان اصلی تهران و واشینگتن ساده‌لوحانه است، اما آنچه در ظاهر جریان دارد، علاقمندی طرفین به حفظ چارچوب موجود در آینده نزدیک است. چارچوبی که به نظر می‌رسد هر یک از طرف‌ها محدوده مانور ایمن خود را در آن تعیین کرده‌ و از برخورد مستقیم بایکدیگر پرهیز می‌کنند. پیشنهاد‌هایی مانند «توافق موقت» نظیر آنچه در ژنو اتفاق افتاد یا توافق «کم در برابر کم» هم به رغم نگرانی‌های اسرائیل و کشورهای منطقه در همین راستا ارایه می‌شود.

در حالی که ترافیک دیپلماتیک در منطقه و واشینگتن جریان دارد و گفته می‌شود دولت بایدن برای برون رفت از بن‌بست جاری به روسیه و چین امید بسته است، امیر عبداللهیان می‌گوید به‌زودی دور دیگری از مذاکره‌ها در وین برگزار خواهد شد. این مذاکرات احتمالا باز هم از پشت دیوارهای هتل کوبورگ با آمریکایی‌ها دنبال می‌شود که در گذشته‌ای نه چندان دور محل نشست‌های وزرای خارجه جمهوری اسلامی ایران و ایالات‌متحده آمریکا بود. 

قاب مذاکرات وین برای تهران اهرمی است علیه تهدید‌های احتمالی در شورای حکام یا شورای امنیت سازمان ملل و پوششی برای توسعه برنامه‌های هسته‌ای و تا جایی که واشینگتن حاضر به همراهی باشد، جمهوری اسلامی به بهره‌برداری از آن ادامه خواهد داد.