صبح روز ۲۱ آذر ۱۴۰۰، نخستین لایحه بودجه تنظیم شده در دولت ابراهیم رئیسی، رئیس جمهوری رژیم جمهوری اسلامی ایران، به مجلس شورای اسلامی تحویل شد. بر اساس ماده واحده لایحه بودجه پیشنهادی دولت، بودجه سال ۱۴۰۱ کل کشور از حیث منابع و مصارف بالغ بر سی و شش میلیون و سیصد و ده هزار و هفتصد و چهار میلیارد و ششصد و بیست و هشت میلیون (۳۶.۳۱۰.۷۰۴.۶۲۸.۰۰۰.۰۰۰) ریال است.

همچون سال‌های گذشته، سپاه پاسداران و سازمان‌های مرتبط یا زیرمجموعه آن، در مقایسه با نیروهای چهارگانه ارتش، سهم قابل‌توجهی از بودجه را به خود اختصاص داده‌اند در حالی که نیروی انسانی سپاه یک‌چهارم ارتش است. هزینه‌های خریداری، تعمیر و نگهداری، و عملیات تجهیزات و تسلیحات سپاه نیز کمتر از یک‌دهم ارتش است. با وجود این، سهم سپاه پاسداران از بودجه پیشنهادی سال آینده ۹۲ هزار و ۹۸۸ میلیارد تومان، یعنی در حدود سه‌برابر بودجه پیشنهادی برای ارتش است که ۳۳ هزار و ۹۶۷ میلیارد تومان قید شده است.

اگر نیروهای ارتش و سپاه از لحاظ تخصص، شمار نیرو، و تجهیزات با یکدیگر مقایسه شوند، باز هم می‌بینیم که سپاه پاسداران و نیروهای سه‌گانه‌اش- هوایی و فضایی، زمینی، و دریایی- از آنجا که فاقد ساختار نیروی نظامی کلاسیک هستند، نقش راهبردی در دفاع از سرزمین ایفا نمی‌کنند. تنها نیروی هوافضای سپاه پاسداران، و آن هم با استفاده از موشک‌های بالستیک نقطه‌زن، توانسته است در راه پیشبرد تاکتیک دفاع تهاجمی در سال‌های اخیر، خطر تهاجم کشورهای منطقه و فرامنطقه را به حریم هوایی، دریایی، و زمینی ایران کاهش دهد. سایر نیروها، به‌خصوص نیروی دریایی سپاه، حرفی برای گفتن در برابر نیروهای نظامی کشورهای منطقه و فرامنطقه در منطقه خلیج فارس ندارند، و فقط قادرند امنیت کشتی‌رانی غیرنظامی را به خطر بیندازند.

آنچه امروزه سپاه پاسداران انقلاب اسلامی را قادر ساخته است که سران رژیم جمهوری اسلامی را به افزایش ۲۴۰ درصدی بودجه سال آینده‌اش راضی کند، نمایش قدرت پوشالی‌اش در ماه‌های اخیر است. تصرف نمایشی و ظاهری نفت‌کش‌ها در آب‌های جنوبی ایران و نمایش قایق‌های تندرو در نزدیکی کشتی‌های جنگی آمریکایی را، در شرایطی که دولت آمریکا از درگیری نظامی با نیروهای ایرانی پرهیز می‌کند، می‌توان از موارد «مهم» نمایش قدرت ظاهری سپاه برشمرد. همه این‌ها به  فرماندهان اسبق سپاه چون محمدباقر قالیباف، رئیس مجلس، و دیگرانی که امروز در مهم‌ترین پست‌های اجرایی دولت ابراهیم رئیسی حضور دارند و بسیاری از صندلی‌های مجلس شورای اسلامی به خود اختصاص داده‌اند، کمک می‌کند بودجه سالانه سپاه پاسداران را بیش از پیش افزایش دهند.

مقایسه بودجه پیشنهادی ارتش و سپاه  در سال ۱۴۰۱

بودجه ارتش و سپاه هر سال افزایش می‌یابد، اما این افزایش برای سپاه و سازمان‌های زیرمجموعه یا مرتبط با آن چهار برابر افزایش بودجه ارتش است، تا جایی که بودجه سپاه پاسداران را، با نیروی انسانی به‌مراتب کمتر و تجهیزات و تسلیحات کمتر از ارتش، سه‌برابر ارتش کرده است. به عبارت ساده‌تر، بودجه نیروهای سه‌گانه سپاه پاسداران به‌علاوه سپاه قدس، در سال آینده ۱۴۱ درصد افزایش یافته و به حدود ۹۳ هزار میلیارد تومان رسیده است، در حالی که بودجه نیروهای چهارگانه ارتش، با فقط ۶۸ درصد افزایش، به حدود ۳۴ هزار میلیارد تومان رسیده است.

اگر افزایش بودجه نهادهای وابسته به سپاه پاسداران، همچون قرارگاه فرهنگی اجتماعی بقیة‌االله (کمک و حمایت از موسسات فرهنگی و اجتماعی اوج و سراج به نسبت مساوی) و قرارگاه‌های سازندگی و اقتصادی آن نیز در نظر گرفته شود، افزایش بودجه نهایی سپاه چیزی بالغ بر ۲۴۰ درصد است. این در حالی است که نیروهای چهارگانه ارتش با مشکلات شدید ناشی از کمبود بودجه برای خرید ساده‌ترین نیازهای دفاعی، از جلیقه‌های ضدگلوله گرفته تا تسلیحاتی چون هواپیماهای جنگنده، روبرویند.

در بخش‌های دیگری از لایحه بودجه سال ۱۴۰۱ به خوبی دیده می‌شود که اولویت مقام‌های جمهوری اسلامی ایران نه تقویت بنیه دفاعی نیروهای چهارگانه ارتش به منظور محافظت از حریم آبی، خاکی، و هوایی کشور، بلکه افزایش توانمندی سپاه به منظور جنگ‌افروزی در فراسوی مرزها از طریق حمایت از گروه‌های نیابتی و افزایش توانمندی نهادهای امنیتی و اطلاعاتی به‌منظور مقابله با اعتراض‌های مردمی در داخل ایران است.

مبلغ پیشنهادی ناچیز برای تقویت بنیه دفاعی نیروهای چهارگانه ارتش

بودجه پیشنهادی برای تقویت بنیه دفاعی سپاه پاسداران در سال ۱۴۰۱ بالغ بر ۹۵۹ میلیون و ۹۶۲ هزار یورو است، در حالی که مبلغ مشابه برای ارتش، ۴۱ درصد مبلغ پیشنهادی برای سپاه، یعنی ۶۷۹ میلیون و ۹۲۵ هزار یورو است. اگرچه مبلغ ۹۵۹ میلیون یورو پیشنهادی برای افزایش توانایی‌های رزمی سپاه، برای نیرویی که عمده یگان‌های نظامی‌اش ساختاری شبیه به نیروهای شبه‌نظامی دارند و ساختار نیروی نظامی کلاسیک ندارند، مبلغی چشمگیر است، اما بودجه به‌مراتب کمتری که به ارتش اختصاص یافته است، به‌هیچ‌وجه توانایی‌های نظامی آن را افزایش نمی‌دهد.

در سال ۱۴۰۰، نیروی دریایی ارتش باارزش‌ترین دارایی خود، یعنی ناو پشتیبانی خارک را به علت سهل‌انگاری و ضعف فرماندهی از دست داد و حالا نیاز به بودجه‌ای قابل‌توجه برای ساختن نمونه‌ای مشابه با آن در یکی از کارخانجات کشتی‌سازی ایران است. علاوه بر آن، نیروی دریایی ارتش به بودجه‌ای چشمگیر برای تعمیر اساسی و ارتقای دو فروند از سه فروند زیردریایی دیزل الکتریک کیلو خود نیاز دارد.

علاوه بر نیازمندی نیروی دریایی ارتش به ناو پشتیبانی و همچنین تعمیر اساسی زیردریایی‌های کیلو، این نیرو به بودجه‌ای برای تکمیل دو ناوچه موشک‌انداز به نام‌های طلائیه و دماوند ۲ نیاز دارد، ناوچه‌هایی که دست‌کم یکی از آن‌ها هشت سال است در دست ساخت است. هوا-دریای این نیرو (هواپیمایی نیروی دریایی) نیز وضعیت خوبی ندارد. شمار قابل‌توجهی از هواگردهای آن، شامل دست‌کم دو فروند هواپیمای ترابری سبک فوکر ۲۷ آن، به علت نبود بودجه برای تعمیر اساسی، زمین‌گیرند. در حالی که نیروی دریایی ارتش برای تامین هزینه‌های پیش‌گفته به منظور حفظ بنیه دفاعی‌اش به بیش از ۳۰۰ میلیون یورو بودجه نیاز دارد، فقط ۱۴۷ میلیون یورو برای تقویت بنیه دفاعی آن در بودجه سال آینده پیشنهاد شده است.

بودجه پیشنهادی برای تقویت بنیه دفاعی نیروی زمینی ارتش و هواپیمایی آن- هوانیروز- به‌ترتیب ۳۵.۵ و ۳۶ میلیون دلار است! به دلیل همین بودجه اندک، سال‌هاست که نیروی زمینی ارتش از ارتقای تانک‌های اصلی میدان نبرد، یعنی تی-۷۲اِس۱، عاجز بوده است و حتی توانایی خرید ساده‌ترین لوازم دفاع فردی برای نیروهای پیاده و پرسنل خود را ندارد؛ اقلامی چون کلاه‌خود از جنس کِولار، جلیقه ضدگلوله، و حتی سلاح کمری و جیره غذایی در شرایط جنگی! بودجه ۳۶ میلیون دلاری هوانیروز هم نه‌فقط کفاف نگهداری ناوگان عظیم ۵۰۰ فروندی بالگردهایش (هلیکوپترهایش) را نمی‌دهد، بلکه پولی برای ارتقای آن‌ها و تجهیز آن‌ها با تسلیحات جدید باقی نمی‌گذارد. به همین دلیل است که در چهار سال اخیر، شمار بالگردهای عملیاتی این نیرو ۳۰ درصد کاهش یافته است.

در میان نیروهای چهارگانه ارتش، نیروی هوایی به‌مراتب بدترین وضع را دارد. بودجه اختصاص یافته به این نیرو به‌هیچ‌وجه نمی‌تواند نیازهای دفاعی‌اش را تامین کند. بر اساس لایحه پیشنهادی بودجه ۱۴۰۱ دولت به مجلس شورای اسلامی، بودجه تقویت بنیه دفاعی نیروی هوایی ارتش در سال آینده فقط ۱۴۰ میلیون دلار در نظر گرفته شده است. این مبلغ برای نیرویی که بیش از ۳۰۰ فروند هواپیمای جنگنده و حدود ۱۰۰ فروند هواپیمای ترابری دارد، نه‌تنها کفاف هزینه‌های تعمیر و نگهداری و خرید قطعات آن‌ها را نمی‌کند، بلکه امکان خرید هواگردهای جدید چون جنگنده‌های سوخو-۳۵اِس از روسیه را هم فراهم نمی‌کند.

در جریان سفر اخیر سرلشکر پاسدار محمد باقری، رئیس ستاد کل نیروهای مسلح ایران، به مسکو در روز ۲۵ مهر ۱۴۰۰، او به همراه شماری دیگر از مقام‌های دفاعی ایران با همتایان روس خود به منظور خرید برخی اقلام دفاعی، شامل دست‌کم ۲۴ فروند هواپیمای جنگنده سوخو-۳۵اِس، مذاکره کردند؛ مذاکره‌ای که باز هم به نتیجه نرسید. قیمت هر فروند جنگنده سوخو-۳۵اِس دست‌کم ۸۵ میلیون دلار است. با بودجه پیشنهادی برای تقویت بنیه دفاعی نیروی هوایی در سال ۱۴۰۱ فقط می‌شود دو فروند از آن‌ها خرید. در صورتی که برای بازسازی توان از دست رفته نیروی هوایی ارتش به دست‌کم ۱۵۰ فروند جنگنده نیاز است. اگر قیمت هر کدام ۶۰ میلیون یورو در نظر گرفته شود، دست‌کم به ۹ میلیارد یورو بودجه نیاز است. 

در پایان، باید به این نکته اشاره کرد که افزایش چشمگیر بودجه سپاه پاسداران و کنار زدن نیروهای چهارگانه ارتش توسط این نهاد امنیتی، نظامی، و اقتصادی، نتیجه ده‌ها سال تلاش و برنامه‌ریزی فرماندهان آن و همچنین شخص فرماندهی کل قوا، علی خامنه‌ای است. آنچه برای رهبر جمهوری اسلامی ایران و بسیاری از مقام‌های و مسئولان این رژیم در اولویت است، حفظ رژیم جمهوری اسلامی در برابر هرگونه اعتراض گسترده مردمی و مدنی در ایران در وهله اول، و در وهله دوم، صدور انقلاب اسلامی از طریق سپاه پاسداران به کشورهای خاورمیانه است. به همین دلیل، فرماندهان کنونی سپاه که هم‌اکنون رهبری این نیروی مافیایی را بر عهده دارند، و فرماندهان سابقش که امروزه بر مسندهای مهمی در رژیم جمهوری اسلامی تکیه زده‌اند، حاضرند نیروهای چهارگانه ارتش را به حاشیه برانند و حفاظت از سرزمین ایران را فدای هدف‌های سیاسی، نظامی، و اقتصادی خود کنند.