در بیشتر سال ۲۰۲۰ و اوایل سال ۲۰۲۱، آمریکای جنوبی در مبارزه جهانی با کووید در نقطه صفر قرار داشت.

در پرو، اکسیژن کمیاب شد. در سائوپائولو در برزیل، قبرکن‌ها تمام شب کار می‌کردند. در گوایاکیل در اکوادور، اجساد را در کانتینرهای حمل بار انباشته بودند.

در برزیل، بزرگ‌ترین کشور آمریکای لاتین، آمار مرگ‌ومیر در اثر کرونا به رتبه دوم جهان رسید و آرژانتین و پرو در مواردی بالاترین سرانه مرگ را گزارش کردند. 

اما در ماه‌های اخیر، به‌رغم خدمات درمانی غیرفراگیر و سطح درآمد پایین‌تر از اروپا یا ایالات متحده آمریکا، این منطقه در رقابت واکسیناسیون در کمال تعجب پیروز بوده است.

بر اساس آمار پروژه «جهان ما در آینه داده‌ها» (Our World in Data)، که ارقام رسمی دولت‌های سراسر جهان را جمع‌آوری می‌کند، آمریکای جنوبی اکنون با ۶۳.۳ درصد جمعیت کامل واکسینه‌شده، منطقه‌ای است که بالاترین میزان واکسیناسیون را در جهان داشته است.

اروپا با ۶۰.۷ درصد در رتبه دوم قرار دارد. در آفریقا، فقط ۸.۸ درصد جمعیت کامل واکسینه شده‌اند.

آمار ابتلا و مرگ در مقایسه با میانه سال که آمریکای لاتین و منطقه کاراییب بانی تقریبا نیمی از موارد مرگ و ابتلا در جهان بودند، کاهش یافته است.اکنون در اروپا است که‌ــ به‌دلیل شیوع سویه اومیکرون‌ــ همه‌گیری دارد بازمی‌گردد.

متخصصان بیماری‌های همه‌گیر در توضیح علت واکسیناسیون سریع به چند عامل اشاره می‌کنند. اما به گفته آن‌ها، از همه مهم‌تر، دهه‌‌ها کارزار موفق واکسیناسیون، زیرساخت لازم برای واکسیناسیون جمعی را فراهم آورده و هم‌زمان اعتماد مردم به واکسیناسیون را افزایش داده است.  

پائولو لوتوفو، متخصص بیماری‌های همه‌گیر و استاد دانشگاه سائوپائولو، در این زمینه گفت در برزیل، کارزارهای موفقیت‌آمیز واکسیناسیون علیه آبله، مننژیت، فلج اطفال و سرخک در نیم‌قرن اخیر به این معنا است که افراد بسیار اندکی با واکسن مخالف‌اند. 

به گفته مقام‌های مسئول، در برخی شهرهای بزرگ، از جمله ریو دوژانیرو و سائوپائولو، بیش از ۹۹ درصد جمعیت بزرگسال دست‌کم یک نوبت واکسن زده‌اند. برزیلی‌ها معمولا با غرور ادعا می‌کنند که این ملت cultura de vacinacao یا «فرهنگ واکسن» دارد.

همین مسئله در مورد چند کشور دیگر این منطقه صادق است، که پیش‌تر در دهه‌های اخیر، پس از شیوع‌های تکان‌دهنده بیماری‌های مسری، کارزارهای گسترده واکسیناسیون به راه انداختند.

لدا گوتزی، متخصص بیماری‌های مسری ساکن بوئنوس آیرس، گفت: «مبنای این اعتماد، که طی سال‌ها ایجاد شده، فواید برنامه واکسیناسیون گسترده است.» 

به گفته آلبرت کو، استاد دانشکده سلامت عمومی ییل و پژوهشگر همکار در بنیاد اوزوالدو کروز ریو دوژانیرو، پیام‌‌های موثر در زمینه سلامت عمومی نیز عاملی کلیدی بوده است.

به‌عنوان نمونه در برزیل، مسئولان بهداشت و درمان برای ترویج واکسن، از نمادی شبیه یک قطره سفید و حرف‌گوش‌کن، معروف به زگوچینیا، استفاده فراوانی کردند، حتی با اینکه خود ژاییر بولسونارو، رئیس‌جمهوری برزیل، از واکسن زدن امتناع کرده است.

پٰیش‌تر در سال جاری، ام‌سی فیوتی، خواننده و آهنگساز، ویدیویی پربیننده منتشر کرد که در همکاری با موسسه زیست‌پزشکی بوتانتان سائوپائولو، یکی از آهنگ‌های موفق و پرطرفدارش را برای ترویج واکسن تغییر داده بود.

اما این منطقه هنوز از خطر نجسته است، به‌خصوص که سویه اومیکرون در سراسر جهان شیوع پیدا کرده است.

این منطقه حتی با رقم چشمگیر ۶۳.۳ درصد جمعیت واکسینه‌شده، همچنان پایین‌تر از آستانه‌ای است که بیشتر دانشمندان می‌گویند برای مصونیت جمعی لازم است. به‌رغم میزان مشابه واکسیناسیون، اومیکرون اکنون در بیشتر اروپا می‌تازد.

علاوه بر این، میزان واکسیناسیون کودکان در آمریکای لاتین از کشور به کشور تفاوتی قابل‌ملاحظه دارد، و مقام‌های مکزیک و برزیل در تایید واکسن برای گروه‌های سنی پایین به‌نسبت کند عمل کرده‌اند. 

مسئله احتمالی دیگر نوع واکسن‌های مورد استفاده است.

بسیاری از کشورها مانند شیلی، اروگوئه و برزیل، به کروناوک، واکسن تولیدی شرکت سینوواک بایوتک چین، به‌ویژه در مرحله اول کارزار واکسیناسیون، اتکای زیادی داشتند.

در حالی که این واکسن به‌سرعت به دست مردم رسید، اثربخشی‌اش نسبت به سایر واکسن‌ها پایین‌تر است، و دست‌کم یک پژوهش اولیه نشان داده است که شاید در مقابل سویه اومیکرون پادتن تولید نکند. پیش‌تر در ماه دسامبر، سازمان بهداشت جهانی اعلام کرد افرادی که سینوواک زده‌اند‌ــ همین‌طور سایر واکسن‌های حاوی ویروس «غیرفعال‌شده‌»ــ باید دوز تقویتی بزنند.

متخصصان بیماری‌های همه‌گیر همچنین می‌گویند شاید اومیکرون در گریز از ایمنی ایجادشده از ابتلای قبلی به کووید ماهرتر باشد. این می‌تواند برای منطقه‌ای که در مراحل اول همه‌گیری، ویروس کل نواحی‌اش را درنوردید، خبر بدی باشد.

کو، متخصص بیماری‌های همه‌گیر در دانشگاه ییل، در این زمینه گفت: «بسیاری از افراد، به‌خصوص اقشار آسیب‌پذیر برزیل، مبتلا شده‌اند. می‌‌بینیم که این ویروس افرادی را مبتلا می‌کند که قبلا مبتلا شده بودند.»

رویترز