روز دوشنبه ۱۱ بهمن ۱۴۰۰ (۳۱ ژانویه ۲۰۲۲)، آنچه فرماندهی ناوگان پنجم نیروی دریایی ایالات متحده آن را بزرگ‌ترین رزمایش دریایی تاریخ این نیرو در منطقه تحت نظارت خود خواند، آغاز شد. در این تمرین مشترک که «رزمایش بین‌المللی دریایی ۲۰۲۲» (آی اِم ایکس-۲۰۲۲) نام دارد،۶۰ کشور جهان با ۹ هزار نیزو و ۵۰ شناور شرکت دارند.

این رزمایش ۱۸ روزه در چهار منطقه تفکیک‌شده به رهبری نیروهای دریایی امارات متحده عربی، مصر، کنیا و عمان در آب‌های خلیج‌فارس، تنگه هرمز، دریای عمان، دریای عرب، اقیانوس هند، تنگه باب المندب و دریای سرخ در حال برگزاری است.

هم‌زمان با آغاز این رزمایش، روابط عمومی ناوگان پنجم نیروی دریایی ایالات متحده آمریکا اخباری در رابطه با آن منتشر کرد و این تمرین مشترک نظامی را بزرگ‌ترین رزمایش دریایی خاورمیانه نامید. اگرچه این رزمایش از لحاظ تعداد نیروهای شرکت‌کننده و شناور می‌تواند یکی از بزرگ‌ترین‌ها در منطقه خاورمیانه باشد، اما حضور نیروی دریایی ایالات متحده آمریکا و هم‌پیمانان فرامنطقه‌ای آن در این رزمایش ناچیز است.

این برای نخستین بار در سال‌های اخیر است که هیچ ناو هواپیمابر نیروی دریایی آمریکا در چنین رزمایشی شرکت ندارد؛ امری که می‌تواند نشان‌دهنده اولویت نیروهای نظامی آمریکا در مقابله با خطر روسیه و چین و اختصاص ناوهای هواپیمابر نیروی دریایی این کشور برای مقابله با تهدیدهای این دو کشور باشد.

رزمایش بین‌المللی دریایی-۲۰۲۲ بیش از آنکه تمرینی نظامی برای افزایش سطح آمادگی رزمی و میزان هماهنگی و همکاری نیروهای دریایی شرکت‌کننده در آن باشد، فرصتی برای آزمایش توان استفاده از وسایل پرنده، شناور و زیرسطحی بدون سرنشین ۱۰ نیروی نظامی از میان شرکت‌کنندگان است. 

مهم‌ترین هدف این رزمایش این است که ایالات متحده آمریکا یک پیام سیاسی و نظامی به رژیم جمهوری اسلامی رساند. پیش‌تر در تاریخ یکم بهمن ۱۴۰۰، نیروهای دریایی ارتش ایران، خلق چین، روسیه و سپاه پاسداران انقلاب اسلامی با ۱۱ ناو جنگی و شماری شناور و بالگرد و هواپیما در رزمایشی به نام کمربند امنیتی-۲۰۲۲ شرکت کردند. رزمایشی که در آن رژیم جمهوری اسلامی تلاش کرد همیاری و همراهی نیروهای نظامی چین و روسیه را در آب‌های اقیانوس هند و دریای عمان برای ایالات متحده آمریکا و متحدانش به نمایش بگذارد.

غیبت گسترده ناوهای هواپیمابر و زیردریایی‌های اتمی آمریکا در رزمایش کنونی

در ماه‌های گذشته، نیروی دریایی ایالات متحده آمریکا چندین رزمایش مشترک را در آب‌های تحت نظارت ناوگان پنجم خود در خاورمیانه رهبری کرده است، رزمایش‌هایی که حتی در برخی از آن‌ها به‌طور هم‌زمان سه ناو هواپیمابر و بالگرد‌بر شرکت داشتند.  برای ‌مثال در جریان یک رزمایش مشترک با حضور نیروهای دریایی آمریکا و انگلستان در دریای عرب شمالی در تیرماه سال جاری، ناو هواپیمابر یو‌اس‌اس رونالد ریگان (USS Ronald Reagan) و ناو آبی-خاکی  (بالگرد‌بر)  نیروی دریایی ایالات متحده آمریکا در کنار ناو هواپیمابر اِچ‌اِم‌اِس کوئین الیزابت نیروی دریایی سلطنتی و بیش از ۱۰ ناو جنگی و زیردریایی دیگر حضور داشتند.

آخرین آمار و اطلاعاتی که از وضعیت ناوگروه‌های بالگرد‌بر، هواپیمابر و آبی-خاکی نیروی دریایی ایالات متحده آمریکا منتشر شده است، نشان می‌دهد که از میان ۱۱ ناو هواپیمابر فعال این نیرو سه فروند در قالب سه ناوگروه به آب‌های مناطق تحت نظارت ناوگان ششم و هفتم نیروی دریایی آمریکا اعزام شده‌اند. در کنار آن‌ها همچنین دو ناو بالگرد‌بر/آبی-خاکی در آب‌های دریای چین جنوبی در دو ناوگروه دیگر در حال انجام عملیات‌اند.

ناو هواپیمابر یو‌اس‌اس کارل وینسون (سی وی ان-۷۰) حامل حدود ۵۰ فروند جنگنده همه‌منظوره اِف/اِی-۱۸ ایی و اف با پشتیبانی یک رزم‌ناو، دو ناوشکن و یک کشتی پشتیبانی در دریای فیلیپین به سر می‌برد. ماموریت این ناوگروه محافظت از تایوان در برابر خطر تهاجم چین است.

دیگر ناو هواپیمابر اعزامی نیروی دریایی آمریکا در منطقه تحت نظارت ناوگان هفتم در دریای فیلیپین یو‌اس‌اس آبراهام لینکلن (سی ویان-۷۲) حامل ۵۰  فروند جنگنده از سه اسکادران شکاری نیروی دریایی آمریکا و یک اسکادران سپاه تفنگداران دریایی آمریکا است. این ناو هواپیمابر در قالب ناوگروهی بزرگ متشکل از یک رزم‌ناو و پنج ناوشکن به این منطقه اعزام شده است.

در حالی‌که ناوهای هواپیمابر کارل وینسون و آبراهام لینکلن در آب‌های دریای چین جنوبی و فیلیپین در روزهای گذشته به سر برده‌اند، نیروی دریایی آمریکا ناو هواپیمابر یو‌اس‌اس هری‌اِس ترومن (سی‌وی‌ان-۷۵‌) را در قالب ناوگروهی متشکل از یک رزم‌ناو، چهار ناوشکن و یک کشتی پشتیبانی نیروی دریایی آمریکا در کنار یک ناوچه محافظ نیروی دریایی سلطنتی هلند در دریایی ایونی یا یونان مستقر دارد تا در صورت بروز هرگونه تهدید امنیتی روسیه علیه اعضای پیمان آتلانتیک شمالی در جریان  تهاجم احتمالی آن به اوکراین به حمایت نظامی از آن‌ها بپردازد.

اولویت مقابله با تهدیدهای ناشی از فعالیت‌های نظامی چین و روسیه برای ایالات متحده آمریکا و نیروهای نظامی‌اش سبب شده است تا حال پس از چهار دهه، نیروی دریایی ایالات متحده آمریکا دیگر حضور چشمگیری در آب‌های منطقه تحت نظارت ناوگان پنجم خود نداشته باشد حتی در شرایطی که بزرگ‌ترین رزمایش مشترک با هدایت و رهبری آن در این منطقه در حال اجرا است.

توجه به شناورها و پرنده‌های بدون سرنشین در رزمایش بین‌المللی دریایی ۲۰۲۲

آنچه رزمایش بین‌المللی دریایی-۲۰۲۲ را از رزمایش‌های مشترک و گسترده پیشین نیروی دریایی آمریکا و متحدان منطقه‌ای و فرامنطقه‌ای آن در خاورمیانه متفاوت می‌کند حضور چشمگیر انواع پهپادها، زیردریایی‌ها و شناورهای بدون سرنشین در آن است. بر اساس اعلام نیروی دریایی ایالات متحده آمریکا، ۸۰  وسیله پرنده، شناور و زیردریایی بدون سرنشین از ۱۰ کشور در این رزمایش شرکت دارند.

دیگر رویداد مهم این رزمایش نیز حضور نیروی دریایی اسرائیل برای نخستین بار در چنین رزمایش‌هایی است. ناوچه‌ها و دست‌کم یک زیردریایی نیروی دریایی این کشور در منطقه دریای سرخ در بخش کوچکی از این رزمایش شرکت خواهند داشت.

اهمیت حضور شناورها و پرنده‌های بدون سرنشین در این رزمایش تا جایی بود که در آغاز این رزمایش که در بحرین با حضور ولیعهد بحرین، شاهزاده سلمان بن حمد بن عيسى آل خليفه، و دریاسالار برد کوپر، فرمانده ناوگان پنجم نیروی دریایی آمریکا در منامه برگزار شد، انواعی از شناورهای تجسسی بدون سرنشین حضور داشتند.

در میان این شناورها دو قایق بدون سرنشین بادبانی تجسسی که اخیرا برای آزمایش در آب‌های خلیج‌فارس به ناوگان پنجم نیروی دریایی آمریکا تحویل شده‌اند، مشاهده شد. این قایق‌های بدون سرنشین مجهز به صفحات خورشیدی می‌توانند تا ۱۲ ماه در آب شناور بمانند و اطلاعات جمع‌آوری شده را با استفاده از آنتن ارتباط ماهواره‌ای‌‌ مخابره کنند.

استفاده از شناورهای بدون سرنشین در نیروی دریایی ایالات متحده آمریکا و به‌خصوص در منطقه تحت نظارت ناوگان پنجم نیروی دریایی ایالات متحده آمریکا در سال‌های اخیر افزایش پیدا کرده است. اگرچه تقریبا تمامی این شناورها در مراحل آزمون قرار دارند و تولید انبوه نشده‌اند، اما در آینده‌ای نزدیک نیروی دریایی ایالات متحده امریکا در طیف گسترده‌ای از ماموریت‌های تجسسی، تهاجمی شامل ضد سطحی و ضد زیرسطحی از آن‌ها استفاده خواهد کرد. 

هم‌اکنون، تنها نیروی دریایی ایالات متحده آمریکا در منطقه خاورمیانه مجهز به نمونه‌های تحقیقاتی شناورها سطحی و زیرسطحی بدون سرنشین است.

علاوه بر شناورهای بدون سرنشین، پهپادها نیز نقش مهمی در این رزمایش داشتند، در کنار پهپادهای شناسایی بوئینگ اسکن ایگل و جاسوسی‌ام کیو-۴ سی تریتون نیروی دریایی ایالات متحده آمریکا در این رزمایش، نیروهای دریایی و هوایی ۹ کشور دیگر شرکت‌کننده نیز از پهپاد برای ماموریت‌های جاسوسی، شناسایی و گشت دریایی در این رزمایش استفاده می‌کنند که از این میان می‌توان به نیروی هوایی اسرائیل و پهپادهای هِرون-تی پی آن اشاره کرد که در کنار پهپادهای هرمس ۴۵۰  در منطقه دریای سرخ به پشتیبانی از یگان‌های سطحی نیروی دریایی اسرائیل پرداختند.

همان‌طور که در مقدمه ذکر شد، نیروهای نظامی ۶۰ کشور در این رزمایش شرکت دارند، بسیاری از این کشورها که متحدان منطقه‌ای آمریکا محسوب می‌شوند، آب‌های سرزمینی‌شان در مناطق تحت نظارت ناوگان پنجم نیروی دریایی آمریکا قرار دارد. این کشورها کویت، بحرین، عربستان سعودی، امارات متحده عربی، قطر، عمان، یمن (دولت تحت حمایت عربستان سعودی)،  کنیا، سودان مصر، اسرائیل، پاکستان و بنگلادش را شامل می‌شوند. دعوت ایالات متحده آمریکا از این کشورها برای شرکت در چنین رزمایشی در راستای نمایش قدرت و نفوذ راهبردی نیروی دریایی این کشور حتی در زمانی است که این نیرو کمترین میزان شناورهای رزمی خود را در منطقه تحت نظارت ناوگان پنجم خود دارد. مخاطب این نمایش قدرت بی‌تردید رژیم جمهوری اسلامی ایران و متحدان فرامنطقه‌ای آن یعنی چین و روسیه است.