بعدازظهر ۲ اردیبهشت ۱۴۰۰ برابر با ۲۲ آوریل ۲۰۲۱، بزرگترین رزمایش هوایی در خاک اروپا به نام ارابه‌ران-۲۰۲۱ (Iniochos-2021) در غرب یونان پس از ۱۰ روز به پایان رسید. این رزمایش با حضور بیش از ۱۲۰ فروند هواپیما شامل ۹۵ فروند جنگنده و همچنین با حضور چندین فروند هلیکوپتر شامل یک فروند آگوستا وستلند ۱۳۹ از فرماندهی هوایی گارد ملی قبرس فرصت ویژه‌ای برای نیروهای هوایی یونان، اسرائیل، ایالات متحده آمریکا، امارات متحده عربی، اسپانیا، فرانسه و قبرس و نیز هواپیمایی نیروی دریایی (هوادریا) فرانسه فراهم کرد تا هر یک آمادگی رزمایشی خود را برای مقابله با تهدیدات مختص به کشور خودشان افزایش دهند.

همچون رزمایش‌های ارابه‌ران در سال‌های گذشته، حضور این تعداد از هواپیماهای جنگنده و پرواز گسترده آنها از دو پایگاه هوایی آراکسوس (Arax os) و آندراویدا (Andravida) موجب نگرانی دولت ترکیه شد و در پی آن هواپیماهای هشدار زودهنگام هوابرد ئی-۷تی (E-7T) نیروی هوایی ترکیه به پرواز در آمده از پایگاه هوایی قونیه (Konya) بر فراز غرب ترکیه، روزانه به رصد پرواز جنگنده‌های شرکت‌کننده در این رزمایش پرداختند.

از دیگر دستاوردهای این رزمایش، فراهم آوردن فرصتی ویژه برای نیروهای هوایی یونان، فرانسه، اسرائیل و قبرس بود تا با انجام ماموریت‌های مشترک، خود را برای مقابله با هرگونه یاغی‌گری دولت ترکیه که شامل خطر تهاجم هوایی، زمینی و دریایی نیروهای مسلح آن به جزایر یونان و نیز قبرس است، آماده کنند. همچنین، از سوی دیگر خلبانان و افسران کاربر تسلیحات (Weapon System Operator) جنگنده‌های اف-۱۵آی رآم (F-15I Ra’am) و اف-۱۶آی سوفا (F-16I Sufa) به ترتیب از دو اسکادران ۶۹ و ۱۰۷ شکاری نیروی هوایی اسرائیل که در رزمایش شرکت داشتند، به شبیه‌سازی انجام حمله هوایی به اهدافی تحت محافظت سامانه‌های پدافند موشکی اس-۳۰۰پی ام یو-۱ و تور ام۱ نیروی هوایی یونان پرداختند تا شرایطی مشابه حمله هوایی به تاسیسات هسته‌ای ایران را که تحت محافظت سامانه‌های پدافندی مشابه هستند، شبیه‌سازی کنند.

آشنایی با جنگنده‌های شرکت‌کننده در رزمایش ارابه‌ران-۲۰۲۱

همان‌طور که بالاتر گفته شد، تعداد ۹۵ فروند جنگنده از نیروهای هوایی یونان، اسرائیل، اسپانیا، امارات متحده عربی، ایالات متحده آمریکا و فرانسه در این رزمایش شرکت داشتند. از این میان، ۴۰ فروند سهم نیروی هوایی کشور میزبان رزمایش یعنی یونان بود که طبیعتا برای عملیاتی‌نگهداشتن هم‌زمان  و روزانه این میزان از جنگنده‌ها تعداد بیشتری به عنوان رزرو نیز در نظر گرفته شده بود. در میان این جنگنده‌ها، تعداد ۲۹ فروند از نوع اف-۱۶سی و دی بلاک ۵۰ و ۵۲ متعلق به سه پایگاه هوایی آراکسوس، چانیا، لاریسا، و نیا آنخیالوس بودند که به ترتیب از دو پایگاه هوایی آندراویدا و آراکسوس در این رزمایش شرکت کردند. هفت فروند دیگر از نوع اف-۴ئی فانتوم ۲ بودند، و چهار فروند نیز از نوع میراژ ۲۰۰۰ مارک ۵ که همه از آندراویدا در این رزمایش شرکت کردند.

نیروی هوایی امارات که از بیش از ۵ سال پیش شرکت‌کننده رسمی این رزمایش بوده است، با شش فروند جنگنده اف-۱۶ئی و اف شاهین صحرا (F-16E/F Desert Falcon) در این رزمایش شرکت کرد. نیروی هوایی فرانسه نیز با شش فروند جنگنده همه‌منظوره رافال بی و سی و همچنین پنج فروند جنگنده بمب‌افکن میراژ ۲۰۰۰ دی شرکت داشت. سهم نیروی دریایی فرانسه در این رزمایش پنج فروند جنگنده همه‌منظوره ناونشین رافال ام از اسکادران ۱۲ اِف این نیرو بود. نیروی هوایی اسپانیا، دیگر شرکت‌کننده این رزمایش، نیز با هفت فروند جنگنده همه‌منظوره ئی اِف-۱۸آ اِم (EF-18AM) و یک فروند نمونه آموزشی رزمی آن یعنی ئی اِف-۱۸بی اِم (EF-18BM) در این رزمایش شرکت کرد.

نیروی هوایی اسرائیل نیز که از سال‌های آغازین بین‌المللی شدن رزمایش‌های سالانه ارابه‌ران شرکت‌کننده ثابت آن بوده است، امسال با دوازده فروند جنگنده ضربتی از پایگاه هوایی هاتزریم در این رزمایش شرکت کرد. از آن میان، شش فروند از نوع اف-۱۵آی رآم از اسکادران ۶۹ و شش فروند از نوع اف-۱۶آی سوفا از اسکادران ۱۰۷ بودند که در جریان رزمایش، روزانه ۱۶ سورتی پرواز به انجام رساندند. برای پشتیبانی از ماموریت‌هایشان، یک فروند هواپیمای شنود رادیویی بییچکرافت ۲۰۰ سی‌تی زوفیت ۳ (Beechcraft B200CT Zufit 3) و یک فروند هواپیمای هشدار زودهنگام هوابرد گالف استریم جی-۵۵۰ ناچشون ایتام (Gulfstream G-550 Nachshon Eitam) در این رزمایش حضور داشتند. جنگنده‌ها با پشتیبانی دو فروند هواپیمای سوخت‌رسان کِی‌سی-۷۰۷ روز یکشنبه ۲۹ فروردین، یعنی روز هفتم رزمایش، به آندراویدا در یونان اعزام شدند.

اهمیت رزمایش برای نیروی هوایی اسرائیل

سال‌هاست که نیروی هوایی یونان از دو سامانه پدافندی برد بلند اس-۳۰۰پی‌ ام یو-۱ و چندین سامانه برد کوتاه تور ام۱ استفاده می‌کند. این سامانه‌های روسی مشابه به اس-۳۰۰پی ام یو-۲ و تور ام ۱‌های نیروی پدافند هوایی ارتش و فرماندهی پدافند هوایی نیروی هوافضای سپاه پاسداران هستند که از بسیاری از شهرها و نقاط حساس و پایگاه‌های نظامی در ایران محافظت می‌کنند. از دیرباز، یکی از دو واحد اس-۳۰۰ نیروی هوایی یونان که در جزیره کِرِت یونان مستقر است، برای آموزش خلبانان اسرائیلی در رزمایش‌های مختلف و افزایش آمادگی رزمی آنها برای هرگونه حمله هوایی به تاسیسات هسته‌ای ایران در صورت ارائه پشتیبانی نیروی هوایی آمریکا، مورد استفاده واقع می‌شوند.

در رزمایش ارابه‌ران-۲۰۲۱ نیز که جنگنده‌های ضربتی اف-۱۵آی که تنها جنگنده‌های نیروی هوایی اسرائیل با قابلیت حمل بمب‌های سنگرشکن با قابلیت نفوذ در تاسیسات زیرزمینی نطنز هستند، حضور داشتند. این‌بار نیز خلبانان آنها انجام ماموریت حمله هوایی به سوریه و ایران را به وسیله نفوذ به حریم هوایی از طریق پرواز در ارتفاع پست در دره‌ها و کوه‌های غرب یونان شبیه‌سازی کردند و پس از رسیدن جنگنده‌ها به منطقه رزمایش، افسران کاربر سامانه تسلیحات آنها با استفاده از سامانه‌های جنگ الکترونیک، مقابله با خطر سامانه‌های پدافندی یونان را تمرین کردند.

در این ماموریت‌ها، جنگنده‌های ضربتی اف-۱۶آی سوفا نیز که توانایی حمل موشک‌های کروز دلیله را در دو نوع معمولی و ضد اهداف راداری (نوع دوم برای انهدام سامانه‌های پدافندی) دارند، نیز شرکت داشتند و با استفاده از نمونه آموزشی غیرقابل پرتاب‌شونده این موشک‌ها، شناسایی، قفل و انهدام رادارهای سامانه‌های پدافندی اس-۳۰۰پی ام یو-۱ و تور ام۱ نیروی هوایی یونان را تمرین کردند. خدمه سامانه‌های پدافندی یونانی نیز از این فرصت استفاده کردند و شناسایی، قفل راداری و انهدام جنگنده‌های متخاصم را شبیه‌سازی کردند تا آمادگی رزمی خودشان را در صورت بروز هرگونه درگیری نظامی با کشور همسایه خود، ترکیه، افزایش دهند.

نگرانی ترکیه از رزمایش ارابه‌ران ۲۰۲۱ و رصد روزانه آن

اطلاعات وب‌سایت‌های رهگیری زنده هواپیماهای نظامی پرواز دو فروند از چهار فروند هواپیمای هشدار زودهنگام هوابرد ئی-۷تی (E-7T) نیروی هوایی ترکیه را بر فراز غرب آن کشور، به منظور رصد تقریبا روزانه فعالیت جنگنده‌های شرکت‌کننده در رزمایش ارابه‌ران-۲۰۲۱ یونان نشان می‌دهد. رادار آرایه اسکن‌شده الکترونیکی چندمنظوره (MESA) ساخت نورثروپ گرومن تعبیه شده روی این هواپیماها، توانایی شناسایی و رهگیری هم‌زمان چندین هدف را بر فراز آسمان و سطح دریا از فاصله ۶۰۰ کیلومتری دارد. همین رادار می‌تواند هم‌زمان به عنوان یک سامانه جاسوسی الکترونیکی با قابلیت رهگیری، شناسایی و جمع‌آوری سیگنال‌های راداری هواپیماها از فاصله حداکثر ۸۵۰ کیلومتری و پروازکننده در ارتفاع حداکثر ۳۰ هزار پایی به‌کار رود.

در روز ۲۵ فروردین‌ماه، هواپیمای شماره ۰۰۲-۱۳ و در روزهای ۳۰ فروردین تا ۲ اردیبهشت‌ماه ئی-۷تی شماره ۰۰۴-۱۳ ماموریت رصد و جاسوسی از هواپیماهای شرکت‌کننده در رزمایش ارابه‌ران-۲۰۲۱ یونان را انجام دادند. بر اساس اطلاعات وب‌سایت‌های رهگیری هواپیماهای نظامی، این هواپیماها دایره‌وار بر فراز منطقه‌ای واقع در شرق شهر ازمیر در ارتفاع ۳۰ و ۳۱ هزار پایی پرواز می‌کردند. برخی از روزها ماموریت این هواپیماها ساعت ۱۲ ظهر به وقت استانبول آغاز می‌شد و تا ساعت ۴ بعدازظهر طول می‌کشید، و برخی روزهای دیگر از ساعت ۴ بعدازظهر تا ساعت ۸ شب به وقت محلی به جاسوسی از شرکت‌کنندگان رزمایش ارابه‌ران-۲۰۲۱ می‌پرداختند.

رزمایش سرانجام در ساعت هفت بعدازظهر روز دوم اردیبهشت ۱۴۰۰ به پایان رسید. در انتهای رزمایش، هر یک از نیروهای هوایی شرکت‌کننده در آن (جز نیروی هوایی اسرائیل و امارات متحده عربی) یک فروند از جنگنده‌های خود را به پرواز درآوردند و یک پرواز جمعی را بر فراز منطقه پاتراس در غرب یونان و در نهایت معبد آکروپولیس در شرق یونان و نزدیکی آتن انجام دادند. هم‌زمان، یک فروند هواپیمای هشدار زودهنگام هوابرد امبرائر ۱۴۵اِچ (Embraer EMB.145H) نیروی هوایی یونان نیز با پرواز بر فراز شرق آن کشور، آسمان کشور و دریای اژه را رصد کرد تا در صورت ایجاد مزاحت جنگنده‌های نیروی هوایی ترکیه برای شرکت‌کنندگان رزمایش، جنگنده رهگیرهای میراژ ۲۰۰۰ نیروی هوایی یونان مستقر در جزیره اسکیروس (Skyros) به پرواز در آیند.