حرف Z به عنوان یک نماد تبلیغاتی برجسته در حمله روسیه به اوکراین ظاهر شده است که با صلیب شکسته سربازان نازی در جنگ جهانی دوم مقایسه می‌شود.

در آغاز حمله روسیه،‌ این حرف که در الفبای روسی وجود ندارد، به طور غیرقابل توضیحی بر پشت تانک‌ها و سایر وسایل نقلیه این کشور نقش بست.

در بیش از دو هفته‌ای که از شروع جنگ گذشت، حامیان این حمله حرف Z را به‌عنوان نشان و لوگو برای نمایش آشکار پشتیبانی‌شان انتخاب کردند.

به گفته کامل گالیف، دریافت‌کننده بورسیه گالینا استاروویتوا در مرکز وودرو ویلسون، که از پیش‌تر از شروع حمله عکس‌های این نماد را از توییتر گردآوری می‌کرد، منشا ارتباط این حرف با جنگ مبهم است. 

گالیف توضیح داد: «برخی Z را نشانه «زا پوبدی» (به روسی یعنی پیش به‌سوی پیروزی) می‌دانند و بعضی دیگر می‌گویند «زاپد» (به روسی یعنی غرب) است. به هر حال این نماد که همین چند روز پیش ابداع شد، نماد ایدئولوژی جدید و هویت ملی روس‌ها است.»

«بیایید ببینیم در روسیه چه خبر است. به زبان ساده این کشور دارد به کشوری کاملا فاشیستی تبدیل می‌شود. مقام‌های این کشور کارزاری تبلیغاتی به راه انداختند تا حمایت عموم مردم را برای حمله به اوکراین جلب کنند و البته کاملا هم موفق شدند. نشان Z را روی لباس این افراد می‌بینیم. معنای آن چیست؟ 

توییتر کامیل گالیف(@kamilkazani) ، ۶ مارس ۲۰۲۲ (۱۵ اسفند)»

کارشناسان ابتدا گمان کردند این نماد پیش از اعزام نشان می‌دهد هر واحد ارتشی روانه کجا است و آن را از سایر واحدها متمایز و خطر هدف آتش خودی قرار گرفتن آن را کم می‌کند.

یک منبع آگاه در کی‌یف، پایتخت اوکراین، به روزنامه سان گفت: «این حیاتی است که هر نیروی مهاجمی را بتوان تشخیص داد؛ مخصوصا از هوا که روس‌ها آن را کاملا در کنترل خود دارند.»

«اوکراینی‌‌ها تانک‌ها و خودروهای بسیار مشابهی دارند و [روسیه] می‌خواهد از خطر حمله خودی‌ها بکاهد.»

مایکل کلارک، مدیر سابق اندیشکده امور دفاعی «موسسه خدمات متحد سلطنتی» (RUSI)، به اسکای‌نیوز گفت که این نماد احتمالا به موقعیت جغرافیایی واحدهایی که برای حمله اعزام می‌شوند، مربوط است.

کلارک گفت: «اغلب این نمادها مبتنی بر مکان‌ و با این‌که هر واحد روانه کجا است، مرتبط‌‌اند. اگر قرار بود فقط برای نشانه‌گذاری خودروهای روسیه باشد، فقط از یک نماد استفاده می‌کردند.»

اما به قول گالیف، حالا که این حمله پا گرفته و در جریان است، حرف Z معنای جدیدی پیدا کرده است.

او روز یکشنبه در رشته‌توییتی نوشت: «به زبان ساده، این کاملا فاشیستی است.»

«مقام‌ها کارزاری تبلیغاتی به راه انداختند تا حمایت عمومی مردم را برای حمله به اوکراین جلب کنند و از آن بهره زیادی می‌برند.»

این [رشته‌توییت] حاوی چندین عکس از غیرنظامیان و خودروهایی با این علامت بود.

او نوشت: «پوتین تصمیم گرفت این جنگ را آغاز کند و بخش اعظم مردم روسیه نیز از او حمایت کردند. کسی آن‌ها را مجبور نمی‌کند در این نمایش‌های حمایتی شرکت کنند. می‌توانستند کاملا به آن بی‌اعتنایی کنند، اما هورا کشیدند و تشویق کردند؛ زیرا حس خوبی دارند و افتخار می‌کنند که روسیه دوباره عظمت یافته است.»

راشا تودی اجناسی با نشان Z را آنلاین می‌فروشد و ظاهرا درآمد حاصل از آن به خیریه‌ای می‌رسد که از «کودکان جنگ‌زده» حمایت می‌کند. به گزارش تایمز، به نظر می‌رسد آمازون نیز اقلام مشابهی را می‌فروشد.

ایوان کولیاک، ژیمناست روس، از این نشانه روز شنبه، زمانی که در مسابقات جام جهانی ژیمناستیک در دوحه، مدال برنز را به گردن آویخت، برای اعلام حمایتش از این حمله استفاده کرد.

با توجه به اینکه کولیاک کنار کووتان ایلیای اوکراینی، برنده مدال طلا ایستاده بود، این حرکت او جنجالی‌تر هم شد.

فدراسیون بین‌المللی ژیمناستیک اعلام کرد اقدا‌م‌های انضباطی علیه کولیاک را آغاز کرده است.

در شهر کازان روسیه نیز گویا کودکان یک آسایشگاه را وادار کردند بیرون، در برف، بایستند و برای ابراز حمایت به شکل حرف Z  صف بکشند.

طبق گزارش‌ها، این شیرین‌کاری تبلیغاتی را که یک پهپاد با دوربین ثبت کرد، ولادیمیر واویلوف، رئیس یک موسسه خیریه سرطان که این بیمارستان را اداره می‌کند، سازماندهی کرده بود.

به گفته واویلوف، ۶۰ نفر از بیماران و کارکنان این آسایشگاه با مشت‌ گره‌کرده یک دست و اعلامیه‌هایی با پرچم‌های روسیه، جمهوری خلق دونتسک (دی‌پی‌آر)، جمهوری خلق لوهانسک (ال‌پی‌آر) و جمهوری تاتارستان روسیه در دست دیگر، در این حرکت حضور داشتند.

چندین سیاست‌مدار از جمله میخائیل دلیاگین و ماریا بوتینا نیز از لباس‌ها و سنجاق‌سینه‌هایی با این نشان استفاده کردند.

خانم بوتینا که سابقه محکومیت در ایالات متحده به جرم جاسوسی بیگانه در سال ۲۰۱۸ را دارد، عکسی از خود و همکارانش با تی‌شرت‌هایی با نشان Z منتشر کرد و در توضیح آن نوشت: «گروه حمایت از ارتش و رئیس‌جمهوری ما! بچه‌ها به پیش!»