۱۱۱ گورپشته خیره‌کننده مدائن صالح که بیش از دو هزار سال پیش توسط نبطی‌ها در دامنه کوه و صخره‌های این منطقه تراشیده شده‌اند در دو سال گذشته میزبان گردشگران فراوانی هستند که برای دیدن آثار باستانی عربستان سعودی به این محل سفر می‌کنند.
مدائن صالح، به‌عنوان الحجر یا هگرا شناخته می‌شد که نبطی‌ها مقبره‌های باشکوه آن را در رخنمون (Outcrop) ماسه سنگی حک کردند. جزئیات ظریف در درگاه‌های ورودی و سطوح صاف نمای مقبره‌ها نشان‌دهنده مهارت بسیار سنگ‌تراشان آن عصر است.
شکوه و عظمت محیط طبیعی این مکان باید نبطیان را به یاد پایتخت آن‌ها، پترا می‌انداخت که در صخره‌های ماسه سنگی گلگون در شمال در اردن امروزی تراشیده شده است. تعجبی ندارد که آن‌ها همین نقطه را برای ساختن هگرا، دومین شهر خود، انتخاب کردند. بر اساس کتیبه‌های متعدد مقبره‌های تاریخی، هگرا بین سال‌های اول قبل از میلاد تا ۷۴ پس از میلاد رونق داشت. خدایانی که آن‌ها پرستش می‌کردند هم شبیه به خدایان مورد احترام فرهنگ‌های باستانی در آن منطقه بودند.
از اوایل تاریخ خود نبطی‌ها با بین‌النهرین ارتباط داشتند و احتمالاً همان اعرابی بودند که توسط آشوری‌ها در قرن هشتم قبل از میلاد نام برده شده‌اند. هیرونیموس کادریا، مورخ اسکندر مقدونی، در مورد نبطیان نوشت که زندگی زاهدانه‌ای با قوانین خشن داشتند. آن‌ها همچنین به دلیل آشنایی شگرف خود با صحرا و توانایی در محو شدن در آن برای فرار از قبایل دشمن معروف بودند. سیستم آب‌انبارهای مخفی آن‌ها آب را برای دام‌ها و مردمشان تامین می‌کرد.
Read More
This section contains relevant reference points, placed in (Inner related node field)
بااین‌حال علت واقعی موفقیت نبطیان کنترل بخش اعظم تجارت ادویه بود. کندر و سایر ادویه‌ها از جنوب عربستان در مسیرهای تجاری برای خریداری یونانیان، رومی‌ها، مصری‌ها، فنیقی‌ها و دیگران در اطراف دریای مدیترانه و خاور نزدیک به شمال آورده می‌شدند. نبطیان امپراتوری خود را به عنوان واسطه ایجاد کردند. هگرا چهارراهی بود که مسیر اصلی شمال به جنوب جاده‌ای از دریای سرخ به خلیج فارس را قطع می‌کرد.
در قرآن از این منطقه به عنوان سکونتگاه قوم ثمود یاد شده است.
ویرانه‌های شهر هگرا در دشتی در فاصله کمی از مقبره‌های آن‌ها قرار دارد. ساختمان‌هایی که هنوز در بیشتر قسمت‌هایشان کاوش نشده، از خشت‌های گلی خشک شده در آفتاب ساخته شده‌اند. آنچه در مورد هگرا می‌دانیم عمدتاً از مقبره‌ها، کتیبه‌های متعدد حک شده در نمای آن‌ها و ارجاعاتی که در دیگر جاها یافت می‌شود، به دست آمده است.
نماهای مقبره به ظرافت حکاکی شده و به سبک خود نسبتاً یک‌دست و هماهنگ است. در بالای اکثر آن‌ها یک جفت پلکان قرار دارد که از یک نقطه مرکزی به دو طرف بالا می‌آیند. یک یا دو قرنیز درست در زیر قرار دارند که بر سرستون‌های ظریف دو ستون قرار گرفته‌اند. یک درگاه در مرکز نما ورودی آرامگاه را فراهم می‌کند. در داخل آن فرورفتگی‌هایی در دیوارها تراشیده شده که اجساد در آن قرار داده می‌شد.
قصرالبنت یا «کاخ دختر یا دوشیزه» با ۱۶ متر ارتفاع بزرگ‌ترین نمای آرامگاه در هگرا است. این مقبره نام خود را به گروهی از مقبره‌های مجاور وام داده است. ورودی آن از سطح زمین بلندتر است و بالای سردر پلاک کتیبه‌ای وجود دارد که نشان می‌دهد این مقبره را حور بن آهی مجسمه‌ساز، برای هانی بن تفسی، خانواده و نوادگانش، در چهلمین سال سلطنت آرتاس چهارم، پادشاه نبطی (الحارثه) در حدود سال ۳۱ بعد از میلاد، کنده‌کاری کرده است.
شناخته‌شده‌ترین نماد مدائن صالح، قصر الفرید است؛ مقبره‌ای منفرد که در صخره گنبدی کوچکی حک شده و به تنهایی در فضای باز قرار دارد. نمای آن هرگز به پایان نرسیده، بنابراین سطح بسیار تراشیده شده یک سوم پایینی نمایانگر آن است که چگونه مقبره‌ها از بالا به پایین شکل گرفته‌اند.
جبل اثلب در قسمت شمال شرقی سایت یک رخنمون تاریخی است که در بالای آن مجموعه‌ای از مناره‌ها قرار گرفته‌اند. در وسط یک شکاف طبیعی به ابعاد ۴۰ متر وجود دارد که نامش را از کریدوری مشابه در پترا گرفته و سیک نامیده می‌شود. در ورودی آن در سمت راست یک اتاق مربع شکل واقع شده که شامل سه نیمکت سنگی است که به عنوان تریکلینیوم برای اعیاد مقدس عمل می‌کردند. امروزه این اتاق به نام دیوان (دربار) معروف است. ورودی بزرگ آن حاکی از آن است که جشن‌های برگزار شده در آن به فضای باز روبه‌رویی کشیده می‌شده است.
با عبور از آن شخص وارد یک شاه‌نشین طبیعی بزرگ‌تر به نام پناهگاه جبل اثلب می‌شود که در آن کانالی آب را به یک مخزن می‌رساند. صخره‌های عظیم آن دارای طاقچه‌های کوچک و محراب‌های مقدسی است که در سطوح حکاکی نشده آن‌ها تراشیده شده‌اند. گمان می‌رود که جبل اثلب مکانی مقدس برای پرستش خدای نبطی دوشارا یا «ارباب کوه» بوده است.
مدائن صالح از سال ۲۰۰۸ در فهرست میراث جهانی یونسکو قرار دارد.
