اردیبهشت سال جاری و در اوج تنش میان ایالات متحده و ترکیه بر سر خرید سامانه اِس ۴۰۰ ، آمریکا مهلتی دو هفته‌ای برای لغو این قرارداد به ترکیه داد. آمریکا تهدید کرد که در صورت عزم ترکیه برای خرید این سامانه دفاعی از روسیه، این کشور را مورد تحریم‌های اقتصادی و نظامی قرار خواهد داد. با این وجود مهلت تعیین شده به پایان رسید و تحریم های آمریکا در حد حذف نصفه و نیمه‌ی ترکیه از پروژه ساخت جنگنده اِف ۳۵ باقی ماند.
این بار اما نوبت اردوغان بود تا با تعیین مهلت دو هفته‌ای، تهدید به شروع عملیات نظامی در شرق فرات علیه نیروهای شبه نظامی کُردی مورد حمایت آمریکا کند. او در نشست مطبوعاتی اجلاس سران کشورهای ایران، روسیه و ترکیه که در روز ۱۶ سپتامبر سال جاری در آنکارا برگزار شد، گفته بود «در صورتی‌که منطقه امن با حمایت سایر کشورها محقق نشود، ترکیه تا دو هفته دیگر مستقلا اقدام به تاسیس این ناحیه در شمال سوریه و شرق رود فرات خواهد کرد». در رأس کشورهایی که ترکیه امیدوار بود با توافق با آن کشور منطقه‌ی امن مورد نظر خود را تاسیس کند، آمریکا قرار داشت.
در آخرین روز این مهلت دو هفته‌ای، روز گذشته شورای عالی امنیت ملی ترکیه به ریاست رجب طیب اردغان تشکیل جلسه داد. در بیانیه پایانی این جلسه اما خبری از فرمان حمله ارتش این کشور به شرق رود فرات نبود. با این وجود در بیانیه منتشر شده از سوی نهاد اطلاع رسانی ریاست جمهوری ترکیه آمده است «نگاه ترکیه به مسئله پناهجویان سوری از دیدگاه انسانی است و مقرر شد تا ایجاد منطقه امن، که تامین کننده‌ی بازگشت هر چه سریع‌تر پناهجویان به خانه خود است، قدم‌های جدی‌تری برداشته شود».
منطقه امنِ مد نظر ترکیه
ماه گذشته اردوغان پرونده تاسیس منطقه امن در سوریه را نیز با خود به هفتاد و چهارمین اجلاس مجمع عمومی سازمان ملل در نیویورک برد. او در سخنرانی خود در این اجلاس در حالی که نقشه منطقه امن مد نظر ترکیه را در دست داشت، خواستار حمایت بین‌المللی برای تاسیس منطقه امن در شمال سوریه به عمق ۳۰ و به طول ۴۸۰ کیلومتر، برای اسکان یک الی دو میلیون پناهجوی سوری در این منطقه شد. او اضافه کرد «اگر بتوانیم عمق این منطقه را تا دیرالزور و رقه توسعه دهیم، می‌توان شمار پناهجویان را تا سه میلیون افزایش داد».
اردوغان در این سفر همچنین، پس از دیدار با لیندسی گراهام سناتور کارولینای جنوبی، با دونالد ترامپ بصورت تلفنی در ارتباط با تاسیس منطقه امن گفتگو کرد. ابراهیم کالین سخنگوی ریاست جمهوری ترکیه نیز همزمان، با جیمر جفری نماینده ویژه آمریکا در امور سوریه دیدار و به تبادل نظر پرداخت.
Read More
This section contains relevant reference points, placed in (Inner related node field)
با این وجود نتیجه‌ی مذاکرات ترکیه و آمریکا در چند ماه اخیر، تاسیس مرکز عملیات مشترک در ترکیه، گشت زنی زمینی و هوایی نیروهای ارتش دو کشور در شرق فرات، پروازهای متعدد جنگده‌های اِف ۱۶ ترکیه بر فراز شرق فرات و حتی بسته پیشنهادی ۱۰۰ میلیارد دلاری آمریکا برای افزایش تجارت میان دو کشور، که شامل بازگشت ترکیه به پروژه ساخت جنگندهای اِف ۳۵ و فروش سامانه پاتریوت نیز هست، را می‌توان در سخنان مولود چاووش اوغلو به روشنی دریافت. چاووش اوغلو در مصاحبه با سی اِن اِن تُرک می‌گوید «مذاکرات ما با آمریکا آنطور که می‌خواهیم پیش نمی‌رود. این کشور از یک سو با ما پای میز مذاکره نشسته است و از سوی دیگر ده‌ها هزار تریلی سلاح، مهمات و تجهیزات در اختیار یگان‌های مدافع خلق قرار می‌دهد».
منطقه امن مد نظر ترکیه در شرق فرات، شامل احداث ۱۴۰ روستای پنج هزار نفری و ۱۰ شهرستان سی هزار نفری است. ۲۰۰ هزار واحد مسکونی که حداقل یک میلیون پناهجوی سوری را در خود اسکان خواهد داد. تامین امنیت این مناطق در اختیار ترکیه خواهد بود و پس از پایان جنگ داخلی به دولت قانونی تحویل خواهد شد. این پروژه ۲۳ میلیارد و ۵۰۰ میلیون دلار هزینه خواهد داشت که از طریق مشارکت بین‌المللی تامین خواهد شد.
با این حال طرح منطقه امن مد نظر ایالات متحده نه از نظر عمق و نه وسعت خواسته ترکیه را برآورده نمی‌کند. آمریکا در تامین امنیت این ناحیه، جایگاه ویژه‌ای برای گروه‌های شبه نظامی کُردی قائل است که این مسئله مورد پذیرش ترکیه نیست.
برگزاری کنفرانس بین‌المللی «دری که در سوریه به صلح باز می‌شود» در ترکیه
ارائه بسته پیشنهادی آمریکا که ماه گذشته از سوی سفیر این کشور به ترکیه پیشنهاد شده، افزایش حجم تجارت دو کشور را تا ۱۰۰ میلیارد دلار در سال هدف گذاری کرده است. ایالات متحده از یک سو تلاش می‌کند با استراتژی چماق و هویج (تحریم و تجارت)مانع از نزدیکی بیش از پیش ترکیه به چین و روسیه شود و از سوی دیگر ترکیه را وادار به عقب نشینی از طرح خود در شمال سوریه کند.
با این‌حال در شرایطی که «ولید معلم»، وزیر امور خارجه سوریه، حضور نظامی ایالات متحده و ترکیه در سوریه را غیرقانونی دانسته، خواهان خروج فوری نیروهای آنها از خاک کشورش شده است. بشار اسد برای اولین بار با نوشتن نامه‌ی شکایت به سازمان ملل، نیروهای شبه نظامی کُردی مورد حمایت آمریکا را نیروهای «تروریست» و «تجزیه طلب» نامیده است. از ۱۵۰ عضو کمیته قانون اساسی سوریه عمدتا اعتقادی به تغییرات جدی در قانون اساسی موجود ندارند. روسیه و چین قطعنامه شورای امنیت سازمان ملل در خصوص پایان دادن به جنگ در استان «ادلب» را وتو کرده است. نیروهای ارتش سوریه در حال پیشروی در ادلب هستند. موج جدید پناهجویان از ادلب ترکیه را تهدید می‌کند. و حضور بیش از ۳ میلیون و ۵۰۰ هزار پناهجوی سوری در حال تبدیل شدن به مسئله‌ای امنیتی در ترکیه است. این کشور بر سر دو راهی انتخاب مذاکره مستقیم با بشار اسد و یا پذیرش رسمی حضور گروه‌های شبه نظامی کُردی در شمال سوریه که ترکیه آنها را وابسته به گروه تروریستی «حزب کارگران کردستان» معرفی می‌کند، قرار دارد.
در این میان حزب مردم جمهوریت (CHP)، مهمترین حزب مخالف دولت در ترکیه، هفته گذشته کنفرانس بین‌اللملی «دری که در سوریه به صلح باز می‌شود» را در این کشور را برگزار کرد. کنفرانسی که در آن سخنرانان داخلی و خارجی، خواستار تغییر سیاست‌های ترکیه در قبال سوریه شدند.
«کمال کیلیچ‌دار اوغلو»، رهبر حزب جمهوریت مردم در این کنفرانس با بیان اینکه «مسئله پناهجویان سوری، یک بحران بین‌المللی است و ترکیه را نباید با این مشکل تنها گذاشت»، در ادامه افزوده است «درست است که در کنار کشورمان در مبارزه با تروریسم هستیم، با این حال معتقدیم مبارزه با تروریسم در کنار احترام به تمامیت ارضی سوریه، با برقراری ارتباط مستقیم با حکومت شام، امکان پذیر و درست‌ترین راه است».
پیشنهاداتی که در این کنفرانس ارائه شده خصوصا مواضع اعلام شده از سوی کیلیچ‌دار اوغلو، مدت‌هاست طرفداران فراوانی در صحنه سیاسی ترکیه یافته است. با این وجود آنچه قطعی به نظر می‌رسد، ترکیه دیر یا زود برای برطرف کردن خطر شبه نظامیان کُرد و کم کردن از بار سنگین پناهجویان مجبور به تاسیس منطقه امن در شمال سوریه خواهد بود.
