آن عطر گیاهی و خوشی که پس از تمیز کردن خانه حس می‌کنید، چیزی نیست که انتظارش را دارید.

بنا به گفته محققان به روزنامه نیویورک‌پست، استفاده از پاک‌کننده‌های رایج خانگی به‌ویژه آن‌هایی که دارای به اصطلاح ترکیبات «طبیعی» و مخصوصا رایحه کاج‌اند، مانند پاک‌کننده و ضدعفونی‌کننده‌های لیزول یا پاین‌سول، می‌توانند سطح آلودگی داخل خانه را تا حدی بالا ببرند که در حد آلودگی هوای با یک خیابان شلوغ باشد.

از آنجا که همه‌گیری کرونا باعث شد پاکیزگی خانه به یکی از ارکان اصلی زندگی تبدیل شود، پژوهشگران از خطرات ناشناخته و فزاینده افزایش حساسیت مردم به پاکیزگی منزلشان نگران‌اند؛ یعنی چیزی که استفاده گاه نامعقول از پاک‌کننده‌ها را به همراه دارد. کالین مارسیل روزالس، پژوهشگر دانشگاه ایندیانا، با همکاری پژوهشگران دانشگاه پردو، در تحقیقی که روی این موضوع انجام دادند و ماه مارس در مجله «ساینس‌ادونسز»، نیز منتشر شد، دریافتند که استفاده از چنین پاک‌کننده‌هایی به «بالا رفتن میزان ذرات رسوب‌‌کننده در دستگاه تنفسی منجر می‌شود که معادل استنشاق گاز مایع یا آئرسول وسایل نقلیه است و گاهی حتی از آن هم فراتر می‌رود.»

اثرات مضر آلودگی ناشی از این ذرات - برای مثال دود اگزوز یا سیگار- بر دستگاه تنفسی ما برای همه شناخته شده‌اند، اما چیزی به‌ نام آلودگی «ثانویه» پنهان هم وجود دارد که محصول جانبی یک واکنش شیمیایی بین دو عنصر موجود در هوا است. پژوهشگران از آثار طولانی و بلندمدت این ذرات کوچک خطرناک بر بدن انسان نگران‌اند.

لیمونن ترکیب معطری است که روی آن مطالعه شد و در مجموعه بزرگی از محصولات عطرآگین از صابون گرفته تا اسپری مو یافت می‌شود. این ماده که ترکیبی از نوعی ترپن است، به این محصولات و روغن‌ها بوی خوشی می‌بخشد.

روزالس درباره این موضوع به روزنامه نیویورک‌پست گفت: «هر محصولی که رایحه مرکبات یا کاج داشته باشد، دارای چنین ترکیباتی است.»

چیزی که محققان با شبیه‌سازی پاک‌کننده‌های خانگی (مشابه لیزول یا پاین‌سول) و اجرای دستورالعمل‌های نوشته‌شده روی آن‌ها در طول ۱۲ تا ۱۴ دقیقه در یک اتاق دارای تهویه آزمایشی هم‌اندازه یک دفتر کار به‌دست آوردند، این بود: ذراتی که پس از تمیز کردن اتاق با استفاده از پاک‌کننده‌ها شناسایی شدند، کوچک‌تر از ۱۰۰ نانومتر بودند و از برخورد بین ترپن‌ها که نوعی ترکیب آلی فرار (VOCs)اند، با ازن همیشه موجود در هوا (O3) که نوعی اکسیدکننده طبیعی در هوا است و همچنین هیدروکسل (OH) که اغلب به‌عنوان جزئی از ترکیب سیستم‌های تصفیه هوا استفاده می‌شود و به‌طور متناقض از آن به‌عنوان یک افزودنی برای از بین بردن بوی بد هم استفاده می‌شود، به وجود می‌آمدند؛ «ذراتی که به‌اندازه کافی برای سفر به اعماق سیستم تنفسی ما و بعد جابه‌جایی و انتقال‌ به مغز ما کوچک و ریزند.»

پیش از این، قرار گرفتن در معرض ترکیبات عالی بخارشونده یا فرار به بیماری‌های تنفسی، حساسیت‌های پوستی، سردرد و حتی سرطان مرتبط شده بود. با این حال عملا نمی‌شود در خانه از مواجهه با آن‌ها اجتناب کرد. به گفته روزالس، این ترکیب‌ها را در مجموعه وسیعی از لوازم ضروری و آرایشی و بهداشتی مردم می‌توان پیدا کرد: لوازم آرایش، عطرها و ادکلن‌ها، سیگار، شمع و بخور و... .

آنچه بیش از همه پژوهشگران را نگران کرد، آلودگی‌های ثانویه بودند که می‌توانند در هنگام استنشاق آسیب هم آسیب برسانند. این نوع آلودگی به‌ویژه در شغل‌هایی نمود پیدا می‌کند که فضای آن‌ سرشار از ترکیبات آلی است؛ مانند مشاغل مکانیکی و تعمیراتی، ساخت‌وساز، خدمات نظافتی و غیره که بر اساس گزارش‌ها، بیشترین نرخ بیماران مبتلا به آسم، برونشیت مزمن، سرفه و خس‌خس سینه را داشته‌اند. البته بین این بیمارانی که گفته شد، نباید آن‌دسته را که به‌طور افراطی عاشق پاکیزگی خانه و آشپزخانه‌‌اند، را فراموش کرد.

راه حل اجتناب از این نوع آلودگی چندان ساده نیست و حتی باز کردن پنجره‌ها هم با ورود ازن بیشتر به فضای داخل خانه فقط می‌تواند «اوضاع را بدتر کند» و از طرف دیگر فیلترهای هوا هم که راندمان بالایی دارند، برای از بین بردن آلودگی به زمان زیادی نیاز دارند و کمک فوری محسوب نمی‌شوند.

روزالس یک روش پیشگیری ساده پیشنهاد می‌کند که این روزها همه ما در خانه به آن مجهزیم: «ماسک زدن کسی که در حال نظافت است.»