ارتش ترکیه در حالی روز چهارشنبه عملیات نظامی در مناطق تحت کنترل نیروهای دموکراتیک کرد و به ویژه «یگان‌های مدافع خلق»در شمال شرق سوریه را آغاز کرده است که اندک زمانی پیش از آن نیروهای آمریکایی با فرمان ترامپ منطقه تحت حمله را ترک کرده بودند.
نیروهای دموکراتیک کرد از سال ۲۰۱۵ به صورت هم‌زمان با نیروهای اسلام‌گرای داعش و جبهه‌النصره و همچنین دیکتاتور سوریه جنگیده‌اند و ۸۰ درصد از مناطق شمال سوریه را آزاد کرده اند. نبرد کردها برای دستیابی به حدود ۲۵ درصد از خاک سوریه و ایجاد منطقه امن برای سکونت دست‌کم ۲ میلیون نفر از کردها و اعراب سوری در این منطقه، عمدتا با حمایت مالی، تسلیحاتی و نظامی آمریکا انجام شده است.
دولت بشار اسد در میانه جنگ و زمانی که سقوط خود را محتمل می‌دانست ترجیح داد تا فعالیت کردها در شمال این کشور را نادیده بگیرد و حتی‌الامکان خطوط مماس میان نیروهای ارتش این کشور و کردها را با کمترین تنش ممکن اداره کند.
زمانی که ارتش سوریه با کمک هوایی روس‌ها و همراهی عملیاتی ایران توانست ریف دمشق و مناطق جنوبی و شرقی کشور را از دست نیروهای داعش خارج کند، نگرانی‌های اسد از خودمختاری در شمال این کشور اوج گرفت.
به جز دشمنی دیرینه خاندان اسد با کردهای سوریه، دغدغه‌های «اقتصادی» نیز از دلایلی است که اسد را بر آن داشته تا به دنبال راهی برای حذف دولت کردی در شمال کشورش باشد. مناطق تحت کنترل کردها در شمال سوریه به تنهایی بیش از نیمی از زمین‌های قابل کشت در سوریه را در برمی‌گیرد. دولت سوریه هم‌اکنون به جز مناطق غربی در کرانه دریای مدیترانه و ریف دمشق، غالبا بر بیایان‌های شرقی و مرکزی سوریه مسلط است و از دست رفتن مناطق شمالی، اقتصاد سوریه را در آینده با چالش‌های جدی مواجه خواهد کرد.
منطقه کردستان سوریه، یا آنچه در رسانه‌ها به عنوان روژاوا خوانده می‌شود، از ابتدای ایجادش مورد غضب دیگر دیکتاتور منطقه، رجب طیب اردوغان نیز بوده است. وجود مناطق کردنشین در شرق و جنوب شرق این کشور و فعالیت حزب کارگران کردستان ترکیه یا «پ‌ک‌ک» در این مناطق مانع بزرگی بر سر راه دولت ترکیه برای اجرای طرح‌های توسعه‌طلبانه‌اش بوده است. به بیان دیگر ترکیه که از شمال با دریای سیاه محصور شده و در غرب با اروپا همسایه است تنها راه توسعه خود را در جنوب و شرق این کشور جستجو می‌کند.
حضور ارامنه و کردها در شرق ترکیه همواره سدی در برابر توسعه به سمت شرق و ایجاد خط نفوذ غیر منقطع تا باکو پایتخت آذربایجان بوده است. اقلیم کردستان در شمال عراق نیز به‌رغم همراهی گاه و بی‌گاه با دولت ترکیه برای ضربه زدن به مواضع «پ‌ک‌ک»، یکی دیگر از موانع ترکیه برای توسعه از سمت جنوب شرقی و ایجاد خط نفوذ تا موصل و پیوند با ترکمان‌های ساکن این مناطق است.
وقوع جنگ داخلی در سوریه در ابتدا فرصتی فراهم کرد تا ترکیه بتواند نفوذ خود را بر مناطق جنوبی توسعه دهد. حمایت ترکیه از نیروهای اسلام‌گرایی مانند جبهه‌النصره با این هدف انجام شد ولی سیر تحولات در سوریه مطابق میل دیکتاتور ترک پیش نرفت و نهایتا نه تنها ترکیه نتوانست نفوذ خود را در مناطق شمالی سوریه تثبیت کند، بلکه با شکل‌گیری نیروی متحد کردی-عربی در شمال سوریه مواجه شد.
عملیات «چشمه صلح» که چهارشنبه گذشته آغاز شده است پس از عملیات «سپر فرات» در سال ۲۰۱۶ و عملیات «شاخه زیتون» در سال ۲۰۱۸، سومین تلاش ارتش ترکیه برای تغییر معادلات در شمال سوریه به نفع خود است.
در دو عملیات گذشته، آمریکا با تنها گذاشتن ترکیه عملا مانع دستیابی این کشور به اهداف از پیش تعیین شده شد. ترکیه در عملیات سپر فرات در سال ۲۰۱۶ با بیرون راندن داعش از جرابلس تلاش کرد تا با ایجاد مانع نظامی و گسست در خطوط لجستیکی نیروهای کرد، از توسعه مناطق تحت کنترل کردها تا شمال‌غرب این کشور و شهر عفرین جلوگیری کند.
ایجاد پست‌های مرزبانی مستقل توسط نیروهای کرد در سال گذشته که با کمک ارتش آمریکا انجام شد، نگرانی‌های اردوغان از ایجاد تدریجی یک اقلیم خودمختار در شمال سوریه را افزایش داد. تلاش برای تسلط یافتن بر شهر عمدتا عرب‌نشین منبج و ایجاد گسست در خطوط عملیاتی کردها در شمال سوریه نخستین اختلاف جدی میان ترکیه و آمریکا را ایجاد کرد.
اردوغان ناکام از دو تلاش قبلی، اکنون با مذاکره با دولت ترامپ به دنبال راهی برای دستیابی به بخشی از اهداف عملیاتی خود در شمال سوریه است. ایجاد منطقه حائل در شمال سوریه که اسم رمز اردوغان برای مقابله با کردها در این منطقه است، محور عملیات جدید است. اردوغان در میانه شهریور ماه در مذاکره با دبیرکل سازمان ملل به او گفته بود که ارتش این کشور به دنبال ایجاد دالان صلح در شمال سوریه و تعیین ۱۰ منطقه و ۲۴۰ روستا برای اسکان ۲ میلیون نفر آواره سوری است.
در حقیقت اردوغان به دنبال آن است تا با استفاده از آوارگان سوری عمدتا عرب، که اکنون در مناطق مرزی در جنوب ترکیه ساکن هستند و کوچ آن‌ها به مناطق کردنشین در شمال شرق سوریه، ترکیب جمعیتی این منطقه را تغییر دهد و مانعی انسانی بر سر راه کریدور کردنشین در شمال عراق، جنوب‌شرق ترکیه و شمال سوریه ایجاد کند.
نیروهای دموکراتیک سوریه و یگان‌های مدافع خلق مانع اصلی بر سر راه این طرح بلندپروازانه اردوغان هستند. حمایت آمریکا از این نیروها سبب شده تا ترکیه نتواند به شکل تمام‌عیار با این نیروها وارد جنگ شود. در مردادماه و با اعلام موافقت ارتش آمریکا با طرح ارتش ترکیه برای ایجاد یک «سازوکار امنیتی» در شمال سوریه، اردوغان نخستین چراغ سبز را از آمریکا دریافت کرد.
کردها در مقابل کوشیدند بهانه‌های اردوغان را از دست او خارج کنند. نیروهای دموکراتیک کرد با برچیدن پست‌های مرزبانی خود اعلام کردند که به دنبال همراهی با آمریکا برای استقرار سازوکار امنیتی هستند. خروج بخشی از نیروهای ارتش آمریکا در مناطق کردی در شمال سوریه پاسخی نبود که کردها در مقابل همراهی خود با طرح آمریکا، انتظار آن را می‌کشیدند.
کردها در شرایط کنونی ناامید از همراهی آمریکا، خود را میان دو دیکتاتور منطقه‌ای محصور می‌بینند. از یک‌سو دولت اسد با واسطه روسیه و ایران به آن‌ها پیغام می‌دهد تا با دولت مرکزی سوریه هماهنگ و همراه شوند و از دیگر سو اردوغان کمر به تغییر در ترکیب جمعیتی و امنیتی در مناطق تحت کنترل‌شان گرفته است. وضعیت دشوار کردها در شمال سوریه بازتابی از دشواری تاریخی‌ای است که کردها قرن‌ها در خاورمیانه به آن دچار بوده‌اند و به نظر می‌رسد که رهایی از آن در آینده نزدیک محال است.
