مشخص نیست زمانی که زلمی خلیل زاد، فرستاده سابق دولت آمریکا در امور افغانستان، ماه‌های متوالی در سال ۲۰۱۹ در حال گفت‌وگو با گروه طالبان بود و توافقنامه صلح را با آنان سبک و سنگین می‌کرد، با چه ضمانتی قبول کرده بود که طالبان در صورت بازگشت به قدرت دیگر با سازمان‌های تروریستی، ازجمله القاعده رابطه نخواهند داشت؛ زیرا چند ماه پس از قدرت گرفتن طالبان در افغانستان، القاعده فعالیت‌هایش را در این کشور از سر گرفته و پایگاه‌های آموزشی خود را فعال کرده است.

روزنامه گاردین در مقاله تازه‌ای که در باره فعالیت‌های القاعده در افغانستان منتشر کرده است، گفت طالبان دوباره به القاعده در افغانستان پناه داده است و این شبکه در حال افزایش ظرفیت‌هایش برای حمله به کشورهای مختلف در سال‌های آینده است.

گاردین در این مقاله‌ به گزارش تازه سازمان ملل متحد که می‌گوید القاعده در افغانستان دوباره در حال گسترش فعالیت‌هایش است و آزادی عمل خود را توسعه داده، استناد می‌کند. هرچند بر اساس گزارش سازمان ملل متحد هنوز هجوم افراط‌گرایان به سوی افغانستان صورت نگرفته است، اما تعدادی از جهادی‌ها به سوی این کشور حرکت کرده‌اند و تعدادی نیز وارد افغانستان شده‌اند.

القاعده در سال‌های گذشته ضربه‌های سختی را متحمل شد. نخست حمله‌ نیروهای ضد تروریسم، این شبکه را تضعیف کرد و سپس شکل‌گیری داعش باعث شد تا بخشی از جنگجویان این شبکه به داعش بپیوندند. با این حال القاعده همچنان در جنوب آسیا نیمه‌جان باقی ماند و تعدادی از رهبران این گروه برای شبه‌قاره هند، در افغانستان حضور دارند.

تعهد گروه طالبان برای مهار افراط‌گرایانی که می‌خواهند از خاک افغانستان برای حمله به کشورهای همسایه‌اش استفاده کنند، قابل اعتماد نیست. تاکنون از افغانستان دو بار حمله‌های موشکی به کشورهای ازبکستان و تاجیکستان صورت گرفته است. داعش مسئولیت ‌این حمله‌ها را بر عهده گرفت، هرچند کاملا مشخص نشده که این حمله‌ها را کدام گروه انجام داده است.

از سوی دیگر طالبان زمینه و فرصت کافی برای تحریک طالبان پاکستانی فراهم کرده‌اند تا در خاک افغانستان، پایگاه نظامی داشته باشند و از این کشور حمله‌هایشان علیه پاکستان را سازمان‌دهی کنند. در چنین وضعیتی امکان ندارد القاعده که تابع و مطیع امارت اسلامی است‌، دوباره به گسترش فعالیت‌هایش و سربازگیری اقدام نکند.

گزارش سازمان ملل متحد می‌گوید که تعدادی از اعضای القاعده در محله دیپلمات‌ نشین کابل زندگی می‌کنند. منظور از محله دیپلمات‌ نشین همان منطقه وزیر اکبر خان کابل است که در گذشته، تمامی مقام‌های سیاسی افغانستان در آن زندگی می‌کردند و بخشی از نهادهای مهم بین‌المللی نیز در آن دفتر داشتند. حالا این دفاتر و خانه‌ها که با حصارهای امنیتی قدرتمندی محافظت می‌شوند، محل خوبی برای پنهان شدن اعضای القاعده است. به‌احتمال زیاد این افراد، عرب‌های عضو القاعده‌اند که باید کمتر در معرض دید باشند.

ایمن الظواهری، رهبر فعلی القاعده نیز فعالیت‌های خود را نسبت به گذشته افزایش داده است. هرچند گزارش پیشین سازمان ملل می‌گفت که الظواهری یا به ‌شدت مریض است یا کشته شده است، اما پس از بیانیه ماه آوریل که القاعده یک دختر مسلمان هندی را که به خاطر حجابش مبارزه کرده بود تحسین کرد، مشخص شد که پیرمرد ۷۰ ساله القاعده همچنان زنده و سرحال در تلاش برای ابراز وجود است.

القاعده به آرامی و دوباره می‌رود که به یک کابوس جهانی تبدیل شود. با این که سازمان ملل متحد در آغاز گزارش تازه‌اش عنوان کرده است که طالبان به تعهدشان برای مبارزه با القاعده پایبندند؛ اما اعتراف می‌کند که در درازمدت نمی‌توان به این تعهد طالبان تکیه کرد.

مشکل این است که در افغانستان بجز در رهبری، در دیگر بخش‌ها، تفاوتی آشکار میان القاعده و طالبان وجود ندارد. هرچند به باور سازمان ملل متحد، القاعده و داعش تا ۲۰۲۳ توان حمله به منافع کشورهای غربی را ندارند، اما نباید از یاد برد که سال ۲۰۲۳ چندان دور نیست و افغانستان نیز به جغرافیای سهل‌الوصولی برای افراط‌گرایان جهادی تبدیل شده است.