حامیان کردهای شمال شرقی سوریه در سراسر جهان، آنچه را که سیطره طلبی ترکیه و تلاش سبک قرن ۱۹ آنکارا برای بازپس گرفتن قلمروی امپراطوری عثمانی خوانده‌اند، تقبیح کرده‌اند.
اما تحلیلگران و مقامات ترکیه می‌گویند هدف آنکارا از «عملیات بهار صلح» بسیار محدودتر از آن است: تلاش برای خنثی کردن تهدیدهای مرزی، نجات یک سیاست شکست خورده در مورد سوریه و شاید گرفتن امتیازات سیاسی در داخل کشور.
در این ارتباط، حمله نظامی اخیر رجب طیب اردوغان به سوریه بیشتر شبیه تهاجم محدود روسیه به مرزهای سابق اتحاد جماهیر شوروی در گرجستان و اوکراین در قرن ۲۱ است تا جنگ‌ها و فتوحات امپریالیستی بریتانیا و فرانسه.
یوروک ایشیک، یک تحلیلگر سیاسی در استانبول می گوید: «آن‌ها می‌خواهند در تجربه "روژاوا" (توضیح: کردها مناطق کردنشین شمال سوریه را به این نام می‌خوانند) خرابکاری کنند. این ۵۱ درصد انگیزه آن‌هاست. آن‌ها می خواهند جلوی استقلال کردها را بگیرند».
نیروهای سوری مورد حمایت ترکیه در پایگاه آموزشی‌ای در حلب، ۱۲ سپتامبر ۲۰۱۹- Nazeer Al-khatib / AFP
روز چهارشنبه، ترکیه شمال سوریه و افراد «نیروهای دموکراتیک سوریه» (اس دی اف) به رهبری کردها را هدف حمله نظامی قرار داد. این حملات تنها سه روز پس از آن صورت گرفت که دونالد ترامپ اعلام کرد ایالات متحده نیروهایش را از منطقه خارج می‌کند و بر سرراه (اقدامات ترکیه) نخواهد ایستاد.
«اس دی اف» که متحد اصلی آمریکا در جنگ علیه داعش در سوریه بوده و در سال‌های مبارزه در این راه، ۱۱ هزار جنگجو را از دست داده است، اعلامیه را «خنجری در پشت» توصیف کرد.
مقامات ترکیه اظهار امیدواری کرده‌اند این کشور بتواند در یک کوریدور ۳۲ کیلومتری در مرز جنوبی رودخانه فرات، یک «منطقه امن» ۴۰۰ کیلومتری در شرق مرز عراق ایجاد کرده و آوارگان عرب سوری را جایگزین جدایی طلبان متخاصم حزب کارگران کردستان (پ‌ک‌ک) و هم پیمانان‌شان «نیروهای مدافع خلق کرد» (وای.پی.جی) کند که هسته اصلی مبارزین در «اس دی اف» را تشکیل می‌دهد.
اداره ارتباطات دفتر ریاست جمهوری ترکیه در برگه‌ای که در میان خبرنگاران توزیع کرد گفت: «هدف عملیات بهار صلح از میان بردن پ‌ک‌ک/ وای‌پی‌جی و (داعش) در شرق رود فرات و فراهم کردن امنیت برای مردم ما و ایجاد امکان برای بازگشت برادران و خواهران سوری به موطنشان است».
تحلیلگرانی که با مقامات نظامی ترکیه در تماس بوده‌اند می گویند آنکارا احتمالا عملیاتی که اهداف محدود استراتژیک‌اش را برآورده کند، انجام خواهد داد و امیدوار خواهد بود در این میان مشکلی پیش نیاید.
نیروهای سوری مورد حمایت ترکیه در شهر الباب استان حلب، ۱۱ اکتبر ۲۰۱۹- AFP via Getty
سلیم سازاک، پژوهشگر دانشگاه براون که با مقامات ارتش ترکیه در تماس است می‌گوید: «تاکنون، تمام کسانی که با آن‌ها صحبت کرده‌ام، تاکید کرده‌اند که ما تا ۳۲ کیلومتری (داخل مرز سوریه) پیش خواهیم رفت و در آنجا متوقف خواهیم شد».
آقای سازاک که با مقامات ترک در تماس است افزود: «من کلمه به کلمه از یک مقام ارشد که با او صحبت کردم، نقل می کنم: ما ۱۰ میلیون کردهای خودمان (ترکیه) را داریم. چرا باید ۵ میلیون دیگر – همراه با ده‌ها هزار جنگجوی داعش که در زندان هستند - هم بخواهیم؟ ما منطقه حائل خودمان را ایجاد می‌کنیم. آن‌ها بروند به جنوب که نگهبان اسرای داعش باشند. هرچه به سوی جنوب پیش برویم، احتمال رویارویی با داعش بیشتر می‌شود».
آقای اردوغان اغلب به‌عنوان یک رهبر ماهر در امور تاکتیکی اما بی بهره از راهبردی کلی شناخته می‌شود. سیاست خارجی ترکیه، تحت ۱۶سال رهبری او، عمدتا متناقض و فرصت طلبانه بوده است.
حمایت او از قیام مردم در سوریه که بخشی از موضع سابق او به عنوان قهرمان قیام های «بهار عرب» بود، نتیجه‌ای سخت معکوس به بار آورد. اکنون حملات نظامی به شمال شرقی سوریه آخرین گزینه برای کشوری است که حقیقتا وحشت دارد که این ایدئولوژی مایه الهام کردهای جدایی طلب ترکیه شود. همچنین، ترکیه که با ۴ میلیون آواره سوری سر سازش ندارد، امیدوار است دستکم بخشی از آن‌ها را به «منطقه امنی» که می‌خواهد ایجاد کند، باز گرداند.
ضیاء مرال، پژوهشگر در «موسسه خدمات متحد سلطنتی» می‌گوید: «سیاست‌های ترکیه در سوریه تکامل یافته و مدت‌هاست به صورت "واکنشی" درآمده است. ترکیه راهبرد روشن یا اهداف بلند مدت یا استراتژی خروجی در ذهن ندارد. فعلا (راهبرد) در مورد گرفتن زمین از پی کی کی و گروه‌های وابسته به آن است».
ترکیه سال‌ها برای عملیات جاری موسوم به «بهار صلح»، زمینه نظامی، دیپلماتیک و سیاسی چیده، و از سال ۲۰۱۳ که «روژاوا» ایجاد شد، در مورد آن اظهار ناراحتی فراوان کرده است. تصمیم آمریکا در اتحاد با این گروه برای ترکیه سخت ناخوشایند و عامل عمده بالاگرفتن تنش میان این کشور و آمریکا بود. شکست نظامی مدیریت «وای‌پی‌جی» در ناحیه عفرین در سال ۲۰۱۸ که تحت عنوان «عملیات شاخه زیتون» انجام گرفت، تمرینی برای عملیات جاری در شمال شرقی سوریه بوده است.
ترکیه در طول سال گذشته با روسیه که به صورت یکی از مهره‌های جهانی در سوریه درآمده و نیز آقای ترامپ برای پیش بردن طرح‌هایش در شمال سوریه و ایجاد یک منطقه امن مذاکره کرده است.
آقای سازاک می‌گوید: «این باید اتفاق می‌افتاد. نمی‌شد از آن اجتناب کرد مگر آن که یک کشور زیر کنترل «وای پی جی» در مرز ترکیه ایجاد می‌شد. یا این، یا آن، راه سومی وجود نداشت».
در درگیری جاری، ترکیه در روزهای نخست برای جهت دادن به زمین جنگ، عمدتا از نیروی هوایی استفاده کرده است. آرون استاین، مدیر بخش خاورمیانه انستیتوی سیاست خارجی واشنگتن می‌گوید: «می‌بینم که این یک راهبرد نسبتا کم خطر و استفاده از حملات هوایی و توپخانه سنگین در تدارک یک حمله زمینی است».
نخستین مرحله حمله ترکیه بر یک مثلت ۱۰۰ کیلومتری متمرکز است که از شهرهای مرزی «تل ابیض» در شرق تا «راس العین» و عمق حدود ۲۵ کیلومتر در داخل خاک سوریه کشیده شده است.
نوار الیور، تحلیلگر نظامی در انستیتوی «عمران»، اتاق فکر مستقر در استانبول می‌گوید: «ما به عملیاتی نگاه می کنیم که یک مثلث میان این شهر‌ها را زیر کنترل گرفته به ترکیه این امکان را می‌دهد که جاده میان «حسکه» و «کوبانی» را در محدوده آتشباری خود بگیرد».
جدا کردن این مثلث به ترکیه و نیروهای متحدش این امکان را می‌دهد که «روژاوا» را نصف کرده توپخانه و عملیات زمینی‌اش را به هدف زیر کنترل گرفتن شاهراه «ام ۴» در شمال سوریه هدایت کند و به این ترتیب شهرهای تل ابیض و راس العین را به زانو درآورد.
آقای استاین که کارشناس امور ترکیه است، می‌گوید: «آن‌ها می‌خواهند پیش از این که تل ابیض و راس العین را پاکسازی یا در آنجا مستقر شده و صبر کنند، این دو شهر را کاملا در محاصره قرار دهند».
مراحل بعدی، بر گسترش محدوده نفوذ متمرکز خواهد بود. در تناقض با تلاش‌های پیشین ترکیه برای تصرف خاک سوریه، جنگجویان شورشی احتمالا در مقایسه با نیروهای ارتش ترکیه دست پایین را خواهند گرفت. در گذشته، هم در عفرین و هم جرابلس، شورشیان سوریِ ارتش آزاد سوریه به خاطر غارت و سوءرفتار در مناطقی که متصرف شده بودند، مورد انتقاد محلی‌ها قرار گرفتند.
آقای الیور می‌گوید: «برخی از مردم محل – حتی اعراب – نگران سوءرفتار جناح های مسلح هستند. (در گذشته) مشکلات بسیاری در مورد برخی رفتار‌های این جناح‌ها وجود داشت. ما نمی‌خواهیم این اشتباهات تکرار شود».
تحلیلگران پیش‌بینی می‌کنند یک جنگ کوتاه مدت و شدید چند هفته‌ای یا چند ماهه با یک دوره طولانی‌تر و پر هرج و مرج برای برقراری ثبات در پیش رو باشد. ترکیه به خاطر محدودیت‌های ژئوپولیتیک و ارتش‌اش، جای حرکت چندانی ندارد.
در اجلاس مجمع عمومی سازمان ملل در ماه گذشته، آقای اردوغان نقشه‌ای را نشان داد که روی آن ده نقطه آبی به نشانه مراکز در حال ایجاد برای اسکان آوارگان سوری علامت گذاری شده بود. اما آقای استاین می‌گوید هرکدام از آن علامت‌ها، معرف یک موضع نظامی دائمی ترکیه مانند پایگاه‌هایی است که مدت‌هاست این کشور در شمال عراق ایجاد کرده است.
مقامات ترکیه می‌گویند هم ایالات متحده، هم روسیه و نیز ناتو را در جریان طرحشان برای حمله به شمال سوریه گذاشته‌اند، و ظاهرا مسکو و واشنگتن شرایطی برای حرکت‌های ترکیه مقرر کرده‌اند.
Read More
This section contains relevant reference points, placed in (Inner related node field)
ترکیه، همچنین، ورشکسته است. اقتصاد در شرایط بدی است و جنگ پرهزینه است.
آقای استاین می‌گوید: «فکر نمی‌کنم طرح گسترده‌ای داشته باشند. مردم سعی می‌کنند به انسجام استناد کنند. آن‌ها اهداف نظامی دارند و ظرف شش ماه به این اهداف خواهند رسید».
آقای ایشیک که رفت و آمد کشتی‌ها و هواپیماها را زیر نظر دارد، متوجه ورود هواپیمای حامل گروه کثیری کارشناس هوایی روسیه به آنکارا در روز پنجشنبه شد. احتمال دارد این کارشناسان به عملیات هوایی ترکیه در شمال شرقی سوریه کمک می‌کنند. اما ترکیه، این عضو ناتو، همچنین به سیستم های الکترونیک و ارتباطی تحت رهبری آمریکا پیوسته و برای عملکرد فناوری پیشرفته نظامیش به واشنگتن متکی است.
او افزود: «ما حقیقتا توانایی آن را نداریم که ماه‌ها بدون کمک روسیه و آمریکا به عملیات نظامی‌مان ادامه دهیم».
مقامات نظامی ترکیه اطمینان دارند که می‌توانند به سرعت به اهدافشان دست یابند. شمال شرقی سوریه عمدتا زمین مسطح و سخت به ضرر جنگجویان کرد جدایی طلب است که در جنگ در کوهستان موفق‌ترند. کردها با موفقیت علیه داعش جنگیدند، اما عمدتا به کمک جنگنده‌ها و آتشبارهای آمریکایی که به سیستم‌های پیشرفته رادار مجهز بود.
آقای ایشیک می‌گوید: «زمستان در راه است و برای «وای‌پی‌جی» عملیات در زمین مسطح مشکل‌تر خواهد بود. آن‌ها بدون برخورداری از قدرت هوایی به راحتی هدف هواپیماها و توپخانه ترکیه قرار خواهند گرفت».
این نوشته برگردان فارسی از مقالات منتشر شده دیگری است و منعکس کننده دیدگاه سردبیری روزنامه ایندیپندنت فارسی نمی باشد.
© The Independent
