مقام‌های نظامی آمریکا می‌گویند در تلاش برای ترغیب کشورهای آسیای میانه‌اند تا با پذیرش حضور نظامی آمریکا در این کشورها، بتوانند اوضاع در افغانستان را کنترل کنند.

وال استریت ژورنال در گزارش تازه‌ای که پنجشنبه، ۲۳ ژوئن، منتشر شد، از قول فرماندهان ارتش آمریکا نوشت که ایالات متحده می‌خواهد رهبران کشورهای آسیای مرکزی را قانع کند تا با همکاری یکدیگر، جلو نفوذ جریان‌های افراط‌گرا به این کشورها را بگیرند.

 به باور نظامیان آمریکایی، هرچند آسیای مرکزی حیاط خلوت روسیه است و کشورهای این منطقه از خشم روسیه هراس دارند، از تحولات داخلی افغانستان و تهدید سازمان‌های تروریستی جهادی بیشتر بیم دارند.

 ژنرال اریک کوریلا، مسئول فرماندهی مرکزی ارتش آمریکا در فلوریدا که هفته گذشته به کشورهای آسیای مرکزی سفر کرده بود، می‌گوید که سه نگرانی اول این کشورها افغانستان، افغانستان و افغانستان است.

از اوت ۲۰۲۱ که با خروج نیروهای آمریکایی از افغانستان، دولت اشرف غنی سقوط کرد، اولویت دولت آمریکا کنترل و رهگیری فعالیت‌های القاعده و داعش در داخل خاک افغانستان شد. به همین دلیل آمریکا در جست‌وجوی راه‌هایی برای رصد بهتر فعالیت‌های این سازمان‌های تروریستی است. کشورهایی مانند تاجیکستان و ازبکستان می‌توانند با آمریکا در این امر همکاری کنند و اجازه دهند پایگاه‌هایی برای هواپیما‌های بدون‌سرنشین در این دو کشور ایجاد شود. همچنین مروادات اطلاعاتی میان آمریکا و کشورهای آسیای مرکزی بیشتر شود.

ارتش آمریکا از ابزارهای اندکی که در حال حاضر برای مهار ستیزه‌جویان القاعده و داعش در افغانستان در اختیار دارد، نگران است. پایگاه‌های نظامی آمریکا در خلیج فارس به دلیل بعد مسافت، برای کنترل اوضاع ظرفیت محدودی دارند.

در اوت ۲۰۲۱ و قبل از خروج نیروهای آمریکایی از افغانستان، لوید آستین، وزیر دفاع آمریکا، هشدار داد که تروریسم در افغانستان می‌تواند در عرض دو سال منافع آمریکا را تهدید کند اما بسیاری از کشورهای آسیای مرکزی که با افغانستان مرزهایی طولانی و بی‌کنترل کافی دارند، در بحبوحه کمبود موادغذایی و بحران اقتصادی در این کشور، از تهدیدی قریب‌الوقوع می‌ترسند.

 ژنرال کوریلا می‌گوید با وجود اطلاعات محدود، آمریکا ایجاد پایگاه‌های جدید آموزشی برای تروریست‌ها در داخل خاک افغانستان را شاهد است. نزدیکی کشورهای آسیای مرکزی به افغانستان ‌می‌تواند بهترین گزینه برای رصد وضعیت در افغانستان باشد و حتی یک پایگاه کوچک هواپیماهای بدون‌سرنشین هم می‌تواند یک امتیاز بسیار بزرگ محسوب شود؛ اما به دلیل واقعیت ژئوپلیتیکی منطقه، امکان ایجاد چنین پایگاهی بعید به نظر می‌رسد.

هرچند ژنرال کوریلا در سفر خود به قزاقستان، ازبکستان، قرقیزستان و تاجیکستان درخواست آمریکا برای داشتن چنین پایگاهی را مطرح نکرد، با توجه به وضعیت موجود، به خصوص حمله روسیه به اوکراین، فکر می‌کند که آمریکا حالا می‌تواند به ایجاد چنین پایگاه‌هایی خوش‌بین باشد.

راه‌های دیگری نیز برای همکاری وجود دارند؛ از جمله تبادل اطلاعات، آموزش نظامی و ارائه فناوری به‌روز برای کنترل مرز‌ها. امیل ژورایف، محققی که سابقا در سازمان امنیت و همکاری اروپا کار می‌کرد، می‌گوید: «بسیار سخت است اگر واقعیت ژئوپلیتیک منطقه را در نظر نگیریم. امکان ندارد آمریکا بتواند از آن سوی اقیانوس اطلس ابزار و امکانات خود را بردارد و اینجا زیر دماغ روسیه جا خوش کند.»

او می‌افزاید: «کشورهای آسیای مرکزی دوست دارند با آمریکا در این عرصه همکاری کنند اما نمی‌توانند به دوام این همکاری زیاد اعتماد کنند و فکر می‌کنند آمریکا به یک همکاری درازمدت پایبند نیست.»

 به باور ژورایف، رهبران کشورهای آسیای مرکزی نگران‌اند که آمریکا در زمانی که روسیه واکنشی نشان بدهد، آنان را تنها بگذارد. او تصریح کرد: «کشورهای آسیای مرکزی هرکدام به شیوه خود با حضور تروریست‌ها در کنار مرزهای خود در تعامل‌اند. مثلا ازبکستان در تلاش است تا با ایجاد یک رابطه حسنه با طالبان، جلو نفوذ افراطگرایان به این سوی آمودریا را بگیرد.»

عصمت‌الله ایرگاشف، نماینده ازبکستان در امور افغانستان، گفته بود که تاشکند میزبانی پایگاه هواپیماهای بدون‌سرنشین برای ایالات متحده را، حتی اگر واشنگتن را یک شریک راهبردی بداند، در نظر نخواهد گرفت: «ما نمی‌توانیم هیچ پایگاه نظامی یا زیرساخت نظامی در خاک ازبکستان را بپذیریم. اما این به‌هیچ‌وجه رابطه دوسویه ما و آمریکا برای مبارزه با تروریسم را کم نمی‌کند.»

با این حال به گفته ژنرال کوریلا، آمریکا با بردباری و تحمل بیشتر تحولات منطقه را زیر نظر دارد و برای ایجاد یک هماهنگی ادامه دار با اعتماد کافی که بتواند زمینه تبادل اطلاعات، همکاری‌های امنیتی و حتی حضور پهپادهای نظامی را میسر کند، تلاش خواهد کرد.