مسلمان سراسر جهان از پنجشنبه ۱۶ تیرماه پس از دو سال دوری از شهر مکه عربستان سعودی که ناشی از همه‌گیری کرونا بود، در مراسم سالانه حج حضور دارند.

تعداد زائران در سال ۲۰۲۰ پس از اعلام همه‌گیری کرونا در جهان به هزار نفر و در سال پس از آن به ۶۰ هزار نفر محدود شد. اما امسال برای نخستین بار یک میلیون زائر ۱۸ تا ۶۵ ساله در مراسم حج حضور دارند. در مراسم حج امسال سهمیه کشورهایی مانند اندونزی با بیشترین جمعیت مسلمان ۱۰۰ هزار نفر است و ایالات متحده آمریکا ۹ هزار و ۵۰۰ زائر را به مکه اعزام کرد.

ایران نیز بیش از ۳۹ هزار زائر به عربستان سعودی اعزام کرد که نصف تعداد زائران ایرانی در سال ۲۰۱۹ است. حضور زائران ایرانی در حج پس از دوره‌ای از تنش‌ها در روابط تهران-ریاض با رایزنی‌های منطقه‌ای، ادامه آتش‌بس در یمن و دیدار مقامات حج جمهوری اسلامی ایران و عربستان سعودی ممکن شد.

حج هم برای مسلمانان جهان فرصتی مغتنم است و هم برای عربستان سعودی که در مسیر فاصله گرفتن از درآمدهای نفتی و ایجاد تنوع در منابع درآمد اقتصادی قرار دارد.

هرچند با افزایش بهای نفت به ۱۰۰ دلار برای هر بشکه، درآمد حج در حال حاضر با درآمد نفتی عربستان قابل مقایسه نیست. اما پتانسیل اقتصادی بسیار زیادی در آن نهفته است و در درازمدت می‌تواند منبع ثروت اقتصادی هنگفت باشد.

گزارش مسترکارت از شاخص شهرهای مقصد جهانی حاکی از آن است که مکه در سال ۲۰۱۸، حدود ۲۰ میلیارد دلار از زائران درآمد داشته است.

تا پیش از همه‌گیری کرونا،‌ پیش‌بینی می‌شد درآمد سالانه حج تا سال ۲۰۲۲ به حدود ۳۰ میلیارد دلار برسد و ۱۰۰ هزار موقعیت شغلی ایجاد شود.

این پیش‌بینی مربوط به زمانی است که بنابر آمار رویترز، عربستان سعودی در ۱۰ روز حج و عمره میزبان ۲۱ میلیون زائر از سراسر جهان بود.

توریسم مذهبی

شاید در حال حاضر توریسم مذهبی در عربستان سعودی به اندازه بخش نفت و گاز منبع درآمد نباشد، اما اهمیت مذهبی مکه و مدینه هیچگاه از بین نمی‌رود. به گزارش سی‌ان‌ان، این بخش مبنایی حیاتی برای توسعه گسترده‌تر صنعت توریسم عربستان سعودی و معرفی آن به مخاطب محلی، منطقه‌ای و بین‌المللی به‌شمار می‌رود.

به گزارش سی‌ان‌ان، هرچند تعداد زائران در دوران کرونا به طور قابل ملاحظه‌ای کاهش یافت، عربستان سعودی هدف جذب ۳۰ میلیون زائر تا سال ۲۰۳۰ را دنبال می‌کند.

البته هزینه سرمایه‌گذاری‌های در بخش زیرساخت‌های زیارتی، تعمیر و نظارت و امنیت هم بسیار هنگفت است.

طرح توسعه مسجد الحرام

مدت کوتاهی پس از به قدرت رسیدن ملک سلمان بن عبدالعزیز، پادشاه عربستان سعودی در سال ۲۰۱۵، پروژه ۲۱ میلیارد دلاری توسعه مسجد الحرام با ظرفیت ۳۰۰ هزار زائر بیشتر آغاز شد. یک سال بعد، شاهزاده محمد بن سلمان، ولیعهد عربستان سعودی زیارت را به عنوان یکی از فاکتورهای کلیدی طرح تنوع‌بخشی اقتصادی عربستان در سند ۲۰۳۰ معرفی کرد.

یکی از طرح‌های توسعه دولت عربستان برای مکه در فاصله نزدیکی از کعبه شامل ۷۰ هزار اتاق جدید هتل و ۹ هزار اقامتگاه است که با هزینه‌ای دو میلیارد و ۱۰۰ میلیون دلاری تا دو سال دیگر به بهره‌برداری می‌رسد.

بسیاری از کارشناسان بر این باورند، مکه و مدینه در عربستان سعودی یک ویژگی منحصر به‌فرد برای این کشور به‌ شمار می‌رود که هیچ کشور مسلمان دیگری پتانسیل رقابت با آن را ندارد.