بر اساس یک پژوهش جدید، [در جریان تکامل زیستی]ُ اشکال‌ مختلفی از حفره چشم در دایناسورهای شکارچی عظیم‌الجثه مانند «تیرانوسوروس رکس» (Tyrannosaurus rex) ایجاد شد تا این جانوران بتوانند با زور بیشتری گاز بگیرند. 

در حالی که حفره چشم در بسیاری از حیوانات فقط یک سوراخ دایره‌ای در جمجمه است که کره چشم را در خود جای داده، دانشمندان از جمله محققان دانشگاه بیرمنگام در بریتانیا می‌گویند که این موضوع در میان گوشتخواران بزرگ مثلا دایناسورهای شکارچی مانند تی‌رکس، بسیار متفاوت بوده است.

این پژوهش جدید که روز پنجشنبه در مجله «کامیونیکیشنز بایولوژی» (Communications Biology) منتشر شد، نشان می‌دهد که حفره‌های بیضی‌شکل چشم یا حفره‌­های بیضی‌شکل غیرعادی در جمجمه این دایناسورهای درنده ممکن است به این دلیل تکامل پیدا کرده باشند که به جمجمه دایناسورها برای تحمل ضربات هنگام حمله به طعمه کمک کند.

دانشمندان از جمله استفان لاوتنشلاگر از دانشگاه بیرمنگام، در این پژوهش شکل حدقه‌ بیش از ۴۰۰ دایناسور مختلف و گونه‌های نزدیک به آن‌ها مانند کروکودیل­‌ها را بررسی کردند.

آن‌ها برای آزمایش این موضوع از شبیه‌سازی‌های رایانه‌ای و تحلیل تنش استفاده کردند تا دریابند اشکال غیرعادی کاسه چشم احتمالا با چه هدفی ایجاد شده‌اند.

پژوهشگران بر اساس تجزیه و تحلیل داده­‌ها می­‌گویند با وجودی که جمجمه‌­هایی با حدقه دایره‌­ای‌شکل هنگام گاز گرفتن فشار بیشتری را تحمل می­‌کنند، اگر این جمجمه با اشکال دیگر حدقه چشم جایگزین شود، تنش حاصل از ضربه واردشده به میزان قابل‌توجهی کاهش می­‌یابد.

دانشمندان حدس می­‌زنند که این اشکال گوناگون در حفره چشم به شکارچیان برتر مانند تیرانوسوروس رکس اجازه می‌­داد تا با [فک بالایی­‌شان] نیرو و فشار لازم برای گاز گرفتن را وارد کنند؛ بدون اینکه خطری برای استحکام جمجمه ایجاد شود.

دانشمندان همچنین دریافتند که اکثر موجودات اولیه و گونه‌های گیاهخوار همچنان حدقه دایره‌ای‌شکل چشم خود را حفظ کرده­‌اند. فقط دایناسورهای شکارچی عظیم‌الجثه اشکالی دیگر مانند حفره‌های بیضی‌شکل به شکل سوراخ کلید یا هشتی‌شکل را به خود گرفتند.

دکتر لاوتنشلاگر می­‌گوید: «نتایج به‌دست‌آمده حاکی از آن است که فقط برخی از دایناسورها حفره‌های بیضی‌شکل یا سوراخ کلیدی داشتند. البته همه آن‌ها [که حفره‌­هایی با این اشکال داشته­‌اند] دایناسورهای گوشتخوار بزرگ و با طول جمجمه یک متر (۳.۳ پا) یا بیشتر بودند.»

او می‌افزاید: «در واقع در این گونه‌ها کره چشم فقط قسمت بالایی حدقه چشم را اشغال کرده بود. این عامل در ضمن به کاهش نسبی اندازه چشم در مقایسه با اندازه جمجمه منجر شد.»

پژوهشگران حدس می‌زنند که باریک‌تر شدن حفره‌ چشم­‌ها ممکن است فضای لازم برای کره چشم را در جمجمه‌ بزرگ این دایناسورها کاهش و در عین حال فضای موجود برای عضلات فک را افزایش داده و «موجب شده باشد که جمجمه‌های آن‌ها استحکام بیشتری داشته باشد».

آنان می‌گویند این انطباق ممکن است به آن‌ها کمک کرده باشد که به قیمت اصلاح و تغییر شکل چشمان بزرگ، بتوانند با قدرت بیشتری گاز بگیرند.

دانشمندان همچنین به تحلیل و بررسی این موضوع پرداخته­‌اند که اگر اندازه چشم دایناسورها به همان میزان طول جمجمه­‌شان افزایش می­‌یافت، در این صورت چه اتفاقی می‌­افتاد.

آن‌ها می‌­گویند در چنین حالتی، قطر چشمان تیرانوسوروس رکس احتمالا تا ۳۰ سانتی‌متر می­‌رسید و وزن چشمانش نزدیک به ۲۰ کیلوگرم می‌­شد.