مقام‌های آمریکا و اروپا امید خود را به امکان احیای برجام پیش از انتخابات میان‌دوره‌ای آمریکا که ماه آینده برگزار می‌شود، از دست داده‌اند. این لب کلام گزارشی است که روزنامه وال‌استریت ژورنال روز سه‌شنبه منتشر کرد. لارنس نورمن، خبرنگار این روزنامه، بر اساس گفت‌وگویی که با این مقام‌ها داشت گفت سرسختی ایران در خواسته‌هایش این گمانه را به وجود آورده است که جمهوری اسلامی قصد ندارد به این زودی‌ها وارد توافق شود.

مقام‌های آمریکایی به وال‌استریت ژورنال گفتند که هنوز تصمیم نگرفته‌اند از مذاکرات خارج شوند، اما حواسشان به تقویم سیاسی کشور نیز (یعنی انتخابات پیش‌رو در ماه نوامبر) است.

آنتونی بلینکن، وزیر خارجه آمریکا، دوشنبه شب در مکزیک به خبرنگاران گفت: «حدود یک هفته گذشته، به‌روشنی شاهد قدمی به سوی عقب بوده‌ایم و به نظر من، امکان توافق در کوتاه‌مدت بعید است. نمی‌توانم جدول زمانی به شما بدهم، اما بار دیگر تکرار می‌کنم که به نظر می‌رسد ایران یا قادر نیست یا حاضر نیست اقدام‌های لازم برای رسیدن به توافق را انجام دهد.»

احیای برجام از اولویت‌های سیاست خارجی دولت دموکرات جو بایدن بوده است، اما حزب جمهوری‌خواه به‌شدت مخالف این توافق است و حتی برخی دموکرات‌ها نیز مخالف‌اند. مذاکرات غیرمستقیم بایدن و ایران از آوریل ۲۰۲۱ تاکنون ادامه داشته‌ و هنوز به جایی نرسیده‌ است.

هر وقت توافق احیای برجام به‌ دست بیاید، کنگره ۳۰ روز وقت دارد آن‌ را بررسی کند و با توجه به نزدیک بودن انتخابات میان‌دوره‌ای، این موضوع پیچیده می‌شود. دموکرات‌ها در حال حاضر اکثریت را در هر دو مجلس نمایندگان و سنا در اختیار دارند، اما احتمال زیادی وجود دارد که حداقل یکی از این اکثریت‌ها را در ماه نوامبر از دست بدهند.

آخرین تحول در مذاکرات که به ماه‌ها بن‌بست خاتمه داد، ماه گذشته صورت گرفت. در روز ۸ اوت بود که اتحادیه اروپا، هماهنگ‌کننده مذاکرات، متن پیشنهادی را که «نهایی»‌ خوانده بود ارائه کرد و گفت طرفین باید آن‌ را یا قبول یا رد کنند. ایران اولین پاسخ را در ۱۵ اوت داد و در این لحظه، دیپلمات‌های غربی به نزدیک شدن به توافق امیدوار بودند. اما نورمن در روایت خود گفت پاسخ بعدی ایران در اول سپتامبر با سخت‌تر کردن مواضع همراه بود تا «انتظار توافق در کوتاه‌مدت از میان برود».

فرانسه، آلمان و بریتانیا چند روز پیش در بیانیه‌ای مشترک اعلام کردند که دیگر نمی‌توانند بیش از این سازش کنند و هشدار دادند که خواسته‌های جدید ایران باعث شده است «شک‌های جدی در مورد مقاصد ایران و تعهدش به نتیجه توافق» مطرح شود.

ناصر کنعانی، سخنگوی وزارت خارجه ایران، در پاسخ، اروپایی‌ها ‌را به خرابکاری و اختلال در روند دیپلماتیک متهم کرد و گفت تهران همچنان خواستار توافق است.

حالا مذاکرات در حالی به بن‌بست خورده که تنش‌ها بین تهران و واشنگتن در موارد دیگر هم بالا گرفته است، از جمله ادعای آمریکا مبنی بر اینکه ایران پهپادهایی به روسیه می‌فرستد تا این کشور در جنگ علیه اوکراین از آن‌ها استفاده کند. این کار باعث اعمال تحریم‌های جدید از طرف آمریکا شده است. از سوی دیگر، واشنگتن ماه گذشته، به گروه‌های مورد حمایت حکومت ایران در خاک سوریه حمله نظامی کرد .

نورمن در این گزارش دو موضوع را محل اصلی اختلاف‌های باقی‌مانده بین طرفین می‌داند: اول، خواسته ایران برای ضمانت قوی‌تر در رابطه با منافع اقتصادی که از احیای برجام حاصل خواهد شد و همچنین لزوم تداوم توافق با روی کار آمدن رئیس‌جمهوری بعدی آمریکا است. خواسته دیگر ایران تغییر‌ آن بخش از متن توافق است که به تحقیقات آژانس بین‌المللی انرژی اتمی در مورد مواد هسته‌ای اعلام‌نشده در ایران بازمی‌گردد. منابع مطلع به وال‌استریت ژورنال گفتند که آخرین خواسته ایران توقف تحقیقات آژانس ظرف ۶۰ روز پس از دستیابی توافق است.

اما آمریکا و کشورهای اروپایی گفتند آژانس تنها زمانی می‌تواند پرونده را مختومه اعلام کند که ایران به تمام سوال‌های آن‌ها پاسخ قانع‌کننده بدهد. آژانس هفته گذشته در گزارش خود تاکید کرد که جمهوری اسلامی بار دیگر با این نهاد سازمان ملل همکاری نکرده است.

با این حساب، به نظر می‌رسد رسیدن به توافق در یکی دو ماه آینده ممکن نباشد. اولاف شولتس، صدراعظم سوسیال دموکرات آلمان، هم روز دوشنبه گفت توافق «قطعا به این زودی‌ها صورت نمی‌گیرد».

با وجود این، اروپا و آمریکا همچنان اصرار دارند که احیای برجام راه خوبی برای توقف برنامه هسته‌ای ایران است. آن‌ها می‌گویند این توافق باعث می‌شود ایران حداقل شش ماه تا رسیدن به سوخت هسته‌ای کافی برای ساخت سلاح هسته‌ای فاصله داشته باشد.

یک مقام ارشد اسرائیلی هم روز دوشنبه پیش‌بینی کرد که تا پیش از انتخابات میان‌دوره‌ای، توافقی در کار نخواهد بود. او گفت معلوم نیست پس از انتخابات توافق روی میز بازگردد یا نه.