در روزهای پایانی ماه رمضان، مراجع تقلید در ایران میزان فطریه سال ۱۴۰۴ را بین ۷۵ هزار تومان تا معادل سه کیلو برنج به قیمت روز تعیین کردند. بر اساس فقه شیعه، اگر قوت غالب خانواده‌ای برنج باشد، مکلف است معادل بهای سه کیلو برنج فطریه بپردازد. با این‌ حال، نگاهی به قیمت‌های روز بازار نشان می‌دهد آنچه مراجع تقلید تعیین کرده‌اند، تقریبا برابر مبلغ یارانه معیشتی و کالابرگ دولتی است که خانوارهای ایرانی دریافت می‌کنند.

به گزارش خبرگزاری‌های داخلی، دفتر علی خامنه‌ای، رهبر جمهوری اسلامی، اعلام کرد که فرد مکلف باید برای خود و کسانی که «نان‌خور» او هستند، سه کیلو گندم، جو، خرما، کشمش، برنج یا ذرت را به مستحق بپردازد. پرداخت معادل نقدی آن نیز کافی است. این دفتر مبلغ زکات فطره امسال را برای هر نفر ۷۵ هزار تومان اعلام کرد، اما برخلاف برخی دیگر از مراجع، بر پرداخت فطریه برنج برای خانوارهایی که برنج قوت غالب آن‌ها است، تاکیدی نداشت.

سایر مراجع تقلید نیز میزان فطریه برنج و گندم را اعلام کردند. بر اساس اعلام دفتر ناصر مکارم شیرازی، زکات فطره امسال بر اساس قوت غالب گندم ۸۰ هزار تومان و بر اساس قوت غالب برنج ۳۰۰ هزار تومان است. او کفاره روزه غیرعمد را هم برای هر روز ۲۰ هزار تومان اعلام کرد که باید به‌صورت نان تهیه و پرداخت شود. مبلغ کفاره روزه عمد نیز یک میلیون و ۲۰۰ هزار تومان تعیین شد.

دفتر حسین نوری همدانی نیز در اطلاعیه‌ای میزان زکات فطره را بر مبنای قوت غالب گندم ۸۰ هزار تومان و بر اساس برنج ایرانی حدود ۴۵۰ هزار تومان اعلام کرد. فطریه هم بر اساس قوت غالب برنج غیرایرانی ۲۰۰ هزار تومان تعیین شد. او تاکید کرد که پرداخت‌کنندگان فطریه باید مبلغ را بر اساس قیمت محل سکونت خود محاسبه کنند. سایر مراجع تقلید نیز ارقام مشابهی اعلام کرده‌اند.

زکات فطره یا فطریه یکی از فروع دین اسلام است. طبق احکام شرعی، هر فردی که فقیر نباشد، موظف است برای خود و تمام افراد تحت تکفلش، زکات فطره به مستمندان بپردازد. این مبلغ باید از غروب آفتاب شب قبل از عید فطر تا ظهر روز عید پرداخت شود، اما برخی مراجع اجازه داده‌اند که فرد مبلغ را کنار بگذارد و بعدا پرداخت کند.

بر اساس تعریف مراجع تقلید، فطریه معادل سه کیلوگرم از قوت غالب (غذای اصلی) خانوار است. بنابراین خانواده‌هایی که بیشتر نان مصرف می‌کنند، باید گندم فطریه بدهند و خانواده‌هایی که بیشتر برنج مصرف می‌کنند، سه کیلوگرم برنج یا معادل قیمت آن را به مستحق بپردازند.

از آنجا که برنج غذای اصلی بسیاری از ایرانیان است، بر اساس فتاوای مراجع تقلید، اکثر خانوارهای ایرانی به پرداخت فطریه برنج مکلف‌اند. اما بررسی قیمت‌های روز، درآمد سرپرستان خانوار و یارانه‌های معیشتی نشان می‌دهد که قیمت سه کیلوگرم برنج حداقل ۳۰۰ هزار تومان است، مبلغی که تقریبا برابر با یارانه معیشتی ماهانه است. این مبلغ همچنین معادل بهای کالابرگی است که دولت پزشکیان در ابتدای سال جاری با تبلیغات گسترده به برخی دهک‌های درآمدی اختصاص داد.

طبق احکام اسلامی و تاکید علما، فطریه بر کسانی واجب است که خود فقیر نباشند. این در حالی است که در پی سیاست‌های تنش‌آمیز جمهوری اسلامی و بحران‌های اقتصادی سال‌های اخیر، میلیون‌ها نفر از طبقه متوسط جامعه به زیر خط فقر سقوط کرده‌اند و اکنون برای تامین حداقل‌های معیشتی خود با چالش‌های جدی مواجه‌اند.

بر اساس داده‌های رسمی، نرخ فقر در ایران طی سال‌های اخیر روندی صعودی داشته است. در سال ۱۴۰۰، حدود ۳۰ درصد از جمعیت ایران، معادل ۲۶ میلیون نفر، زیر خط فقر قرار داشتند. حال‌ آنکه در سال ۱۳۹۸، این رقم حدود ۲۴ درصد بود. میزان فقر نیز از سال ۱۴۰۰ تاکنون به‌طور چشمگیری افزایش یافت تا آنجا که در سال ۱۴۰۳، خط فقر برای یک خانوار سه‌نفره در شهر تهران حدود ۲۳ میلیون تومان براورد شد، در حالی که حداقل دستمزد کارگران در همان سال کمتر از ۱۰ میلیون تومان تعیین شده بود.

این آمارها نشان‌دهنده افزایش شکاف بین درآمد و هزینه‌های زندگی و گسترش فقر در جامعه ایران است که به‌طور مستقیم بر کیفیت زندگی آنان از جمله خوردوخوراک تاثیر گذاشته است.

پیش‌تر پایگاه خبری امتداد در گزارشی با موضوع فقر غذایی در ایران، با استناد به داده‌های رسمی نوشت که ۵۵ درصد جمعیت شهری ایران در معرض ناامنی غذایی قرار دارند و کالری دریافتی روزانه آنان به‌طور میانگین دو هزار و ۵۴۰ کیلوکالری است؛ رقمی که با وابستگی ۶۰ درصدی به غلات، کیفیت پایین تغذیه را فریاد می‌زند و نشان می‌دهد امنیت غذایی برای میلیون‌ها ایرانی به رویایی دست‌نیافتنی تبدیل شده است.