شرکت‌کنندگان نشست سه‌روزه افغانستان در وین، عصر روز شنبه ۲۶ شهریور (۱۷ سپتامبر)، پس از خوانش بیانیه پایانی نشست، در فضای سبز انستیتوی برونو کرایسکی کنار پرچم سه رنگ افغانستان ایستادند و به دوربین‌ها لبخند زدند. فضای پایانی نشست، صمیمانه و پر از رفتارهای احترام‌آمیز بود. هرچند در نشست مشخص نشد که چه کسی محور اصلی است، اما احمد مسعود، رهبر جبهه مقاومت ملی افغانستان مورد احترام ویژه بود و در عکس یادگاری نیز در وسط جا گرفت.
شرکت‌کنندگان نشست گفتند این نخستین گردهمایی فراگیر پس از سلطه طالبان بر افغانستان است.
در این نشست افرادی از اقوام ازبک، پشتون، تاجیک و هزاره حضور داشتند. رحمت‌الله نبیل، زلمی رسول و شکریه بارکزی، از چهره‌های پرنفوذ پشتون‌اند که در دولت‌های پیشین افغانستان در مسندهای مهم کار کرده‌اند. عالیه یلماز، نزدیک به مارشال دوستم، رهبر حزب جنبش ملی با چند چهره مستقل ازبک در این نشست حضور داشتند. حسین یاسا، پژوهشگر و فعال سیاسی نزدیک به محمد محقق، رهبر حزب وحدت از دیگر شرکت‌کنندگان این نشست بود و در تدوین بیانیه و بحث‌ها سهم مهمی داشت. احمد مسعود، رهبر جبهه مقاومت ملی، محمود صیقل دیپلمات پیشین، نور رحمان اخلاقی، فوزیه کوفی و شماری دیگر از چهره‌های تاجیک‌تبار نیز یا به نمایندگی از جریان‌های سیاسی یا به‌صورت مستقل در این نشست حاضر شدند.
افرادی با دیدگاه‌های مختلف سیاسی در این نشست حضور داشتند. به گفته یکی از شرکت‌کنندگان، با وجودی که احمد مسعود مهمان ویژه بود، اما به دلیل دورنمایی که برای تبدیل شدن این نشست به یک گفتمان باز و تاثیرگذار تعیین شده است، جبهه مقاومت ملی محور همه بحث‌ها نبود.
از بیانیه پایانی چنین برمی‌آید که آنچه توانست شرکت‌کنندگان را دور یک میز گرد هم آورد، موضع مشترک آنان علیه حاکمیت طالبان است. احمد مسعود با مبارزه مسلحانه و شکریه بارکزی با اعتقاد بر این‌که با هر روش ممکن باید علیه طالبان ایستاد، در این سه روز با هم بحث کردند. رنگین دادفر سپنتا که «تغییر طالبان» را دروغ‌پردازی جهان می‌داند، با زلمی رسول، شخصیت محافظه‌کار که به‌ندرت با رسانه‌ها و مردم حرف می‌زند، در مورد بحران افغانستان و خطر طالبان صحبت کردند.
زلا زازی، دختر جوانی که تا دو سال قبل در ولایت خوست که حوزه نفوذ سران شبکه حقانی است در سمت افسر پلیس کار می‌کرد، دیدگاهش را در مورد طرد شدن زنان از صحنه اجتماع در افغانستان بیان کرد.
همه شرکت‌کنندگان در روز دوم نشست در این مورد به‌تفصیل بحث کردند که چگونه کارشیوه‌ای ایجاد شود که درنتیجه آن جنایت‌های ضد بشری طالبان مستند و به مراجع با صلاحیت بین‌المللی ارائه شوند تا این گروه نتوانند از خود چهره غیر واقعی و تخیلی به نمایش بگذارند. همچنین در این نشست درباره مبارزات و اعتراض‌های یک‌سال اخیر زنان بحث شد و شرکت‌کنندگان گفتند با تایید مبارزه مسلحانه جبهه مقاومت ملی علیه طالبان، مقاومت باید در اشکال و شیوه‌های مختلف ادامه یابد.
یکی از بحث‌ها درباره این موضوع بود که دولت جمهوری در افغانستان، به‌شدت زیر فشار رسانه‌ها و افکار جمعی بود و از افشاگری و انتقاد رسانه‌ها آسیب دید، اما حاکمیت طالبان هنوز با چنین فشاری مواجه نشده است. شرکت‌کنندگان به این توافق رسیدند که به اشکال مختلف مقاومت علیه طالبان تقویت شود.
با وجودی که طالبان با عنوان گروه حاکم بر افغانستان در این نشست حضور نداشتند، اما شرکت‌کنندگان و میزبانان، نشست را «فراگیر» اعلام کردند و گفتند جمع شدن این افراد در وین، آغاز خوبی برای ایجاد یک چارچوب در جهت تغییر اوضاع در افغانستان است.
روند وین برای افغانستان دمکراتیک؛ باز، فراگیر و مشارکتی
ولفگانگ پتریچ، سیاستمدار، اندیشمند و دیپلمات شناخته شده اتریشی که اکنون رئیس انستیتوی اتریش در امور بین‌الملل است، میزبان نشست سه‌روزه افغانستان در وین بود. ولفگانگ در دوره‌های مختلف در سمت سفیر اتریش در سازمان ملل و شماری از کشورها کار کرده است. او در گفتوگو با ایندیپندنت فارسی نشست سه‌روزه افغانستان در وین را موفق خواند و گفت برآیند این نشست، آغاز «روند وین برای افغانستان دمکراتیک» است و دور بعد آن چند ماه بعد برگزار خواهد شد.
ولفگانگ درباره نیاز به برگزاری این نشست گفت: «یک‌سال پس از سلطه طالبان بر کابل، آشکار شد که این گروه حاضر نیستند قدرت را با هیچ‌کس تقسیم کنند. طالبان در جهان منزوی و طرد شده است و از افغانستان بحرانی نمایندگی می‌کند. من باور دارم که شرکت‌کنندگان نشست وین تلاش می‌کنند چهره دیگری از افغانستان به جهان نشان دهند؛ یک افغانستان که برای مردم و از خود مردم باشد، مردمی که می‌خواهند در یک نظام دموکراتیک سهم برابر داشته باشند و همه‌چیز بر معیارهای حقوق بشر استوار باشد.»
رئیس انستیتوی اتریش افزود هدف نشست سه‌روزه در وین نیز همین مسئله است تا دولت‌های جهان متقاعد شوند که افغانستان چهره دیگری به‌جز آنچه طالبان نمایش می‌دهند، دارد و باید به آن توجه شود.
این دیپلمات ارشد اتریشی افزود: «وین محلی برای بسیاری از گفت‌وگوها است، چنانچه مذاکرات هسته‌ای ایران نیز در اینجا انجام می‌شود. یکی از دفاتر سازمان ملل متحد نیز در همین شهر قرار دارد و به همین دلیل ما تلاش کردیم ساختاری برای احمد مسعود و گروهش در اینجا فراهم کنیم که بتوانند روندی را از اینجا آغاز کنند.»
ولفگانگ پتریچ در مورد روندی که درنتیجه نشست سه‌روزه چهره‌های سیاسی افغانستان در وین ایجاد شد، گفت: «شاید بتوانیم اسم این کار را روند وین برای افغانستان دموکراتیک بگذاریم.»
ولفگانگ تصریح کرد که دلیل راه‌اندازی و آغاز این روند این است که نه‌تنها دیگران در مورد افغانستان حرف بزنند، بلکه خود افغان‌ها نیز در مورد چالش‌ها گفتوگو کنند و یک نقشه راه برای حل بحران افغانستان پیدا کنند.
میزبان این نشست حضور افراد از اقوام مختلف با دیدگاه‌های مختلف را نشانه فراگیر بودن آن دانست که می‌تواند در یافتن راه‌حل برای بحران افغانستان موثر واقع شود.
ولفگانگ پتریچ در مورد ادامه این نشست گفت: «این نقطه آغاز است و تلاش می‌شود تا زمانی که راه‌حلی مناسب برای عبور از بحران افغانستان پیدا شود ادامه یابد. قدم بعدی ما، حضور افراد و گروه‌های بیشتر و حفظ ماهیت فراگیر و دموکراتیک آن است.»
او همچنین تاکید کرد که سازمان‌های برگزارکننده و حامی نشست سه‌روزه افغانستان در وین، با ابزارهایی که در اختیار دارند همچون برگزاری نشست، کارگاه آموزشی و میزبانی از گفت‌وگوها، تلاش می‌کنند توجه جهان را به مسئله افغانستان جلب کنند.
انستیتوی اتریش در امور بین‌الملل، سازمان پژوهش و توسعه اتریش و اتاق فکر برونو کرایسکی، از مجریان نشست افغانستان در وین‌اند.
ولفگانگ پتریچ حضور چهره‌های سیاسی در نشست وین را «پایه محکم برای آینده افغانستان» خواند و گفت: «وحدت افغان‌ها برای متوقف کردن رژیم طالبان و تلاش برای تغییر وضعیت، از نیازهای اساسی مردم افغانستان است.»
احمد مسعود؛ هم در سنگر، هم بر سر میز گفتوگو
یکی از شرکت‌کنندگان در پایان نشست به ایندیپندنت فارسی گفت تدوین بیانیه دشوارترین بخش این نشست بود. در بیانیه از نشان رسمی دولت جمهوری اسلامی افغانستان استفاده شد و همچنین در سالن محل برگزاری نشست نیز پرچم رسمی دولت جمهوری گذاشته شده بود. با وجودی که احمد مسعود مهمان ویژه این نشست بود، اما نه در جریان برگزاری نشست و نه در محل برگزاری خبری از پرچم جبهه مقاومت ملی افغانستان نبود. در بیانیه پایانی این نشست نیز نام جبهه مقاومت ملی افغانستان ذکر نشد و صرفا به جمله «از مقاومت مردم افغانستان برای تامین خواست‌های مشروع و حق‌طلبانه حمایت می‌کنیم» بسنده شد.
به نقل از منابع حاضر در نشست، احمد مسعود در جریان بحث‌ها موضع معتدلی داشت، اما برخی اعضای جبهه مقاومت ملی که در این نشست حضور داشتند، اصرار کردند که بیانیه پایانی نشست باید ضمن تایید مبارزه مسلحانه جبهه مقاومت ملی در برابر طالبان تاکید کند که از جبهه حمایت مالی و تسلیحاتی صورت گیرد.
در یکی از ۱۲ ماده بیانیه پایانی این نشست آمده است: «ما نشست وین را آغاز روند سیاسی معنادار میان تمام جریان‌ها، احزاب، فعالان مدنی و سیاسی و توسعه و تحکیم دیدگاه مشترک که به شکل دادن یک ساختار جامع و بدیل سیاسی منجر شود، می‌دانیم.»
به نظر می‌رسد شرکت‌کنندگان با تاکید بر همین نکته، حمایت رهبر و اعضای جبهه مقاومت ملی را برای تایید محتوای بیانیه به دست آوردند و همه به این توافق رسیدند که دورنمای نشست باید یک چتر وسیع باشد تا باعث ادامه و تقویت آن شود.
یک عضو این نشست، به شرط محفوظ ماندن نامش، به ایندیپندنت فارسی گفت: «در پایان نشست احترام من به احمد مسعود بیشتر شد. او با اعضای نشست در تفاهم و تعامل بحث کرد و به توافق رسید، درحالی‌که اطرافیانش اصرار داشتند بیانیه نشست به حمایت از مبارزه مسلحانه جبهه مقاومت ملی خلاصه شود.»
جبهه مقاومت ملی در یک‌سال گذشته بدون هیچ کمک خارجی و به گفته احمد مسعود «با کمک مردم و یاری خداوند» علیه طالبان ایستاد و تلفات سنگینی را متقبل شد. با وجودی که طالبان در یک‌سال گذشته موجودیت این جبهه را انکار کردند و هیچ‌یک از دولت‌های جهان حاضر نشدند با این جبهه تماس برقرار کنند، اما دعوت از احمد مسعود در یک نشست رسمی در اتریش، جایگاه این جبهه را به‌عنوان محوری‌ترین نهادی که می‌تواند جایگزینی برای آینده افغانستان باشد مطرح کرد.
ممکن است پس از بازگشت احمد مسعود از سفر به اتریش، تغییری در وضعیت نظامی جبهه مقاومت ملی نیاید، اما این زنگ خطر در کابل و قندهار به صدا درآمد که جایگزینی در حال ظهور است و امارت ملا هیبت‌الله آخوندزاده پایدار نیست.
روند وین؛ پایان یکه‌تازی قطر در بازی جنگ و صلح افغانستان
هرچند هنوز زمان و چگونگی برگزاری دور بعدی نشست وین که اکنون عنوان رسمی «روند وین برای افغانستان دموکراتیک» را به خود گرفته است مشخص نیست، اما از سخنان میزبانان و شرکت‌کنندگان این نشست چنین برمی‌آید که همه میل و اراده کافی برای تبدیل کردن آن به یک جریان تاثیرگذار فراگیر، آزاد، دموکراتیک و مشارکتی برای یافتن راه عبور از بحران کنونی افغانستان را دارند. این نشست برعکس نشست اسلو که با حضور طالبان برگزار شد و به بن‌بست خورد، هنوز چالشی که بتواند مانع ادامه آن شود پیش رو ندارد.
در سال ۲۰۱۳ و با باز شدن دفتر سیاسی طالبان در دوحه، کشور قطر با عنوان دهلیز تعیین اوضاع برای آینده افغانستان مطرح شد و ۹ سال پس‌ازآنکه قطر میزبانی از سران طالبان را بر عهده گرفت، دولت جمهوری که در آن زمان مخالف باز شدن دفتر طالبان در دوحه بود، سقوط کرد و امارت طالبان به قدرت بازگشت.
دفتر طالبان در دوحه در جریان ۹ سال فعالیتش نقش کلیدی در بازگشت این گروه به قدرت بازی کرد. باز شدن این دفتر و کشانده شدن پای سران طالبان به قطر، نخست به این گروه مشروعیت حضور در جامعه بین‌المللی را داد و سپس زمینه تماس آنان را با دولت‌های جهان فراهم کرد.
با وجود آنکه طالبان سفارت افغانستان را در دوحه تصاحب کردند، اما دفتر سیاسی خود را به دلیل تاثیرگذاری‌اش در تعامل با دولت‌های جهان هنوز باز نگه داشته‌اند و این دفتر همچنان کانال ارتباطی دیپلمات‌های خارجی با سران طالبان است.
باز شدن راه به روی مخالفان طالبان در یک کشور اروپایی و شکل‌گیری روندی برای متوقف کردن رژیم طالبان، آن‌هم در شهری که محل بسیاری از مذاکرات و گفت‌وگوهای تعیین‌کننده بر سر تنش‌ها و منازعه‌های جاری در جهان است، می‌تواند دم مسیحایی برای مخالفان پراکنده رژیم سرکوبگر و انحصاری طالبان باشد.
