روز جمعه، اول مهر (۲۳ سپتامبر)، وزیر خارجه آمریکا برخی تحریم‌های اعمال‌شده بر جمهوری اسلامی ایران را که به منظور «مبارزه با سانسور اطلاعات در ایران» صادر شده بودند، لغو کرد و وزارت خزانه‌داری آمریکا هم با انتشار بیانیه‌ای اعلام کرد که با درخواست صدور مجوز صادرات برخی تجهیزات و خدمات مرتبط با ارتباطات اینترنت ماهواره‌ای برای شهروندان ایرانی، موافقت می‌کند. ایلان ماسک هم به سرعت اعلام کرد که در حال فعال‌سازی اینترنت ماهواره‌ای استارلینک برای ایران است.
روز ۲۱ مهر (۱۳ اکتبر)، ایلان ماسک در پاسخ به پرسش یک کاربر توییتر اعلام کرد که چند ترمینال فعال اینترنت ماهواره‌ای استارلینک در ایران وجود دارد. این در حالی است که یک فعال حوزه آی‌تی در ایران در مصاحبه با «وال استریت ژورنال» گفت که با وجود در اختیار داشتن سخت‌افزارهای استارلینک، تلاش‌های او برای اتصال به اینترنت ماهواره‌ای استارلینک ناموفق بوده و سیگنالی دریافت نکرده است.
اینترنت ماهواره‌ای استارلینک چیست و چگونه کار می‌کند؟
استارلینک متشکل از مجموعه ماهواره‌هایی است که به آن‌ها به‌اصطلاح «صورت فلکی ماهواره‌ای» گفته می‌شود. آنچه استارلینک را از دیگر سرویس‌های اینترنت ماهواره‌ای متمایز می‌کند، وجود هزاران ماهواره کوچک در مدار پایینی زمین است که در ترکیب با فرستنده‌ها و گیرنده‌های زمینی کار می‌کنند. استقرار این ماهواره‌ها در فاصله حدود ۵۵۰ کیلومتری از زمین، موجب می‌شود که تاخیر انتقال داده اینترنت ماهواره‌ای استارلینک به حداقل برسد و حتی از فیبر نوری هم کمتر باشد.
در هر ثانیه حدود ۱۵ ماهواره بر فراز آسمان ایران جای دارند که در وب‌سایت satellitemap.space می‌توان حرکت آن‌ها را مشاهده کرد. نرم‌افزار استارلینک که از «واقعیت افزوده» استفاده می‌کند، به کاربران کمک می‌کند تا بهترین مکان و موقعیت را برای نصب گیرنده‌های خود انتخاب کنند. ترمینال استارلینک هم دارای موتورهایی برای تنظیم زاویه بهینه برای مشاهده آسمان است.
Read More
This section contains relevant reference points, placed in (Inner related node field)
برای استفاده از اینترنت استارلینک، وجود ارکان «کیت استارلینک» (ترمینال و روتر) و ماهواره ضروری است. تاکنون دو نسل از ماهواره‌های استارلینک به فضا پرتاب شده‌اند. در نسل اول این ماهواره‌ها که به چهار آنتن آرایه فازی مجهزند، وجود ایستگاه زمینی ضروری است. در نسل ۱.۵، ماهواره‌ها با اتصال لیزری ارتباط برقرار می‌کنند و به نزدیک‌ترین ایستگاه زمینی متصل می‌شوند. به این شکل، وابستگی به ایستگاه‌های زمینی در این نسل ماهواره از بین رفته است و وجود ایستگاه زمینی در فاصله‌‌ای مشخص، ضرورتی ندارد. فعال‌سازی ارتباطات لیزری ماهواره‌های استارلینک هنوز رسما از سوی شرکت اسپیس‌اکس اعلام نشده است. اما با توجه به آنکه ایلان ماسک اعلام کرد که اینترنت استارلینک در ایران قابل‌استفاده است، احتمال داده می‌شود که ارتباطات لیزری بین ماهواره‌ای فعال شده باشد.
آیا استارلینک در ایران فعال شده است؟
مدت کوتاهی از اعلام ایلان ماسک برای ارایه اینترنت استارلینک به ایرانیان می‌گذرد. اما در همین مدت کوتاه اخبار نادرست و اطلاعات متناقضی در این زمینه منتشر شده است؛ از انتشار نرم‌افزارهای جعلی تحت عنوان برنامه اتصال به استارلینک، تا اظهارات افرادی که با ارجاع به وب‌سایت‌های نادرست، از اتصال کاربران ایرانی به استارلینک خبر می‌دهند.
وب‌سایتی که چنین کسانی به آن اتکا می‌کنند، اطلاعات خود را براساس اظهارات افراد تنظیم می‌کند، نه رصد کردن ترمینال‌های فعال. یعنی هرکس با ثبت موقعیتش در این سایت، می‌تواند اعلام کند که به اینترنت ماهواره‌ای متصل شده است و این وب‌سایت هم براساس اعلام افراد، موقعیت مکانی آن فرد را قابل اتصال به استارلینک نمایش می‌دهد.
در حالیکه ایلان ماسک اعلام کرده است که افرادی در ایران به اینترنت استارلینک متصل شده‌اند، سعید سوزنگر، فعال حوزه فناوری، در مصاحبه با «وال‌استریت ژورنال» عنوان کرده است که تجهیزات سخت‌افزاری استارلینک را که دوست او از دبی به ایران آورده بوده، راهاندازی و آزمایش کرده است، اما اتصال به اینترنت ماهواره‌ای استارلینک ناموفق بوده و سیگنالی دریافت نکرده است. تاکنون هیچ یک از مسئولان اسپیس اکس اطلاعات و داده‌های مشخصی درباره وضعیت استارلینک در ایران منتشر نکرده‌اند و ایلان ماسک به ذکر «در حال راهاندازی است» و «فعال شده است» بسنده کرده است. شایان ذکر است که اسپیس‌اکس به درخواست «وال‌استریت ژورنال» درباره دریافت نشدن سیگنال در ایران، نیز پاسخ نداده است.
در گزارش ماه ژوئن، استارلینک اعلام کرده است که این سرویس ۴۰۰ هزار مشتری دارد. با توجه به حجم تولید سخت‌افزارهای استارلینک و سرعت سرویس‌دهی، نمی‌توان انتظار داشت که حتی در صورت فعال شدن استارلینک در ایران، جایگزین سیستم فعلی اینترنت در ایران شود و چاره‌ای اساسی برای رفع مشکلات دسترسی به اینترنت آزاد باشد. در بهترین حالت، استارلینک در ایران می‌تواند راهکاری برای مواقع قطعی کامل اینترنت در ایران باشد تا زمانی که حکومت با قطعی کامل اینترنت، می‌کوشد از انتشار اخبار به خارج از کشور جلوگیری کند، روزنه‌هایی برای رساندن صدای شهروندان وجود داشته باشد.
آیا امکان شناسایی یا ایجاد اختلال در ارتباطات کاربران استارلینک وجود دارد؟
از آنجا که در اینترنت ماهواره‌ای فرایند ارسال و دریافت همزمان انجام می‌شود، امکان ردیابی فرکانس و شناسایی کاربران از طرف حکومت ایران وجود دارد. در اوکراین نیز بارها به کاربران اینترنت استارلینک هشدار داده شده بود که ممکن است ارتش روسیه آن‌ها را شناسایی کند. اما گفته می‌شود که به دلیل انتقال مستقیم (Directional) فرکانس، از مسافت دور قابل تشخیص نیست و تنها در فاصله حدود ۲۰ متر و کمتر از آن قابل شناسایی است. همچنین، امواج ارتباطی استارلینک بین چند فرکانس در تغییر است که تشخیص آن را دشوار می‌کند.
