دو موضع همسوی چین با کشور‌های عرب منطقه علیه سیاست‌های جمهوری اسلامی با واکنش محتاطانه و منفعلانه تهران همراه شد. این امر تا آنجا پیش رفت که سخنگوی وزارت خارجه جمهوری اسلامی، بر خلاف عرف رایج دیپلماتیک، حاضر نشد اعلام کند که سفیر چین به وزارت امور خارجه احضار شده است.

ناصر کنعانی، سخنگوی وزارت امور خارجه در واکنش به بیانیه‌های مشترک اخیر چین با عربستان سعودی و شش کشور حوزه خلیج فارس، به جای سخن گفتن از «احضار» سفیر چین به این وزارتخانه ترجیح داد که از «دیدار» سفیر چین با معاون وزیر امور خارجه خبر دهد.

پیش از این نیز، در اوج همه‌گیری بیماری کرونا، انتقاد سخنگوی وقت وزارت بهداشت و درمان از چین، با واکنش بسیار تند و نامتعارف سفیر چین در تهران روبه‌رو شد. در آن زمان، به دنبال حمایت مقامات بلندپایه جمهوری اسلامی از جمله شماری از فرماندهان سپاه، سخنگوی وقت وزارت بهداشت از سفیر چین عذرخواهی کرد.

سفر روز پنجشنبه ۱۷ آذر شی جین‌پینگ، رئیس‌جمهوری خلق چین، به عربستان سعودی از تازه‌ترین سیاست خارجی پکن رونمایی کرد که انتقاد از جمهوری اسلامی یکی از مهم‌ترین ویژگی‌های آن است. در این سفر، میان پکن و ریاض توافقنامه مشارکت راهبردی امضا شد که در آن، از جمهوری اسلامی هم خواسته شده است از «مداخله در امور داخلی کشورها» خودداری کند و به «اصول حسن همجواری» احترام بگذارد.

در این توافق‌، همچنین خطاب به مقام‌های جمهوری اسلامی آمده است که باید «رژیم منع اشاعه» تسلیحات هسته‌ای را رعایت و با آژانس بین‌المللی انرژی اتمی همکاری کنند.

انتشار متن این توافق‌ در ابتدا با واکنش جزئی برخی مقام‌‌های جمهوری اسلامی همراه شد، اما بیانیه پایانی نشست اجلاس مشترک سران چین و شش امیرنشین حوزه خلیج فارس که روز جمعه ۱۸ آذر منتشر شد، بالاخره صدای تهران را در آورد. این بیانیه خواستار یافتن «راه‌حل مسالمت‌آمیز برای موضوع جزایر سه‌گانه از طریق مذاکرات دوجانبه طبق قواعد حقوق بین‌الملل» شده و همچنین به «پرونده هسته‌ای، موشک‌های بالیستیک، پهپادهای نظامی و حمایت از گروه‌های تروریستی» که در حال حاضر برای کشورهای حوزه خلیج فارس مشکل‌ساز شده‌اند، اشاره کرده است.

حسین امیرعبداللهیان، وزیر امور خارجه جمهوری اسلامی، روز شنبه ۱۹ آذر در واکنش به این بیانیه، اعلام کرد که جزایر سه‌گانه ابوموسی، تنب کوچک و تنب بزرگ در خلیج فارس، «اجزای جدایی‌ناپذیر خاک پاک ایران» به شمار می‌روند.

امیرعبداللهیان اضافه کرد: «در ضرورت احترام به تمامیت ارضی ایران با هیچ طرفی تعارف نداریم.»

ناصر کنعانی، سخنگوی وزارت امور خارجه، هم صدور این بیانیه را محکوم کرد و آن را «تکرار سیاست شکست‌خورده ایران‌هراسی» خواند.

کنعانی ادعا کرد که این قبیل بیانیه‌ها «فقط می‌توانند تلاشی بیهوده برای پوشاندن اقدام‌های بحران‌آفرین برخی کشورهای این شورا در حمایت مالی، سیاسی و لجستیکی از گروه‌های تروریستی باشند».

او همچنین سیاست برخی از اعضای شورای همکاری خلیج فارس را «مخرب» دانست و از این شورا خواست «در رویکردهای خود در قبال مسائل منطقه‌ای تجدید نظر کنند».

کنعانی همچنین اضافه کرد که در دیدار سفیر چین در تهران با دستیار آسیا و اقیانوسیه وزیر امور خارجه «به ورود بیانیه مذکور به موضوع تمامیت ارضی ایران ابراز ناخرسندی شدید شد».

علی نیکزاد، نایب رئیس اول مجلس، هم روز یکشنبه ۲۰ آذر با حمله به کشور‌های منطقه گفت: «پاسخ ایران به بلندپروازی برخی از همسایگان مقتدر، قوی و پشیمان‌کننده است.»

نیکزاد بدون اشاره به نام چین و بیانیه‌‌‌های مشترک پکن با کشور‌های منطقه، هم گفت که تهران «منتظر شنیدن روایت‌های کشورهای دوست و شرکای تجاری خود در این زمینه است».

او اضافه کرد: «از ایشان [چین] می‌خواهیم در مناسبات تجاری خود دقت داشته باشند تا برخی کلمات نامتعارف در گفت‌وشنودهای دوجانبه و چندجانبه راه پیدا نکند.»

عباس آخوندی، وزیر سابق راه و شهرسازی، در ارتباط با این بیانیه‌ها نوشت که این موضع‌گیری‌های پکن «تازگی» ندارد، اما «گروهی در تهران به هر دلیلی نمی‌خواستند نشانه‌های آن را ببینند.»

آخوندی افزود شاید این گروه «به دلیل حجم فساد فوق‌العاده‌ای که پیرامون قراردادهای چینی وجود داشت و دارد» حاضر می‌شوند در برابر این مواضع چین سکوت کنند.

او گفت که پیش‌تر به طرفداران دیپلماسی شرق هشدار داده که «این اتکا به چین، امری موهوم است» و اضافه کرد: «چه کسی باور می‌کند سیاستمداران ایران تا این حد در امور راهبردی واقعیت‌گریز باشند.»

مجید تفرشی، پژوهشگر و تاریخدان، هم با انتشار متنی در کانال تلگرامی خود، درباره همراهی چین با کشورهای عربی خلیج فارس هشدار داد و نوشت که این همراهی «یک تغییر موضع خطرناک است و باید آن را جدی گرفت».

محمدرضا احمدی و مجتبی ذوالنوری، دو نماینده دیگر مجلس، هم در جلسه علنی یکشنبه مجلس بابت صدور این دو بیانیه به چین تاختند.

روزنامه کیهان که زیر نظر علی خامنه‌ای اداره می‌شود، هم طبق معمول به چین حمله کرد و موضوع حاکمیت چین بر تایوان را پیش کشید.

روزنامه هم‌مهین هم با انتشار تحلیلی نوشت که چین بزرگ‌ترین شریک تجاری عربستان سعودی است و بعد از امضای توافق‌های گوناگون با عربستان سعودی و برخی دیگر از کشور‌های حاشیه خلیج‌فارس، «یک بحران دیگر در آرامکو یا بندرهای حاشیه خلیج‌فارس را تحمل نخواهد کرد.»

این روزنامه در تحلیل چرایی این مواضع چین اضافه کرد: «تا زمانی‌ که برجام به امضا نرسیده، کشور‌هایی نظیر چین از دردسر دوری می‌جویند و سعی می‌کنند فرصت‌ها را در نقاطی دیگر جست‌وجو کنند.»