شهروندی لیبیایی به ظن ساخت بمبی که در سال ۱۹۸۸ هواپیمایی را بر فراز شهر لاکربی در اسکاتلند منفجر کرد، دستگیر شده است. به گزارش خبرگزاری اسوشیتدپرس، مقام‌های آمریکا و اسکاتلند روز یکشنبه، ۱۱ دسامبر (۲۰ آذر)، گفتند این مرد در اختیار آمریکا است. 

دادستانی اسکاتلند در بیانیه‌ای گفت: «به خانواده‌های کشته‌شدگان در بمب‌گذاری لاکربی اطلاع داده شد که مظنون، ابوعقیله مسعود خیرالمریمی، در اختیار آمریکا است.» 

وزارت دادگستری آمریکا این خبر را تایید کرد و گفت پیش‌بینی می‌شود که ابوعقیله در دادگاه فدرال منطقه واشنگتن دی‌سی حضور یابد. اما هیچ‌یک از این نهادها از روندی که به دستگیری این فرد در مظان اتهام منجر شده است، خبر ندادند. 

نزدیک به ۳۴ سال پیش، در ۲۱ دسامبر ۱۹۸۸، هواپیمایی پان‌آمریکن ۱۰۳ در حالیکه از لندن به نیویورک می‌رفت، بر فراز شهر لاکربی در اسکاتلند منفجر شد. تمام ۲۵۹ سرنشین هواپیما به اضافه ۱۱ نفر از مردم محل در اسکاتلند، کشته شدند. این حمله مرگبارترین حمله تروریستی در خاک بریتانیا در تاریخ به شمار می‌رود. 

وزارت دادگستری آمریکا دو سال پیش، در سی و دومین سالگرد این جنایت، اتهامات تازه‌ای علیه خیرالمریمی اعلام کرده بود. ویلیام بار، وزیر وقت دادگستری در آخرین روزهای دولت ترامپ، در نشستی خبری گفته بود: «بالاخره این مرد که مسئول کشتن شهروندان آمریکا و بسیاری دیگران است، به دلیل جنایات خود، به دست عدالت سپرده می‌شود.»

عبدالباسط المقرحی، مامور اطلاعاتی سابق لیبی، در سال ۲۰۰۱ به دلیل نقش خود در بمب‌گذاری لاکربی به حبس ابد محکوم شد. او تاکنون تنها فردی است که در این پرونده محکوم شده است. تقاضای تجدیدنظر المقرحی شکست خورد و تقاضای دومش را در این زمینه، خودش کنار گذاشت، اما در سال ۲۰۰۹ به دلیل ابتلا به سرطان وخیم و به دلایل بشردوستانه، آزاد شد. او که همچنان ادعای بی‌گناهی داشت، در سال ۲۰۱۲ در لیبی درگذشت. 

از زمان انفجار لاکربی تاکنون دعاوی بسیاری در مورد این حادثه مطرح شده است. از همان ابتدا، احتمال نقش داشتن حکومت ایران نیز مطرح شده بود. ساعاتی پس از انفجار، مردی در تماسی تلفنی با مقام‌های آمریکا مدعی شد که این حمله کار سپاه پاسداران انقلاب اسلامی بوده و به تلافی سرنگونی هواپیمای ایران‌ایر ۶۵۵ به دست آمریکا (که حدود شش ماه پیش از آن رخ داده بود)، انجام شده است.

در همان زمان، فرد دیگری به دفتر شبکه «ای‌بی‌سی نیوز» در نیویورک گفت که از طرف سازمان شیعه «جهاد اسلامی» لبنان تماس می‌گیرد و این گروه این بمب‌گذاری را به مناسبت عید کریسمس انجام داده است.

در سال ۲۰۱۴، ابوالقاسم مصباحی، از نیروهای اطلاعاتی سابق ایران که در جریان دادگاه میکونوس به آلمان پناهنده شده بود، مدعی شد که آن حمله را حکومت ایران انجام داده است، اما وزارت خارجه ایران سریعا چنین ادعایی را رد کرد. مصباحی گفته بود که روح‌الله خمینی، رهبر وقت جمهوری اسلامی ایران، شخصا دستور حمله را داده و گفته است که دقیقا همان کاری که با ایران‌ایر ۶۵۵ انجام شد، با این هواپیما انجام شود. 

در نوامبر ۱۹۹۱، در پی سه سال تحقیقات مشترک پلیس محلی اسکاتلند و پلیس فدرال آمریکا، فرمان دستگیری دو شهروند لیبی صادر شد:‌ مقرحی و الامین خلیفه فحیمه، از ماموران هواپیمایی عرب لیبی در فرودگاه بین‌المللی مالت. معمر قذافی، رهبر وقت لیبی که در آن سال‌ها به حکومت ایران نزدیک بود، در سال‌های بعد به ترمیم روابط خود با غرب پرداخت و در سال ۱۹۹۹ مقرحی و فحیمه را به دادگاه ویژه‌ای که اسکاتلند در هلند برپا کرد، تحویل داد. این دادگاه مقرحی را به حبس ابد محکوم کرد، اما فحیمه تبرئه شد.

قذافی در ادامه روند بهبود روابط با غرب، در سال ۲۰۰۳ مسئولیت بمب‌گذاری را پذیرفت و به خانواده‌های قربانیان حدود سه میلیارد دلار غرامت پرداخت، اما همچنان مدعی بود که هرگز دستور حمله را نداده است. پذیرفتن مسئولیت، جزو شرایطی بود که سازمان ملل برای رفع تحریم‌ها بر لیبی مطرح کرده بود. موضع رسمی طرابلس این بود که حمله به دستور قذافی نبوده است، اما چون مقرحی کارمند دولت بوده، کل دولت مسئولیت آن را می‌پذیرد. در پی انقلاب سال ۲۰۱۱، مصطفی عبدالجلیل، وزیر سابق دادگستری لیبی، مدعی شد که قذافی شخصا دستور حمله را داده بوده است، اما این ادعای او بعدها زیر سوال رفت. 

در میان فرضیه‌های مختلف در مورد این بمب‌گذاری، احتمال دست داشتن جمهوری اسلامی ایران، به تنهایی یا در همکاری با یکی از گروه‌های پیکارجوی فلسطینی (مثلا «جبهه مردمی برای آزادی فلسطین —فرماندهی کل» که مستقر در سوریه است)، همچنان مطرح می‌شود. این گروه فلسطینی نخستین مظنون جدی در این زمینه بود، زیرا مدت کوتاهی پیش از آن حادثه تهدید کرده بود که به هواپیمایی‌های آمریکا و اسرائیل حمله خواهد کرد. احمد جبریل، رهبر این گروه، در فوریه ۱۹۸۶ گفته بود: «هیچ مسافری که با هواپیماهای آمریکا و اسرائیل سفر کند، امنیت نخواهد داشت.» دیوید یالوپ، نویسنده بریتانیایی، مدعی شد که تماس‌هایی بین سپاه پاسداران و گروه جبریل در بعلبک لبنان، بلافاصله پس از سرنگونی ایران ایر ۶۵۵، کشف شده است.

داگلاس بوید، نویسنده آمریکایی، در کتابی در مورد لاکربی که سال ۲۰۱۸ منتشر شد، نوشت روح‌الله خمینی شخصا دستور حمله را داده است. طبق روایت بوید، علی‌اکبر محتشمی‌پور، وزیر کشور وقت، نقش مهمی در سازماندهی این حمله داشته است. محتشمی‌پور از چهره‌های بنیانگذار حزب‌الله لبنان است و از دیرباز روابطی گسترده با گروه‌های فلسطینی داشت. بوید از منبع خود نام نمی‌برد و تنها اشاره می‌کند که او از نیروهای اطلاعاتی جمهوری اسلامی ایران است. اما به نظر می‌رسد که او همان مصباحی بوده باشد. 

دستگیری مسعود نیز پس از سال‌ها تحقیقات انجام می‌گیرد. یک نقطه‌عطف این تحقیقات، سال ۲۰۱۷ بود؛ وقتی که مقام‌های آمریکا به نسخه‌ای از گفت‌وگوی مسعود با مقام‌های انتظامی لیبی در سال ۲۰۱۲ دست یافتند. این کارشناس دیرین انفجارهای سازمان اطلاعات لیبی، در این گفت‌وگو اعتراف کرده بود که بمب لاکربی را شخصا ساخته و با دو نفر دیگر در این ماجرا همکاری داشته است. او در ضمن گفته بود که دستور حمله را سازمان اطلاعات لیبی داده و پس از آن، قذافی شخصا از او و سایر مرتکبان آن، تشکر کرده است. 

مسعود سومین شهروند لیبی است که در این زمینه محاکمه می‌شود، اما نخستین فرد در این پرونده خواهد بود که در دادگاهی آمریکایی حاضر می‌شود. در بیانیه دادستانی اسکاتلند می‌خوانیم: «دادستانی و پلیس اسکاتلند در همکاری با دولت بریتانیا و همکاران آمریکایی، همچنان به این تحقیقات ادامه می‌دهند. تنها هدف ما این است که آنانی که همراه با المقرحی عمل کردند، به دست عدالت بسپاریم.»